هشدار کارشناسان / حوادث طبیعی جهان را به سمت فاجعه می‌ برند

رئیس دفتر برنامه‌ریزی برای حوادث طبیعی سازمان ملل هشدار داد که ناتوانی جهان در مواجهه با حوادث طبیعی نتایجی به‌شدت بد به‌همراه خواهد داشت. تغییرات آب‌ و هوایی باعث خشکسالی‌ها و سیل‌های عظیم خواهد شد و بحران‌های انسانی پدید خواهد آمد که فاجعه‌بار است.

سال گذشته زمین‌لرزه، سیل، موج گرما و ریزش کوه 22 هزار و 773 کشته برجای‌گذاشت و بر زندگی 98/6 میلیون نفر از ساکنان زمین تأثیر گذاشت. این حوادث همچنین 47 میلیارد یورو زیان اقتصادی در پی داشت، اما جامعه بین‌المللی کمتر از نیم‌درصد بودجه کمک جهانی خود را برای کاهش خطرات ناشی از این حوادث اختصاص داده است.

رابرت گلاسر، نماینده ویژه دبیرکل سازمان ملل در کاهش خطر حوادث طبیعی گفت با واکنش‌های ضعیفی که جامعه جهانی امروز به نیازهای بشری در هنگام حوادث طبیعی نشان می‌دهد اوضاع تنها بدتر خواهد شد.

او گفت: «امروز ما بودجه‌های کلانی هزینه می‌کنیم، اما نمی‌توانیم نیازهای اساسی انسانی را برآورده سازیم. دلیل این امر این است که باید به جای هزینه برای بعد از حادثه، پیش از آن به فکر چاره باشیم و بر کاهش خطر حوادث طبیعی تمرکز کنیم.»

براساس آمار سازمان ملل، تنها 0/4 درصد از بودجه 135/2 میلیارد دلاری کمک‌های جهانی یعنی تقریبا 540 میلیون دلار صرف کاهش خطر بلایای طبیعی می‌شود. به‌گفته گلاسر، پنج برابر بودجه فعلی باید برای کاهش اثرات بلایای طبیعی درنظر گرفته شود، هرچند در نشست آینده سازمان ملل در استانبول ترکیه قرار است این بودجه از نیم درصد به یک درصد برسد.

او گفت: برنامه سازمان ملل برای کاهش خطر حوادث که به‌نام «چارچوب سندای» شناخته می‌شود و سال گذشته تنظیم شد، بهترین راه برای کاهش هزینه‌های انسانی و مالی حوادث طبیعی را پیشنهاد می‌کند.

این سند اساسا پیشنهاد می‌دهد که جهان درباره برنامه‌ریزی برای کاهش خطر حوادث طبیعی فکری اساسی کند. این یعنی وقتی کشورها برای ساخت بیمارستان بودجه‌ای اختصاص می‌دهند، آن را در جایی نسازند که احتمال وقوع سیل وجود دارد یا جوامع شهری و غیرشهری را در جایی قرار ندهند که احتمال وقوع توفان در آنجا وجود دارد. در واقع هدف چارچوب سندای این است که راه‌هایی برای پیشگیری بیابد.

طبق اظهارات گلاسر، در کشورهایی مانند بنگلادش که وقوع سیل‌های ویرانگر به بخشی از زندگی مردم تبدیل شده، در دهه‌های اخیر با برنامه‌ریزی اساسی و اختصاص بودجه‌های زیرساختی برای ساخت پناهگاه و سیستم‌های هشداردهنده جان هزاران نفر نجات یافته است. البته به‌گفته گلاسر، کاهش خطر ریسک نمی‌تواند به‌تنهایی عامل توسعه یا کمک‌های انسان‌دوستانه باشد و بخشی از یک ساختار کلی محسوب می‌شود.

اما زلزله سال گذشته در نپال، یکی دیگر از حوادثی است که دوباره توجه‌ها را نسبت به کاهش خطر حوادث طبیعی جلب کرد. بیش از یک‌سوم کشته‌های حوادث طبیعی در سال گذشته میلادی در زلزله نپال جان خود را از دست دادند.

گلاسر دراین‌باره گفت: «در نپال، برنامه مدرسه امن اجرا شد که چیزی حدود 350 تا 400 مدرسه را برای زلزله آماده کرد. هیچ‌یک از این مدرسه‌ها در زمان زلزله تخریب نشدند و حتی آسیب جدی ندیدند.»این مدارس نپال نمونه بسیار خوبی از ارتباط بین توسعه پایدار و کاهش ریسک هستند. توجه به این نکته ضروری است که در نپال حدود 35 هزار مدرسه دولتی و خصوصی وجود دارد.

دکتر ماتیاس گارشاگن، مدیر علمی «گزارش جهانی ریسک» می‌گوید: حوادث طبیعی بزرگ مثل زلزله در نپال و هائیتی اغلب جرقه‌هایی برای یادآوری این نکته هستند که مشکلات توسعه زیرساخت‌ها همچنان در جهان بسیار زیاد است.

او گفت: زلزله سال 2010 در هائیتی که بین 90 تا 316 هزار نفر تلفات و بیش از 1/5 میلیون بی‌خانمان برجای‌گذاشت، بیش از هر چیز یادآوری کرد که نیاز به ساختن ساختمان‌های مقاوم و داشتن زیرساخت‌های بهداشتی برای مقابله با فاجعه ضروری است.

او همچنین در سفر اخیر خود به اندونزی شواهدی از یک الگوی پس از فاجعه آشنا به‌همراه داشت. او به شرایط پس از سونامی در هند هم اشاره می‌کند و می‌گوید بعد از سونامی اقیانوس هند توجه و منابع بین‌المللی زیادی برای ایجاد انعطاف‌پذیری با عواقب آن هزینه شد. سیستم هشداردهنده سونامی سه یا چهار سال خوب کار کرد، اما پس از آن آرام آرام کارایی خود را از دست داد و دیگر کارایی لازم را برای هشدار دادن در هنگام حوادث طبیعی نداشت.

ماتیاس گارشاگن می‌گوید: «هر بار که یک حادثه طبیعی بزرگ اتفاق می‌افتد، درس‌هایی را به همه می‌آموزد یا دست‌کم توجه زیادی را چه در صحنه سیاسی و چه در عرصه علمی به خود جلب می‌کند. در این مواقع همیشه سوال اساسی این است که چگونه باید آگاهی نسبت به این حوادث را بعد از دو سال همچنان حفظ کرد؟»

حوادث طبیعی در کل دنیا خبر نمی‌کنند، اما می‌توان با انجام اقدامات پیشگیرانه از هزینه‌های کمرشکن اقتصادی آنها تاحدی پیشگیری کرد. این برنامه‌ریزی‌ها همچنین به نجات جان انسان‌های بیشتری خواهد انجامید.