توسعه تجارت زیرسایه توسعه راه‌ آهن

تاکید بر لزوم گسترش توان حمل‌و‌نقل ریلی در قوانین بالادستی کشور از سند چشم‌انداز و برنامه‌های پنج ساله توسعه گرفته تا اقتصاد مقاومتی، این مدل از حمل‌و‌نقل را پس از سال‌ها درجازدن باردیگر در مرکز توجهات قرار داده است. حمل‌و‌نقلی که به نظر می‌رسد با افزایش نفوذ خود، توان ایجاد تغییرات جدی در بدنه اقتصادی کشور را خواهد داشت.

هرچند سابقه ورود راه‌آهن به ایران عمری نزدیک به یک قرن دارد و کشور در این حوزه کار خود را بسیار زودتر از رقبای منطقه‌ای‌اش آغاز کرده اما آنچه در طول سال‌های گذشته رقم خورده، کار را برای رسیدن به اهداف کلان دشوار کرده است. محوریت دادن به دیگر عرصه‌های حمل‌و‌نقل و کاهش توجهات به راه‌آهن، محدودیت منابع مالی و عدم جذب سرمایه‌گذاران بخش‌خصوصی در این عرصه بسیار مهم تنها بخشی از دلایلی است که در بلندمدت توسعه راه‌آهن را تحت‌الشعاع خود قرار داده‌ است تا جایی که با وجود داشتن بیش از 10 هزار کیلومتر خط ریلی در کشور، همچنان 11 استان از این نعمت محروم هستند. 

با وجود تمام این محدودیت‌ها، وزارت راه و شهرسازی دولت یازدهم تلاش کرده با برنامه‌ریزی در برخی حوزه‌ها و البته با استفاده از قرار گرفتن راه‌آهن در مرکز توجهات، اوضاع این صنعت را به استانداردهای بین‌المللی نزدیک کند. برنامه‌ای که از دوخطه و چهار خطه‌سازی خطوط اصلی، ساخت خطوط برقی و سریع‌السیر و پیگیری طرح راه‌آهن حومه‌ای آغاز می‌شود و در اهداف کلانی مانند اتصال ریلی به کشورهای همسایه بسط پیدا می‌کند.

این برنامه کلان در نشست خبری معاون وزیر راه و مدیرعامل شرکت راه‌آهن تشریح شد. پورسیدآقایی از یک سو اعلام کرد براساس برنامه‌ریزی‌های انجام شده پنج استان از 11 استان باقی‌مانده تا پایان سال بعد به شبکه ریلی کشور متصل می‌شوند و از سوی دیگر به تشریح برنامه‌هایی پرداخت که ایران را به کشورهای همسایه خود متصل کرده و شرایط را برای افزایش ترانزیت ریلی فراهم می‌کند. نزدیک‌ترین اهداف ریلی ایران که می‌توان در آینده نه چندان دور به آنها فکر کرد دو کشور افغانستان و عراق هستند، کشورهایی که با توجه به شرایط اقتصادی خود می‌توانند به‌عنوان اصلی‌ترین مشتری‌های کالاهای ایرانی مطرح شده و سهم راه‌آهن از ترانزیت را به شکلی قابل‌توجه افزایش دهند. 

مدیرعامل راه‌آهن درباره آخرین وضعیت اتصال به این دو کشور افزود: کار اتصال ریلی ایران به افغانستان در محدوده خاک ایران به پایان رسیده و تنها آنچه باقی مانده بحث قطعه باقی‌مانده از مسئولیت ایران در خاک افغانستان است که آن‌هم بناست در بودجه سال 1395 لحاظ شده و در شش ماهه اول سال ابلاغ شود. درباره عراق هم ایران آماده اجرای تعهد خود برای ساخت پل ریلی مشترک با عراق است. به محض اینکه عراق اعلام آمادگی کند که آغاز کار را کلید خواهد زد، طرف ایرانی نیز برنامه‌ریزی را برای اجرای این طرح اجرایی می‌کند.

توسعه حمل‌و‌نقل، اقتصاد را متحول می‌کند

صحبت از آینده ریلی قطعا در کنار تاثیراتی که بر عرصه حمل‌و‌نقل می‌گذارد در دیگر حوزه‌های اقتصاد نیز می‌تواند سهمی بسزا داشته باشد. موضوعی که کارشناسان اقتصادی کشور روی آن تاکید جدی دارند. علی‌اکبر نیکوقابل، صاحب نظر عرصه اقتصادی به اهمیت توسعه حمل‌و‌نقل در ایجاد تحرک اقتصادی اشاره کرده و معتقد است با توجه به تجربه ثبت در کشورهای مختلف جهان، هرجا جابه‌جایی کالا به شکلی استاندارد و با مدیریت درست منابع انجام گرفته در نهایت تجارت و صنعت رشد پیدا کرده است. 

وی در گـفـت‌و‌گــو با «فرصت‌امروز» عنوان کرد: وقتی هزینه نقل و انتقال کالاهای تولید شده بالا باشد، حتی در صورت ساخت بهینه محصولات نیز هزینه تمام شده آنها بالا می‌رود. مانند آنچه در ایران اتفاق افتاده و باعث شده در برخی مواقع هزینه بالای انتقال، عقد قرارداد به صرفه نباشد.

به گفته وی، در چنین شرایطی راه‌آهن بهترین گزینه برای کاهش هزینه‌ها و افزایش بهره‌وری است. در کشور ما هزینه انتقال از جاده‌ها بسیار بالاست و این امر نشان‌دهنده آن است که در صورت پیگیری‌های لازم و انجام حمایت‌های مدنظر، راه‌آهن می‌تواند تاثیری جدی در این عرصه بگذارد. موضوعی که در اقتصاد مقاومتی نیز روی آن تاکید شده و از این رو امیدها برای به نتیجه رساندن این هدف را افزایش داده است و در این بین ترانزیت ریلی با کشورهای همسایه اهمیت بالایی خواهد داشت.

مرتضی دلخوش، کارشناس مسائل اقتصادی نیز در گفت‌وگو با «فرصت امروز»، به اهمیت انتقال تحرک از صنایع حمل‌و‌نقل به دیگر عرصه‌ها سخن گفت و تصریح کرد: با توجه به شرایطی که اقتصاد ایران در طول سال‌های گذشته تجربه کرده، قطعا نیاز به تحرکی جدی برای عبور از عصر رکود بسیار حیاتی است. اقتصاد ایران نیاز به روشن شدن موتورهای محرکی دارد که قطعا یکی از آنها در حمل‌و‌نقل خواهد بود.

وی با اشاره به گستردگی طرح‌های زیرساختی و تاثیرگذاری آنها اظهار کرد: طرح‌های بزرگ می‌توانند از یک‌سو منابع مالی جدید را به گردش دربیاورند و از سوی دیگر توان اشتغال زایی بالایی خواهند داشت، اگر به این مزیت‌ها بحث نقل و انتقال ارزان کالاهای اقتصادی را نیز اضافه کنیم قطعا به اهمیت پیگیری سیاست‌های مدنظر در این عرصه پی خواهیم برد.

هرچند اوضاع نه چندان مطلوب برخی کشورهای منطقه و همسایه ایران از نظر امنیتی و سیاسی باعث شده بسیاری از طرح‌های توسعه‌ای کشور با آنها به مشکل بر بخورد اما تاکید دائمی ایران بر افزایش نفوذ ترانزیتی خود آن‌هم با محوریت خطوط ریلی که توسعه آنها با توسعه اقتصادی کشور رابطه‌ای مستقیم دارد می‌تواند بسیاری از کشورها را برای افزایش همکاری با ایران به اخذ تصمیماتی جدی وا دارد، تصمیماتی که شاید نتیجه آن محوریت راه‌آهن ایران پس از زمانی طولانی باشد.

* ارتباط با کارشناس: j.hashemi1992@gmail.com