تیراژ چند هزاری پاسخگوی بازار نیست

اسباب‌بازی، همین حضور کلمه بازی در کنار آن می‌تواند این مقوله را به ته صف اولویت‌های فعلی اقتصاد ایران هدایت کند. وقتی هنوز مسائلی چون مسکن، خودرو، بهداشت و درمان و به طور کلی نیازهای اولیه در کشورمان سامانی را که باید داشته باشند، ندارند، شاید پرداختن مسئولان دولتی به مقوله اسباب‌بازی در شرایط فعلی خیلی دور از ذهن باشد. اما آنچه نمی‌توان از آن چشم‌پوشی کرد، وجود بازاری با چند میلیون مشتری در ایران است. بازاری که بیش از 80درصد آن در اختیار تولیدکنندگان چینی است و با نهایت خوش‌بینی می‌توان سهمی 20درصدی برای تولید داخلی در نظر گرفت. مسئله مهم در این میان مربوط به نبود متولی برای بازار اسباب‌بازی است.

تاجایی که اسباب‌بازی در صنف خرازی به‌فروش می‌رسد و انجمن یا اتحادیه مشخصی ندارد. از طرفی بخشی از مسئولیت اسباب‌بازی در ایران مربوط به کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان است که هم نظارت بر کالای وارداتی و هم کالای تولید داخل را بر عهده دارند. همچنین بخشی از تولید نیز زیر نظر این حوزه انجام می‌شود. در این گزارش در گفت‌وگو با مسئولان کانون و تولیدکنندگان این حوزه به بازار اسباب‌بازی می‌پردازیم.

وقتی پای صحبت‌های تولیدکنندگان این حوزه می‌نشینیم، سهمی 20درصدی از بازار را برای خود در نظر می‌گیرند و معتقدند در صورتی که دولت تعرفه واردات را بالا ببرد، می‌توانند 50درصد از بازار اسباب‌بازی را تصاحب کنند. این درحالی است که روزانه بیش از 100کانتینر اسباب‌بازی وارد می‌شود که هر کدام حداقل 50میلیون تومان به‌عنوان تعرفه گمرکی می‌پردازند که به رقمی حدود 5میلیارد تومان در روز می‌رسد و به نوعی درآمدزایی برای دولت است.

بنابراین به‌نظر نمی‌رسد که اراده‌ای برای این مقوله وجود داشته باشد. در بازار اسباب‌بازی تنها حدود 10درصد جنس قاچاق یافت می‌شود و بیشتر به‌صورت قانونی وارد می‌شوند و هر کسی با هر پیشینه کاری و سابقه‌ای می‌تواند برای واردات اسباب‌بازی ثبت سفارش کند و این کالاها را وارد کند که می‌توان گفت تنها در اقتصاد ایران چنین امری ممکن است. چون این مقوله به افسارگسیختگی واردات و برهم‌خوردن تعادل بازار منجر می‌شود.

آنچه تولیدکننده می‌گوید

در ارتباط با بازار اسباب‌بازی در ایران و شیوه‌های مدیریت کسب وکار برای موفقیت در این زمینه محمدسعید نجفی، مدیر کارخانه روی‌دی (رویای دیروز) به «فرصت امروز» می‌گوید: از جمله مسائلی که می‌تواند به موفقیت یک تولیدی منجر شود، استفاده از مواد نو پلاستیکی است و نه مواد کهنه آسیابی و بازیافتی. نجفی در ادامه به حضور تقریبی 140تولیدکننده داخلی در بازار اشاره می‌کند و می‌گوید: در این میان پنج برند با تولید 50 تا 60رقم اسباب‌بازی سهم عمده‌ای از بازار را در اختیار دارند. مدیر کارخانه روی‌دی همچنین در مورد تفاوت کیفیت جنس داخلی و وارداتی می‌گوید: تفاوت عمده آنها به دلیل تکنولوژی الکتریکی به‌کار رفته در آنهاست چون امکان روشن شدن چراغ‌ها، پخش موزیک و حتی سخن‌گویی را برای‌شان فراهم می‌کند که بسیار مورد استقبال کودکان است.

اما در ایران چنین امری هنوز میسر نشده چون نه حمایت دولتی وجود دارد و نه تسهیلات کم‌بهره. وی در مورد هزینه مورد نیاز برای ورود چنین تکنولوژی به 3میلیارد تومان اشاره می‌کند و حتی خودش هم معتقد است که چنین هزینه‌ای آنقدر زیاد نیست چون ضعف عمده‌ای را هم می‌پوشاند و به‌نوعی اسباب‌بازی ایرانی به دنیای مدرن این کالا وارد می‌کند.

عراق بعد از داعش اسباب‌بازی نمی‌خرد

اسباب‌بازی ایرانی صادر هم می‌شود: اما اینقدر تولیدکننده‌های ایرانی به بازار عراق وابسته شده‌اند که اگر روزی حکام پیشین این کشور امور را در دست بگیرند، تولیدکننده ایرانی باید اشهدش را بگوید و رو‌ به قبله بخوابد. نجفی هم در این ارتباط می‌گوید: بعد از حمله داعش بازار عراق را که از عمده‌ترین بازارهای‌مان بوده از دست داده‌ایم. در حالی که تا دوسال پیش روزانه بیش از دو کانتینر اسباب‌بازی به این کشور صادر می‌کردیم اما کودکان عراقی فعلا اولویت‌‌شان زنده‌ماندن است، نه بازی‌کردن. سوالی که در این میان وجود دارد این است که چرا بازارهای جایگزین نداریم و با از دست رفتن یک بازار چرا صادرات ایران آسیب جدی می‌بیند؟!

فرصت‌های سرمایه‌گذاری

نجفی معتقد است برای راه‌اندازی کارخانه‌ای که بتواند در سطح پنج‌برند اول کشور کار کند، به حدود 7هزار متر مربع زمین نیاز است که 5هزار مترش باید به سوله تبدیل شود. وی هزینه لازم برای تهیه چنین مکانی را حدود 3میلیاردتومان می‌داند. همچنین 5میلیارد تومان هم برای تهیه قالب‌ها و دستگاه‌ها و ماشین‌آلات نیاز است که معمولا از کشور چین تهیه می‌شوند.

مدیر برند روی‌دی در پایان به اشتغال‌زایی 100 تا 150نفری کارخانجات معتبر تولید اسباب‌بازی اشاره می‌کند و معتقد است که اگر توجه لازم به این صنعت صورت بگیرد، زمینه‌های اشتغال‌زایی فراوانی ایجاد می‌شود. وی همچنین حضور حرفه‌ای و تخصصی به این بازار را پیشنهاد می‌کند و می‌گوید با رعایت موازین حرفه‌ای‌گری می‌توان در این بازار موفق بود، چون بازاری چند میلیون نفری در داخل وجود دارد.

سخنانی از بدنه دولت

از آنجا که کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان از متولیان اسباب‌بازی در ایران محسوب می‌شود، در این زمینه مناف یحیی‌پور، معاون تولید کانون به «فرصت امروز» می‌گوید: عمده فعالیت کانون برگزاری جشنواره‌های طراحی، گاه ایجاد بازارهای فروش، ثبت طرح‌های نو و ارائه هولوگرام برای عرضه اسباب‌‌بازی در بازار است. وی نیز با اشاره به نبود صنفی ویژه این بازار چنین امری را ضروری می‌داند و می‌گوید: حتی کانون هم برای این امر در حال پیگیری این مسئله است. یحیی‌پور همچنین به همکاری کانون با صندوق کارآفرینی امید اشاره می‌کند تا زمینه‌های دریافت تسهیلات 100میلیون تومانی را برای فعالان این حوزه فراهم کند.

صنعتی به نام اسباب‌بازی داریم؟

وقتی از تولید، بازار، فروش و. . . صحبت به میان می‌آید، بنابراین باید پای یک صنعت در میان باشد. اما در مورد اینکه آیا به‌واقع صنعتی به نام اسباب‌بازی داریم یا نه، جای حرف و حدیث بسیاری وجود دارد. در این ارتباط امیرحسین سلام‌زاده، مدیر مرکز سرگرمی‌های کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به «فرصت امروز» می‌گوید: صنعت معنای مشخصی دارد. صنعت یعنی زنجیره‌ای از سرمایه‌گذاری گسترده و حرفه‌ای، نیروی انسانی آموزش‌دیده، طراحی به روز و حرفه‌ای، تولید، فروش، تامین مواد اولیه و به‌طور کلی وجود سازوکارهای حرفه‌ای در این زمینه.

اما وقتی مواد اولیه وارداتی است، اسباب‌بازی بیش از 80درصد وارد می‌شود، بازارهای منسجمی برای فروش نداریم و تیراژ تولید یک قلم جنس در بهترین حالت 5هزار عدد است، نمی‌توانیم از عبارت صنعت اسباب‌بازی حرف بزنیم. سلام‌زاده البته معتقد است اسباب‌بازی زمینه‌های سودآوری بسیاری دارد که حتی می‌توان روی صادراتش حساب باز کرد تا جایی که ترکیه هم می‌تواند در زمره مشتریان ما قرار بگیرد.

در این میان بخش خصوصی نهایت تلاشش را انجام می‌دهد. مسئول بخش تولید کانون همچنین اضافه می‌کند: برای رشد در این زمینه باید روی تولید چند عنوان خاص تمرکز کنیم. مثلا روی دو محصول با تیراژ بالا تا هزینه‌ها هم سرشکن شود و تولید به‌صرفه شود. در حال حاضر، افرادی که با کانون همکاری می‌کنند، در نهایت تیراژی تا 5هزار عدد برای یک جنس دارند که در مقابل تیراژ دومیلیونی چینی‌ها برای یک رقم کالا نوعی شوخی محسوب می‌شود.

ارتباط با نویسنده: tkhajehgiri@gmail.com