ایرباس، کنسرسیومی که غول شد

ایرباس یک شرکت اروپایی ساخت هواپیما است. این شرکت بزرگ که زمانی در نتیجه یک کنسرسیوم تشکیل شد، هم‌اکنون یکی از دو شرکت بزرگ تولید‌کننده هواپیما در دنیا و رقیب اصلی شرکت هواپیما‌سازی بوئینگ امریکا است. هدف ایرباس در اختیار گرفتن بازار هواپیماهای جت کوتاه برد و میان برد بود. 

مالکان این شرکت شامل شرکت آلمانی – فرانسوی – اسپانیایی‌ای اِی دی اس با 80 درصد و شرکت بی‌اِی‌ای سیستمز بریتانیا با 20 درصد هستند. در برخی از برنامه‌های ایرباس نیز شرکت‌های بل ایر باس بلژیک و آلنیای ایتالیا مشارکت می‌کنند. دفتر مرکزی ایرباس در شهر تولوز فرانسه قرار دارد. 

ایرباس، هم‌اکنون بیش از 50 هزار کارمند دارد که بخشی از آنها به‌صورت مستقیم در کارخانجات ایرباس در کشورهای فرانسه، آلمان، اسپانیا، بریتانیا و چین به کار مشغول هستند. سایر کارمندان ایرباس نیز در بخش‌های مهندسی، فروش، آموزش و سایر مشاغل در سراسر دنیا اشتغال دارند. این کنسرسیوم بیش از 1500 متصدی دارد و توافق‌نامه همکاری با شرکت‌های مختلف در بسیاری کشورهای گوناگون امضا کرده است. شرکت‌های امریکایی مسئولیت یک سوم اجزای ایرباس را بر عهده دارند. شرکت‌های همکار ایرباس بیشتر کار ساخت قطعات را در کارخانه‌های خودشان انجام می‌دهند. به‌عنوان نمونه، بال‌های تمام هواپیماهای ایرباس در بریتانیا و دم هواپیما در اسپانیا ساخته می‌شود. قطعات از کشورهای مختلف از طریق راه جاده‌ای، ریلی، دریایی و هوایی برای ساخت محصول نهایی به فرانسه، آلمان و چین فرستاده می‌شود. 

آنچه اروپایی‌ها را وادار به راه‌اندازی شرکت ایرباس کرد، نیاز مبرم آنان به هواپیماهایی در قد و قواره شرکت بوئینگ بود. آنها پس از ویرانی‌های جنگ جهانی دوم به این نتیجه رسیدند که باید در یک مشارکت و همکاری به‌صورت کنسرسیوم رقیبی برای بوئینگ شوند که پس از جنگ جهانی دوم به قدرت برتر هواپیماسازی دنیا تبدیل شده بود. 

پروژه ایرباس در سال 1965 آغاز شد. در آن زمان دولت‌های فرانسه و آلمان صحبت‌هایی را درباره راه‌اندازی یک کنسرسیوم ساخت جت‌های کوتاه برد با ظرفیت بالا آغاز کردند. یک سال بعد مقامات فرانسه، ‌آلمان و بریتانیا اعلام کردند که شرکت‌های سود اوییشن فرانسه، ارج ایرباس آلمان و هاوکر سایددیلی اوییشن بریتانیا مطالعات خود را برای ساخت هواپیمایی 300 نفره برای استفاده در مسیرهای کوتاه آغاز کرده‌اند. البته، این مذاکرات در نهایت به طراحی یک هواپیمای 250 نفره رسید. 

در سال 1969 دولت بریتانیا از این طرح خارج شد اما فرانسه و آلمان رسما قراردادهایی را برای ورود به فاز ساخت هواپیما امضا کردند. شرکت مدیریت ایرباس در سال 1970 با عنوان یک گروه همکاری‌های اقتصادی شکل گرفت. این شرکت کم‌کم بزرگ‌تر و قدرتمندتر شد تا امروز که نامی آشنا درسراسر جهان است. 

یکی از راهکارهای ایرباسی‌ها برای رقابت با بوئینگ استفاده از فناوری‌های نوین و به روز در محصولات بوده و هست. به‌عنوان مثال، در نخستین مدل ایرباس ای۳۰۰ که در سال ۱۹۷۲ پرواز کرد، از بیشترین مواد کامپوزیت در ساخت بدنه هواپیما استفاده شده بود. در همان دهه، ایرباس با کامپیوتریزه کردن بخش عمده‌ای از سامانه کنترل پرواز، برای نخستین بار هواپیماهایی به بازار ارائه کرد که تنها به حضور دو نفر (خلبان و کمک خلبان) در کابین خلبان نیاز داشت. 

در دهه ۱۹۸۰، ایرباس برای نخستین بار سامانه کنترل هواپیما را دیجیتالی کرد که با عنوان Fly-by-Wire  شناخته می‌شود و هم‌اکنون در همه هواپیماهای بزرگ به صورت استاندارد درآمده است. 

ایرباس نمونه موفقی از یک قرارداد همکاری مشترک میان چند کشور است که توانسته در مقاطعی غول بزرگ هواپیما‌سازی دنیا، یعنی بوئینگ را از بعد میزان فروش پایین‌تر از خود نگه دارد.