ایران و روسیه ائتلاف اقتصادی یا دور زدن تحریم

بحران اوکراین پس از گذشت چندین هفته آهسته‌آهسته بیش از پیش سنگینی خود را بر اقتصاد بین‌المللی، به‌ویژه روسیه نشان می‌دهد. سنگینی آن پس از اعمال تحریم‌های غرب علیه روسیه بیشتر شد. شاید با اعمال تحریم‌های غرب، روسیه دیگر توان رقابتی نداشته باشد و دیگر نتواند نیازهای جامعه خود را تامین کند.
از این رو نیازمند بازار جایگزین، برای صادرات و هم واردات خواهد بود. اما شاید پیش از پرداختن به این مسئله که کدام کشور یا کشورها می‌توانند و  ظرفیت تامین بازار روسیه به لحاظ صادرات و واردات را دارند، پرداخته شود، این پرسش مورد بررسی قرار می گیرد که مسئله‌ای که عصر فرا‌بحران را شکل می‌دهد، وضعیت روسیه جدید پس از بحران است که آیا این کشور از این بحران سود برده یا تضعیف شده است؟ مطالعات نشان می‌دهد، اقتصاد روسیه در درازمدت در اقتصاد کلان‌، مواد خام و جمعیت با چالش روبه‌رو خواهد بود. به عقیده برخی کارشناسان در پی مخاطرات اقتصادی‌، چالش‌های سیاسی نیز قابل پیش‌بینی است‌.
با توجه به این مسئله رویکرد روسیه به کدام کشور برای تامین نیازهای داخلی و خروج از چالش اقتصادی خواهد بود؟ بی‌شک، ایران یکی از این کشورهاست. طی دیدارهای مکرر مقامات ایرانی و روسی به منظور گسترش روابط اقتصادی مسئله «ائتلاف اقتصادی» مطرح شد. ائتلافی که هر یک به ازای ارائه کالا، خدمات یا کالای دیگری را دریافت کند. هم ایران و هم روسیه در حال حاضر به‌عنوان کشورهای تحریمی شناخته می‌شوند.
با این تفاوت که تحریم روسیه از طرف غرب و طی بحران اوکراین صورت گرفته، اما تحریم ایران براساس قعطنامه‌های شورای امنیت، دولت امریکا، اتحادیه اروپا و کنگره امریکا و براساس مسائل دیگری اعمال شده است. بنابراین، باید پذیرفت که جنس، نوع، ماهیت، كمیت و كیفیت تحریم‌های اقتصادی ایران و روسیه كاملا با هم متفاوت است؛ زیرا عامل اعمال این تحریم‌ها متفاوت است.
همچنین اگرچه روسیه از سوی غرب تحریم شده، اما بانک‌های این کشور همچنان به مراودات بانکی خود با غرب ادامه می‌دهند و نکته اینجاست که این بانک‌ها تحت قوانین بین‌الملل و تحریم‌های اعمال شده علیه ایران، نمی‌توانند بده‌بستان مالی با ایران داشته باشند. همین مسئله به نقطه ابهامی در ائتلاف اقتصادی میان ایران و روسیه تبدیل شده است.
گرچه شاید بتوان این چالش را حل کرد، اما پرسش اصلی ظرفیت و توانایی دو کشور در تامین نیازهای اقتصادی است. براساس اخبار منتشر شده، قراردادی به ارزش 70 میلیارد یورو میان ایران و روسیه منعقد شده که طی آن روسیه فهرستی از اقلام مورد نیاز خود را ارائه کرده و در ازای آن نیز ایران نیازهای صادراتی خود در حوزه نفت و انرژی را مطرح کرده است. البته گفته شده این قرارداد به‌صورت تهاتر نیست. با این حال، دستیابی به رقم 70 میلیارد یورو آن هم برای دو کشوری که حجم مبادلات اقتصادی آنها حداکثر 2 میلیارد دلار بوده است، بسیار زمان بر
خواهد بود.

هنوز جزییات این قرارداد منتشر نشده، اما براساس اعلام فدراسیون روسیه این کشور به کالاهایی شامل انواع میوه و صیفی‌جات، سیب زمینی، فلفل قرمز، موز، هندوانه، سیب طلایی (زرد)، پرتقال، نارنگی، گریپ‌فروت، انگور سفید و قرمز، گلابی، هلو، شلیل، انواع گوجه، انواع خیار، انواع محصولات لبنی شامل شیر، کره، پنیر از شیر گوسفند و بز، پنیر کپک سفید، پنیر با کپک آبی، پنیر گودا، پنیر خامه‌ای، پنیر روسی، کفیر، ماست میوه‌ای، پنیر سفت، پنیر نیمه سفت، محصولات شیری، انواع بستنی، انواع ماهی شامل ماهی سالمون تازه، فیله ماهی سالمون، قزل آلا، ماهی دودی شده، شاه ماهی، میگو، خرچنگ یخ‌زده، آجیل، آجیل مخلوط، بادام بوداده، سبزیجات شامل گل کلم یخ‌زده، سبزیجات تابستانی یخ‌زده، کلم بروکلی، سبزیجات ریشه‌ای تازه و یخ‌زده، سبزیجات کنسروی، گوجه فرنگی گیلاسی، روغن زیتون، کنسرو صیفی‌جات، قارچ به‌صورت یخ‌زده و مخلوط، چای، قهوه، انواع شکلات، آناناس، نخود، لوبیا قرمز
نیازمند است.
نکته اینجاست، برخی از این کالاها در ایران تولید نمی‌شود یا تولیدش به اندازه‌ای است که برای تامین نیاز داخلی به واردات
نیازمند هستیم.
از سوی دیگر، بسیاری از این محصولات درخواستی محصولاتی هستند که برای تولیدشان آب بالایی مصرف می‌شود و از نظر بحران آبی موجود در کشور صادراتشان جایز نیست و حتی  صرفه اقتصادی برای صادرات ندارند.
الکساندر نواک، وزیر انرژی روسیه با تاکید بر اینکه روسیه به محصولات کشاورزی، مواد‌غذایی و مواد لبنی ایران نیاز دارد، تصریح کرد: در پی تحریم‌های اعمال‌شده علیه روسیه توسط اتحادیه اروپا، روسیه به منظور تامین نیاز خود آمادگی پذیرش این محصولات را از طریق بنادر روسیه دارد. زنگنه، وزیر نفت ایران با اشاره به ظرفیت‌های بزرگ روسیه در زمینه‌های مختلف نفت، گاز، برق، تکنولوژی، تاکید کرد که روسیه همچنین توان تامین کالا به‌ویژه کالاهای اساسی و مورد نیاز
ایران را دارد.
هرچند که در نوع این قرارداد و تامین کالاهای مورد نیاز از سوی طرفین ابهاماتی وجود دارد، اما با این حال به عقیده کارشناسان این فرصت البته از نظر ایران ارزش بیشتری دارد، زیرا به‌دنبال یافتن راهی برای دور زدن تحریم است و روسیه كه خود یكی از عوامل بروز تحریم‌های ایران در چارچوب قطعنامه‌های شورای امنیت است، حال خود مشمول تحریم‌های اقتصادی قرار گرفته و در تضعیف تحریم‌های ایران می‌تواند نقش‌آفرین باشد.