برندسازی زعفران با اجرای استراتژی صحیح تولید و فروش

زعفران ایران با تامین بیش از 95درصد از نیازهای جهانی بعد از پسته مهم‌ترین و ارزشمندترین محصول کشاورزی صادراتی کشور محسوب می‌شود و همواره به‌عنوان یک محصول گران‌بها و استراتژیک دارویی- غذایی مورد توجه مراکز علمی و تحقیقاتی دارویی و غذایی معتبر در کشورهای مختلف قرار دارد.

ایران در زمینه تولید زعفران به‌عنوان بزرگ‌ترین تولید‌کننده به شمار می‌آید و از آنجای که دیگر کشورهای منطقه اغلب شرایط اقلیمی مناسبی برای کشت و تولید زعفران با اثربخشی مناسب ندارند ما می‌توانیم با داشتن همه شرایط لازم مانند دانش فنی و حجم بالای تولید و امکان تولید محصول سالم و افزایش اثربخشی ترکیبات موثره آن، زمینه مناسبی را برای بازار‌سازی و تغییر معادلات بین‌المللی تجارت و حرکت به سوی بازار محصولات ارگانیک که اتفاقا ارزش افزوده بسیاری را هم فراهم می‌کند ایجاد کنیم و گام‌های استواری را در این مسیر برداریم البته لازمه آن یک عزم ملی و حرکت منسجم و هماهنگ میان بخش‌های علمی و تحقیقاتی و صنعت با همراهی دولت و بخش خصوصی همچنین تجار بزرگ و کوچک است.

با نگاه دقیق و موشکافانه به موضوع تولید و تجارت زعفران می‌توان به دو عامل از مهم‌ترین عوامل و مشکلات زعفران اشاره کرد؛ اول اینکه متاسفانه بررسی‌های علمی و تخصصی انجام شده نشان می‏دهد وضعیت باقیمانده سموم و آلودگی‌های میکروبی برخی محصولات کشاورزی به‌ویژه زعفران در کشور ما در شرایط نگران‌کننده و بالاتر از حد مجاز قرار دارد که این به دلیل استفاده از نهاده‌های شیمیایی مانند کودهای شیمیایی و سموم علف‌کش است که هم باعث افزایش آلودگی‌های زعفران و هم افزایش قیمت تمام شده محصول برای کشاورزان و تولیدکنندگان می‌شود.

دوم، شیوه‌های ناصحیح فرآوری و بسته‌بندی محصول زعفران است که متاسفانه اغلب با استانداردهای بین‌المللی سلامت، مطابقت و همخوانی ندارد. این در حالی است که زعفران همواره به‌عنوان یک محصول گران‌بها و استراتژیک دارویی و غذایی به شمار می‌‌آید بنابراین بسیار ضرورت دارد محصول کاملا سالم و عاری از هرگونه آلودگی‌های شیمیایی و میکروبی تولید شود و در اختیار مصرف‌کنندگان قرار گیرد. اما متاسفانه همین دو معضل، فروش زعفران ایرانی را در بازارهای جهانی با مشکل همراه کرده و قدرت چانه‌زنی را کاهش داده است. اگر این روند ادامه داشته باشد، هم گروه کشاورزان و تولیدکنندگان زعفران و هم گروه تجار و دست‌اندرکاران صنعت فرآوری و بسته‌بندی زعفران متضرر خواهند شد و حتی خطر تغییر منطقه کشت نیز به کشورهای همسایه وجود دارد. 

معتقدم محور توسعه پایدار برای هر سرزمینی توجه به بخش کشاورزی، مزارع و روستاهاست و به‌طورکلی هر موضوعی که به‌نوعی با کشاورزی در ارتباط است در این حیطه قرار می‌گیرد. کشور ما خوشبختانه در زمینه تولید زعفران دارای یک مزیت مطلق است. بنابراین توسعه صادرات زعفران به‌عنوان یک منبع ارزشمند صادرات محصولات غیر‌نفتی، دارای جنبه‌های بسیار مثبت است که مهم‌ترین آن افزایش ارزش افزوده محصول است که مستقیما می‌تواند منجر به افزایش سطح درآمد و معیشت کشاورزان و قشر زحمت‌کش شود. این موضوع در نهایت منجر به افزایش انگیزه، امید، تلاش و صد البته کاهش مهاجرت از روستاها به شهرها حداقل در مورد محصول زعفران خواهد شد.

به همین دلیل ضرورت دارد تا با یک مدیریت صحیح و یکپارچه و استفاده از دانش فنی روز اما بوم‌سازگار کل فرآیند تولید و فرآوری و بازاریابی و فروش زعفران بازنگری شود و اصلاح زیرساخت‌های آن مورد توجه قرار گیرد. اساسا تولید تمام محصولات کشاورزی باید مطابق آخرین یافته‌های علمی و استانداردهای ملی و بین‌المللی صورت گیرد و البته در مورد زعفران نیز نیاز به اصلاح و بازنگری ویژه وجود دارد. اگر شیوه‌های صحیح بازاریابی و فروش به کار رود و محصولاتی مطابق با خواسته و نیاز مشتریان تولید و ارائه شود آنگاه سهم تجار و تولیدکنندگان ایرانی در بازارهای هدف و برای مصرف‌کنندگان نهایی افزایش یافته و هر روز نیز این سهم از بازارهای مصرف بیشتر خواهد شد نه اینکه متاسفانه محصول زعفران ایران با نام سایر کشورها وارد بازارهای گوناگون بین‌المللی شود.

در زمینه معرفی زعفران ایران در بازارهای بین‌المللی چه به‌صورت واحد و چه با نام برندهای گوناگون و البته موفق، ضروری‌ است نسبت به اتخاذ استراتژی مناسب و اجرای برنامه‌های گوناگون بلند‌مدت و کوتاه‌مدت میان بخش‌های مختلف تولید و صنعت به یک وحدت‌نظر و عزم ملی برسیم. البته تشکل‌ها و انجمن‌های گوناگون در این راه می‌توانند نقش موثری داشته باشند اما باید دقت داشت اتخاذ تصمیمات مناسب از سویی منجر به ایجاد منافع ملی برای همه بخش‌های مرتبط شود و از سوی دیگر دارای ابزارها و سازوکارهای حمایتی برای اجرای تصمیمات درست نیز باشد و از نقش صرفا مشورتی خارج شود.

امید است تولید محصولات کشاورزی سالم و ارگانیک با هدف افزایش سطح سلامت محصول براساس استانداردهای بین‌المللی سلامت غذایی و کاهش آلودگی‌های آن‌که به دلیل استفاده بی‌رویه از نهاده‌های شیمیایی و روش‌های نامناسب فرآوری شکل می‌گیرد؛ از سویی منجر به اجرای یک نظام زراعی و الگوی کشت مبتنی بر مدیریت اکوسیستم روستاها و شهرها و شرایط زیست محیطی کشور و افزایش بهره‌وری و سلامت آب و خاک شده و از سوی دیگر به توسعه صادرات و افزایش مبادلات تجاری آن به‌صورت مستقیم و نه از طریق کشورهای واسطه منجر شود.