بررسی فعالیت های اکسون موبیل در دوران مدیریت وزیرخارجه جدید آمریکا / اکسون موبیل در عراق چه می کند؟

پس از گذشت سال ها از حمله نظامی آمریکا به خاک عراق که به سرنگونی صدام حسین انجامید و بعد از خروج گسترده نظامیان آمریکایی از عراق در دوران ریاست جمهوری باراک اوباما، هم اکنون دونالد ترامپ رئیس جمهور عوامگرای آمریکا به این نتیجه رسیده که نام عراق باید در میان هفت کشور عمدتا مسلمانی قرار گیرد که شهروندان آنان از ورود به خاک آمریکا منع شده اند.

صدور این فرمان در حالی صورت می پذیرد که شرکت نفت اکسون موبیل آمریکا به ریاست رکس تیلرسون نامزد احراز پست وزارت امورخارجه دولت دونالد ترامپ تنها شرکت نفتی آمریکایی است که با مجوز رسمی دولت عراق در صنعت نفت این کشور مشغول فعالیت است.

در همین راستا کارشناسان بر این عقیده اند که حضور شرکت اکسون موبیل در صنعت نفت عراق مدیون تلاش های گسترده رکس تیلرسون مدیراجرایی سابق این شرکت است که این روزها خود را برای فعالیت در وزارت امورخارجه آماده می کند.

این سرمایه دار آمریکایی که پیش از این سابقه چندانی در سیاست نداشته است از رابطه بسیار خوبی با ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه برخوردار بوده و همین امر موجب افزایش قابل توجه انتقادهای نمایندگان دموکرات کنگره و سنا از انتخاب وی توسط آقای ترامپ برای پست وزارت امورخارجه شده است.

در سال 2009 میلادی میادین نفتی عراق پس از سال ها درگیری و جنگ داخلی برای توسعه و بهبود فرآیند بهره برداری به روی شرکت های نفتی بین المللی گشوده شد. این اتفاق در شرایطی افتاد که دولت عراق به شدت نیازمند افزایش تولید نفت خود بود تا اقتصاد از هم گسیخته خود را پس از حمله نظامی نیروهای ائتلاف به رهبری آمریکا بازسازی کند.

عراق کشوری بسیار مهم در منطقه خاورمیانه محسوب می شود که از ذخایر گسترده نفتی برخوردار است. این کشور که مدت ها به دلیل کودتا و جنگ طولانی مدت با ایران زیرساخت های حیاتی اش آسیب دیده بود، پس از تحمل سال ها تحریم های اقتصادی گسترده، سرانجام با حمله نظامی گسترده آمریکا و بریتانیا به یک کشور جنگ زده بدل شد که پس از حضور نظامی غرب به پناهگاهی امن برای گروه های تروریستی بدل شد که با وجود خلاء ناشی از عدم وجود یک حکومت مرکزی قدرتمند صنعت نفت این کشور را در معرض خطر جدی قرار می داد.

در چنین شرایطی و در حالی که براساس تخمین های صورت گرفته عراق با در اختیار داشتن رقمی در حدود 143 میلیارد بشکه نفت پنجمین کشور دارنده ذخایر نفت خام در جهان محسوب می شد، شرکت های نفتی بین المللی نظیر اکسون موبیل تلاش کردند با حضور خود در صنعت نفت این کشور جنگ زده سهم قابل توجهی از منابع نفتی آن را به خود اختصاص دهند.

بر همین اساس شرکت نفتی اکسون موبیل تصمیم گرفت با انعقاد یک قرارداد سرمایه گذاری مشترک به ارزش 50میلیارد دلار حضوری جدی در بازار انرژی عراق داشته باشد. در فاز نخست از سرمایه گذاری اکسون موبیل در صنعت نفت عراق این شرکت آمریکایی اعلام کرد که میدان نفتی قورنای غربی در جنوب عراق را توسعه خواهد داد.

فعالیت اکسون موبیل در میدان قورنا موفقیت آمیز بود و این میدان نفتی امروزه 337 هزار بشکه در روز نفت تولید می کند که این میزان تولید بیانگر افزایش 150هزار بشکه ای ظرفیت تولید آن از سال 2010 میلادی به این سو است. به رغم موفقیت چشمگیر اکسون موبیل در میدان نفتی قورنا، اوضاع برای این شرکت نفتی آمریکایی چندان مساعد نبوده و آنها به سرعت با مشکلات و موانع متعددی روبه رو شدند.

رکس تیلرسون، مدیراجرایی اکسون موبیل پس از موفقیت در جنوب عراق تصمیم گرفت با مقامات منطقه خودمختار اقلیم کردستان عراق نیز قرارداد اکتشاف و حفاری به امضا برساند. پس از این اقدام مقامات دولت مرکزی در بغداد بلافاصله واکنش نشان داده و اعلام کردند که هرگونه امضای قرارداد نفتی با اقلیم کردستان غیرقانونی است.

دلیل اصلی واکنش شدید بغداد نسبت به این قرارداد اختلاف نظر طولانی و گسترده بغداد و اقلیم کردستان برسر نحوه اکتشاف و تقسیم منابع نفتی موجود در شمال عراق است. گفتنی است که اقدام اکسون موبیل در آن زمان کاملا برخلاف سیاست های کاخ سفید در قبال مسائل داخلی عراق صورت پذیرفت و به نوشته نیویورکر، آقای تیلرسون برای همکاری با اقلیم کردستان در حوزه انرژی مجوزهای لازم را از کمیته انرژی سنای آمریکا دریافت نکرده است، اما در پاسخ به سوالات مطرح شده توسط سناتورهای آمریکایی گفته است که من باید بهترین تصمیم ممکن را برای افزایش سود شرکت و سهامداران آن می گرفتم.

جان روپر مدیر شرکتDubaiPetroleum Club در رابطه با فعالیت های اکسون موبیل در صنعت نفت عراق می گوید:«انتشار خبر همکاری اکسون موبیل با اقلیم کردستان عراق در حوزه انرژی موجب تعجب بسیاری از سیاستمداران و فعالان بازارهای جهانی نفت شد، اما از سوی دیگر باید گفت که این شرکت تنها شرکتی است که توان فعالیت در میادین نفتی شمال و جنوب عراق را دارا است.»

با این وجود بغداد همچنان از قرارداد منعقد شده میان اکسون موبیل و اقلیم کردستان ناراضی بود که این موضوع در نهایت سبب شد تا اکسون موبیل با کاهش سهام خود در میدان نفتی قورنا از 60 به 25درصد مقامات عراقی را راضی به ادامه فعالیت شرکت متبوع خود در اقلیم کردستان کند.

این روزها به نظر می رسد که تنش ها مجددا در حال افزایش است. صدور فرمان اجرایی جنجال برانگیز دونالد ترامپ مبنی بر ممنوعیت اتباع هفت کشور از جمله عراق برای سفر به آمریکا موضوعی است که اعتراض مقامات این کشورها و همچنین بغداد را برانگیخته است. همچنین اظهارنظرهای جنجالی ترامپ در رابطه با نفت عراق از جمله دیگر موضوعاتی است که بر روابط دو کشور تاثیر گذاشته است.

رئیس جمهور آمریکا پیش از این در اظهار نظر مداخله جویانه اعلام کرده بود که ایالات متحده باید پس از سال 2003 میلادی از صادرات نفت عراق جلوگیری به عمل می آورد. وی همچنین در بازدید خود از سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا بار دیگر بر مواضع عجیب خود در این رابطه تاکید کرد و اظهار داشت ممکن است شانس دیگری برای در اختیار گرفتن نفت عراق داشته باشیم.

حال با رفتن تیلرسون به وزارت امورخارجه باید دید واکنش وی نسبت به موضع ترامپ در ارتباط با نفت عراق چه خواهد بود؟ از سوی دیگر بغداد نیز بیکار ننشسته و قطعا نسبت به اقدامات مقامات آمریکایی واکنش نشان خواهد داد.