تاخیر، بلای جان صنعت هوایی ایران

این روزها کمتر مسافری برای پرواز خود را به فرودگاه می‌رساند که نسبت به انجام شدن سفر خود بدون تاخیرهای چند ساعته امیدوار باشد. شرکت‌های هواپیمایی ایرانی در طول ماه‌ها و سال‌های گذشته با توجه به محدودیت‌های ایجاد شده در مسیرشان نتوانسته‌اند آن طور که باید و شاید نسبت به بهبود و نوسازی ناوگان‌ خود اقدام کنند و این مسئله بیش از هر چیز در برنامه‌های ثبت شده در صنعت هوایی ایران تاثیرات منفی می‌گذارد. زمین‌گیر بودن نزدیک به 45 درصد از کل ناوگان مسافرتی ایران و رسیدن تعداد هواپیماهای فعال به کمتر از 150 فروند باعث شده بسیاری از شرکت‌های هواپیمایی برای تامین حداقل ناوگان در برنامه‌های سفری خود به مشکلات بزرگی بر بخورند. این امر در ایام پیک سفر و روزهای منتهی به پایان سال که تعداد تقاضای بلیت برای سفرهای هواپیمایی به‌شدت افزایش پیدا می‌کند، محسوس‌تر از گذشته شده و باعث می‌شود ایرلاین‌ها از حداکثر ظرفیت پروازی خود و ناوگان موجود در آشیانه‌هایشان استفاده کنند.

استفاده چندین ساعته در طول شبانه روز از هواپیماهای مسافرتی و حرکت آنها در چند مسیر مختلف باعث شده بهره‌وری ناوگان به‌شدت پایین بیاید. استفاده طولانی‌مدت بدون زمان ترمیم و نظارت بر ناوگان آمار نقص فنی ایجاد شده در هواپیماهای فعال در ایرلاین‌های داخلی را به‌شدت افزایش داده و این مسئله باعث ایجاد تاخیرهایی خارج از برنامه پروازی شده است. تاخیرها و لغو مداوم در برنامه‌های پروازی باعث شده نام بسیاری از شرکت‌های هواپیمایی با تاخیرهای طولانی‌مدت گره بخورد و حتی در این بین برخی از هواپیماهای این ایرلاین‌ها که پروازهای بین‌المللی داشته نیز رکوردهایی عجیب را برای خود ثبت کرده‌اند. خبرگزاری ها، در طول روزهای گذشته خبر از ثبت تاخیرهای با زمان بیش از دو روز و سه روز داده اند که به ایرلاین‌های مختلف و در شهرها و مقاصد مختلف مربوط بوده است. این تاخیرها در میزان رضایت مسافران از صنعت هواپیمایی که با توجه به هزینه بالا نیاز به افزایش قابل توجه خدمات ارائه شده به مردم را در خود ثبت کرده، به‌شدت پایین آورده و حتی به خطوط قرمز نزدیک کرده است.

اعتراض چندباره مسافران هواپیماهای تاخیری و باقی ماندن آنها در کابین در انتظار شنیدن پاسخ قانع‌کننده از سوی ایرلاین مربوط که البته واکنش‌های مختلفی را نیز داشته تنها بخشی از این اعتراض مدنی است. در کنار آن اما سازمان هواپیمایی به‌عنوان نهاد حاکمیتی فعال در این عرصه که وظیفه تنظیم بازار را بر عهده در چند ماه گذشته بارها خبر از تصویب و نهایی‌شدن آیین‌نامه حقوق مسافران داده که هنوز خبری قطعی در دست نیست. هرچند نمی‌توان نقش تحریم‌ها را در وضعیت کنونی ناوگان هواپیمایی ایران فراموش کرد اما به یقین می‌توان با استفاده از قوانین نظارتی گسترده‌تر که حقوق مسافران را در کنار شرایط ایرلاین‌های هوایی قرار داده و باعث ایجاد رضایتی دو طرفه می‌شود شرایط خدمات‌رسانی به مسافران پرشمار هوایی در ایران را بهبود بخشید.

اقتصاد هوایی ایران بیمار است

معاون سابق سازمان هواپیمایی کشوری معتقد است با توجه به پایین بودن تعداد هواپیماهای فعال در ناوگان هوایی کشور و البته نبود فضای لازم برای بهبود بخشیدن به شرایط فعلی ناوگان باید با استفاده از توان نظارتی موضوع تاخیرها را کنترل کرد. علیرضا منظری در گفت‌وگو با «فرصت امروز»، تصریح کرد: نکته اصلی در این بین بحث عرضه و تقاضا است. در ایام پیک سفر مانند تعطیلات آخر سال و نوروز با توجه به اینکه تعداد مسافرانی که برای برنامه‌های هوایی ثبت‌نام می‌کنند، افزایش قابل توجهی پیدا می‌کند شرکت‌های هواپیمایی ایرانی مجبور می‌شوند از تمام ظرفیت خود برای خدمات‌رسانی استفاده کنند که این مسئله بحث به وجود آمدن تاخیرهای مکرر را دامن می‌زند. به گفته وی، با توجه به اینکه اقتصاد هوایی ایران تحت‌تاثیر فشارهای گذشته بیمار شده و بهره‌وری‌اش کاهش پیدا کرده نمی‌توان بدون به‌وجود آوردن پشتوانه لازم نسبت به ایجاد تعادل بین خواسته مسافران و شرایط شرکت‌های هواپیمایی اقدام کرد.

وی درباره بحث تدوین آیین‌نامه رعایت حقوق مسافران هوایی اظهار کرد: این آیین‌نامه می‌تواند با به‌وجود آوردن تعهداتی برخی از مشکلات را در این حوزه حل کند اما باید توجه داشته باشیم که برای بهبود شرایط به جای حل کردن مشکلات به پیشگیری نیاز است. ایرلاین‌ها باید به اندازه کافی توان داشته و البته برای اجرای وظایفشان تحت نظارت‌های گسترده باشند. وی خاطرنشان کرد: با توجه به شرایط نه‌چندان خوشایند ناوگان هواپیمایی ایران در طول سال‌های گذشته بحث در نظر گرفتن هواپیماهای آلترناتیو (جایگزین) نیز هرچند طبق مواد قانونی برای ایرلاین‌ها الزامی شده اما به دلیل نبود ظرفیت لازم در ذخیره این هواپیماها عملا بسیاری از آنها نیز مسافرگیری کرده و در ردیف برنامه‌های پروازی قرار می‌گیرند.

هرچند صحبت‌های منظری با نگاهی چند جانبه هم وضعیت مسافران را شرح داده و هم اوضاع نه‌چندان مطلوب ایرلاین‌های ایرانی را بررسی می‌کند اما همچنان نمی‌توان این مسئله را فراموش کرد که مسافر حق دارد نسبت به آنچه برایش هزینه کرده خدمات دریافت کند. صرفه‌جویی در زمان سفر تنها مزیت صنعت هواپیمایی به حساب می‌آید که باعث به وجود آمدن رغبت در بین مسافرانی شده گاهی هزینه بیشتری پرداخته تا امکان سفر در مسافت‌های طولانی را با زمانی کوتاه فراهم کند. از این رو ایجاد تاخیرهای چند ساعته در زمان پرواز هواپیماهایی که طول زمان سفرشان به دو ساعت نیز نمی‌رسد، باعث شده بسیاری از مسافران هوایی عطای سفر با هواپیما را به لقایش ببخشند و حتی به‌وسیله نقلیه شخصی‌شان اتکا کنند.

وزیر راه و شهرسازی چندی قبل در دستوری پروازهای نیمه شب فرودگاه مهر‌آباد را متوقف کرد تا آسایش به همسایگان این فرودگاه بازگردد. اما تاخیرها نه‌تنها بلای جان مسافران پروازها شده که حتی اجازه عملیاتی شدن دستورهای آخوندی را نمی‌دهد تا فرودگاه مهر‌آباد همچنان تا صبح فعال باشد و پروازهای چارتر با تاخیرهای چند باره مسافرگیری کنند و البته ایرلاین‌ها نیز از ارائه غرامت بگریزند.