انتظارهای تجاری ایران همچنان در لیست انتظارند

سازمان تجارت جهانی(WTO)هر چند وقت یکبار، آمارهایی در خصوص وضعیت اقتصاد کشورهای جهان ارائه می دهد، آمارهایی که گاه برای برخی کشورها خوشحال کننده و گاه کمی ناراحت کننده است. این سازمان اخیرا در گزارشی درخصوص ایران، تراز تجاری ایران را چندان قوی ارزیابی نکرده و به رغم مثبت بودن این تراز، مقایسه صادرات و واردات ایران در شرایط پساتحریم را مطابق با انتظارات پیشین ندانسته است.

درواقع به نظر می رسد دستیابی به تراز تجاری مثبت بلندمدت برای ایران آنچنان که انتظار می رفت محقق نشده است و به عقیده برخی تحلیلگران اقتصاد منطقه، ایران در عملی کردن پتانسیل های خود در بخش تجارت بین الملل چندان موفق ظاهر نشده است.

مشکلات پیش از لغو تحریم در روزهای پساتحریم

توماس جونو، مدرس دانشگاه استنفورد و تحلیلگر اقتصاد خاورمیانه معتقد است تا پیش از لغو تحریم ها و توافق هسته ای بسیاری از منتقدان اقتصاد ایران، معتقد بودند با پشت سر گذاشتن تحریم ها می توان اقتصادی متفاوت و پرقدرت از ایران را شاهد بود یا حداقل به برخی تحولات در بخش بین الملل امید داشت.

اکنون با گذشت ماه ها از توافق هسته ای، طبیعی است که حجم انتظارات از دولت برای آغاز قدم گذاشتن در مسیری جدید و پر بازده دو چندان باشد. شاید یکی از مهم ترین موانع بر سر راه تجارت خارجی ایران، نبود فضای اطمینان بخش و غیرقابل پیش بینی بودن آینده برخی مبادلات باشد. در عین حال، فضای تجاری ایران نیاز به برخی بازسازی های زیرساختی دارد. مشکلات موجود در بازار ارز و چندنرخی بودن آن نیز سایه ای سنگین بر فضای تجارت ایران در بخش واردات و صادرات ایجاد کرده است.

راهی به جز افزایش صادرات غیر نفتی نیست

پایگاه خبری سی ان بی سی در گزارشی، با اشاره به وابستگی شدید ایران به صادرات نفتی می نویسد: پس از لغو تحریم ها ایران بخش بزرگی از امیدهای صادراتی خود را به صادرات نفتی متمرکز کرده بود. اما دیوید لیپتون معاون اول مدیرعامل صندوق بین المللی پول در یک سخنرانی بر لزوم کاهش وابستگی شدید ایران به صادرات نفتی و توسعه زیرساخت های صادرات غیر نفتی تاکید کرده است.

در بخش هایی از این سخنرانی با اشاره به لغو تحریم ها علیه ایران و گشایش فضای تجاری، به این موضوع پرداخته شده که ایران باید انعطاف پذیری تجاری خود را افزایش دهد و برای توسعه صادرات غیر نفتی فرصت سازی کند.

به نظر می رسد یکی از کلیدهای رشد اقتصادی پایدار در ایران بها دادن به صادرات غیر نفتی و افزایش کارآفرینی، اشتغال و حمایت از این بخش به ویژه در سطح خصوصی است. از سوی دیگر سیاست های کلان اقتصادی که بر پایه اصلاحات اقتصادی طرح ریزی می شوند می توانند در بالا بردن نرخ رشد اقتصادی و تجاری ایران موثر واقع شوند.

از بازار بورس تا کارشکنی های ایالات متحده

پایگاه خبری المانیتور در گزارشی به اهمیت بازار بورس و مبادلات تجاری این بازار پرداخته است. در بخشی از این گزارش به ضعف ساختاری بازار بورس ایران که مانع از رشد این بازار در عرصه بین الملل می شود اشاره شده است. درواقع براساس نظر تحلیلگران المانیتور، با وجود نوسانات بازار ارز و فقدان زیرساخت های مناسب اقتصادی، بازار بورس ایران هنوز هم آمادگی کامل برای حضور در عرصه فعالیت های بین الملل را ندارد.

افزون بر این، موانع تحریمی ایالات متحده همچنان بر سر راه تجارت ایران قرار دارند. به نظر می رسد ناهماهنگی نظرات کنگره آمریکا و دولت فعلی این کشور در حذف تحریم ها همچنان ادامه دارد. این عدم لغو تحریم ها بر وضعیت بانک های ایران و برخی مبادلات بین المللی نیز اثراتی منفی دارد.

فقدان سرمایه گذاری مستقیم خارجی در ایران موضوع دیگری است که از دید بسیاری از کارشناسان اقتصاد، در ضعف تجارت خارجی ایران موثر است. این موضوع نیاز به برنامه ریزی جدی از سوی دولت داشته و جزو اولویت های اصلاحی است.

نیاز به اصلاحات زیرساختی اجتناب ناپذیر است

نشریه گلف نیوز در مقاله ای تحلیلی در خصوص اقتصاد ایران و چگونگی تجارت این کشور در شرایط پساتحریم، به وعده های انتخاباتی ریاست جمهوری فعلی ایران در دوران کاندیداتوری پرداخته و محقق شدن وعده هایی همچون توافق هسته ای و لغو تحریم ها را بخش مثبتی در کارنامه آقای روحانی می داند.

با این حال، مشکلاتی چون نوسانات مدام نرخ ارز، تورم، بیکاری، ضعف اقتصاد بخش خصوصی، ضعف سیستم سرمایه گذاری خارجی و... را مشکلاتی پر تکرار و در انتظار حل شدن می داند. براساس نظر کارشناسان این نشریه، روابط خارجی و بین الملل ایران آن طور که انتظار می رفت محقق نشده اند و بسیاری از فعالان بخش خصوصی به عملی نشدن توقعات تجاری خود در بخش بین الملل معترض هستند.

با این حال، تمایل دولت به جذب سرمایه های خارجی و افزایش تجارت و سطح مناسبات تجاری با کشورهای اروپایی قابل انکار نیست. سفرهای هیأت دولت به کشورهای برتر اروپایی بلافاصله پس از لغو تحریم ها از اهمیت افزایش روابط تجاری برای دولت پرده بر می دارد. این اهمیت، به ویژه در حوزه انرژی و نفت، باعث شده شرکت های فعال در این عرصه ها همچنان به بهبود شرایط امیدوار باشند.