امان از نیترات !

تجمع بیش از حد مجاز نیترات‌ها و عناصر سنگین در محصولات کشاورزی، یکی از عوامل اصلی تهدید سلامت افراد و مصرف‌کنندگان در کشور به شمار می‌رود. این عامل تهدیدکننده سلامت، از مصرف نادرست و زیاد کودهای شیمیایی در محصولات کشاورزی ناشی می‌شود. مصرف نیتروژن برای حاصلخیزی خاك و تولید محصول ضروری است اما در صورت استفاده بی‌رویه، می‌تواند سلامت انسان را به خطر بیندازد. بیشترین میزان نیترات مصرفی انسان، از راه آب آشامیدنی، سبزیجات و گوشت‌های فرآوری شده وارد بدن شخص می‌شود و در این میان، سبزی‌ها، بیشترین نیترات ورودی به بدن را تامین می‌كنند. نیترات در دستگاه گوارش زیر تاثیر باكتری‌ها به یون نیتریت تبدیل می‌شود و نیتریت در تركیب با هموگلوبین خون و تشكیل مت‌هموگلوبین، شانس انتقال اكسیژن به سلول‌ها را كاهش می‌دهد. تنگی نفس و در حالت حاد خفگی، از جمله عوارض ناشی از این بیماری است. همچنین نیتریت در تركیب با اسیدهای آمینه دستگاه گوارش و كبد ماده سمی و سرطان‌زای نیتروزآمین تولید می‌كند.

تجمع نیترات در انواع سبزی‌ها بستگی به عوامل متعددی از جمله مقدار و نوع كود حاوی نیتروژن، دفعات مصرف، نوع کود، شدت نور، طول روز، فصل سال، زمان برداشت، روش کاشت (سنتی یا مكانیزه بودن)، دمای هوا، دما و رطوبت خاك، حاصلخیزی و عناصر معدنی موجود در خاك دارد. به طور كلی سبزیجات برگی نسبت به سبزی‌های میوه‌ای و دانه‌ای، توانایی تجمع نیترات بیشتری دارند. استفاده از ارقام مناسب، كودهای پایه آمونیمی، مصرف بهینه كود، افزودن كودهای ارگانیك و برداشت در هنگام عصر از روش‌های كاهش تجمع نیترات در سبزیجات است. در سال‌های اخیر که مصرف انواع کودهای شیمیایی در تولید محصولات کشاورزی رو به افزایش گذاشته، آمار بیماری‌های گوارشی مانند سرطان نیز شیوع بیشتری یافته‌ است تا جایی که بسیاری از کارشناسان سونامی سرطان در ایران را ناشی از تجمع نیترات‌ها و فلزات سنگین در محصولات کشاورزی می‌دانند.به هر روی مسئله کیفیت و سلامت محصولات کشاورزی از جمله دغدغه‌های کنونی وزارت بهداشت و وزارت جهاد کشاورزی است. در همین راستا برنامه جامع حاصلخیزی خاک و تغذیه گیاه و طرح ارتقای سلامت محصولات کشاورزی از نظر نیترات و عناصر سنگین، در سال گذشته توسط موسسه تحقیقات خاک و آب معاونت زراعت وزارت جهاد کشاورزی و با مشارکت گروه‌های مختلف مربوط تهیه و تدوین و در کارگروه مربوط در شورای عالی سلامت ارائه شد. 

حامد رضایی، رییس بخش تحقیقات اصلاح خاک و مدیریت پایدار اراضی وزارت جهاد کشاورزی در گفت‌و‌گوی کوتاه با «فرصت امروز»، اظهار می‌کند: هنوز از سوی وزارت بهداشت، بودجه لازم برای برنامه جامع حاصلخیزی خاک و تغذیه گیاه و طرح ارتقای سلامت محصولات کشاورزی از نظر نیترات و عناصر سنگین، اختصاص داده نشده و شورای سلامت در این زمینه اقدامی نکرده است. وی می‌افزاید: البته وزارت بهداشت در همین راستا کار دیگری را آغاز کرده‌ است. مسئولان این وزارتخانه پایش محصولات کشاورزی را خودشان بر عهده گرفته‌اند.