از نان شروع کنید

بازار نان به‌عنوان کالایی استراتژیک همیشه محل مناقشه بوده است. به‌ویژه از زمانی که مهمانان تازه‌ای به این بازار اضافه شده‌اند که تحت عنوان نان صنعتی یا نان حجیم و نیمه‌حجیم نام‌گذاری می‌شوند. کیفیت نان‌های سنتی، شیوه‌های پخت غیراستاندارد و عدم مغذی‌بودن نمونه‌های سال‌های اخیرشان مهم‌ترین نقطه‌‌ضعف‌هایی است که بخش خصوصی یا همان تولیدکنندگان نان‌های صنعتی روی‌شان دست می‌گذارند و از اختصاص یارانه‌های چندین هزار میلیارد تومانی به این بخش گله‌مند هستند، چراکه قدرت رقابت را از بخش خصوصی می‌گیرد.

اما اینکه نان‌های صنعتی و راه‌اندازی تولیدی‌هایی در این زمینه چه سازوکارهایی دارد، اندازه بازار این محصولات، میزان مصرف، تعداد تولیدکننده‌های فعلی و وضعیت کنونی این واحدها به چه صورت است، مسائلی بوده که محمدجواد کرمی، رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و فروشندگان نان‌های حجیم و نیمه‌حجیم کشور با «فرصت امروز» در میان نهاده است.

3800 واحد تولیدی و اشتغال‌زایی چندین هزار نفری

کرمی می‌گوید: به‌طور کلی دو نوع تولیدکننده در بازار نان‌های صنعتی داریم؛ تولیدکننده‌هایی که به‌صورت کارخانه‌ای و با تولید انبوه در بازار حضور دارند و تولیدکننده‌هایی که در قالب واحدهای کوچک تولید می‌کنند. بنا به اظهارات کرمی در شهر تهران بیش از 650 واحد کوچک تولیدی نان صنعتی مشغول به کار هستند و در کل استان تهران این تعداد به هزار واحد می‌رسد.اما در سطح کشور تعداد واحدهای کوچک تولیدی رقمی به‌مراتب بیشتر است و 3800 واحد در این زمینه فعالیت می‌کنند، اما تعداد کارخانجات بزرگ تولیدکننده نان‌های حجیم در کشور به حدود 17کارخانه می‌رسد.

کرمی در مورد میزان اشتغال‌زایی این بخش از تولید داخلی می‌گوید: در هر واحد کوچک 5 تا 6نفر مشغول به کار شده‌اند و در هر کارخانه برای بیش از 50نفر اشتغال‌زایی ایجاد شده که این ارقام در مقابل نمونه‌های سنتی بسیار بیشتر و چشمگیرتر است. اما سهم این واحدها از بازار مصرف تنها 7درصد است. این موضوع در حالی رخ می‌دهد که نان جزو خوراک‌های اصلی ایرانیان به‌شمار می‌رود.

طرح‌هایی که مشکلات را بیشتر کرد

دعوایی چندین ساله در بازار نان ایران وجود دارد؛ دعوایی بر سر بهداشتی بودن یا نبودن، کیفیت داشتن یا نداشتن، سالم بودن یا نبودن نان‌های سنتی در مقابل مهمان‌های تازه‌واردی به نام نان‌های صنعتی. در این میان نقش دولت هم بسیار پررنگ است، زیرا با تخصیص یارانه به آرد و نان و دونرخی کردن قیمت آرد تا حدود زیادی به این دعوا دامن زده است. اما حدود سال 87 بود که دولت با اختصاص تسهیلات چند ده میلیون تومانی برنامه‌ای برای تاسیس واحدها و کارخانجات نان‌های صنعتی ارائه داد.

در پی این برنامه سرمایه‌گذاران زیادی وارد این عرصه شدند و کارخانجات زیادی هم تاسیس شدند اما بازار همچنان پذیرای نان‌های سنتی بود و نان‌های تازه‌وارد غریبگی ویژه‌ای با سفره ایرانیان احساس می‌کردند. رئیس اتحادیه نان‌های حجیم و نیمه‌حجیم در این‌باره به «فرصت امروز» می‌گوید: دولت قبل سرمایه‌گذاری‌های برای رونق نان حجیم انجام داد اما راه را اشتباه رفت. چون تسهیلات را در اختیار افرادی قرار داد که بازار را نمی‌شناختند و تنها به دنبال دریافت وام‌های کلانی بودند که با سود 4درصد اعطا می‌شد، بنابراین پول‌ها به بیراهه رفتند.

165کیلوگرم؛ سرانه مصرف هر ایرانی

محمدجواد کرمی بر ویژگی‌های قابل دفاع نان‌های صنعتی تکیه می‌کند و می‌گوید: ماندگاری این نان‌ها و بهداشتی که در پخت و نگهداری و بسته‌بندی‌شان رعایت می‌شود، قابل مقایسه با نوع سنتی نیست: مواد غیراستاندارد به این نان‌ها راه ندارد. اما در ایران همچنان نان‌های سنتی مصرف 92درصدی در کشور دارند چون آموزشی برای مصرف نان سالم نداشته‌ایم. فرهنگ استفاده از این نان‌ها وجود ندارد و رسانه‌های دولتی هم کماکان نان‌های سنتی را تبلیغ می‌کنند.

در حالی که بیماری‌های گوارشی بسیاری در میان ایرانیان شناخته شده است که نتیجه عدم مصرف فیبر و سبوس است که تنها در‌ نان‌های تیره موجود است. ایران در صدر مشکلات دستگاه گوارش قرار گرفته است اما مسئولان کماکان بر حمایت از نوع سنتی پافشاری می‌کنند چون نان قوت غالب جامعه است و به نوعی کالایی استراتژیک است، بنابراین دولت نمی‌خواهد سلطه خود را از بخش نان بردارد.

کرمی سرانه مصرف سالانه نان در کشورهای اروپایی و آمریکایی را 65کیلوگرم توسط هر نفر در سال می‌داند، در حالی که این میزان در بین مردم ایران برای هر فرد به 145کیلوگرم در سال می‌رسد. وی همچنین اضافه می‌کند که ضایعات این ماده خوراکی پرمصرف در ایران بیش از 30درصد است که ناگفته پیداست میزان هدررفت هزینه‌های دولتی چقدر می‌تواند باشد.

چون دولت سالانه 9هزار میلیارد تومان یارانه به آرد و نان اختصاص می‌دهد و در این میان نه خود دولت راضی است، نه مصرف‌کننده و نه تولیدکنندگان. در حالی که اگر یارانه این بخش را حذف کنند، سرمایه‌گذاران جرات پیدا خواهند کرد که به این عرصه وارد شوند و مسائلش را حل کنند اما با این وضعیت قدرت ریسک افراد به‌شدت کاهش یافته است.

همچنان حمایت از شیوه‌های سنتی

وی در ادامه بر استفاده از ماشین‌آلات مدرن در تولید تاکید کرده و می‌گوید: به هر کجای دنیا که سر بزنید یا آمار تولیدش را رصد کنید، می‌بینید که ماشین‌آلات و فناوری به کمک بخش تولید آمده است و تولیدی با هدررفت کمتر انرژی و سالم‌تر را رقم زده‌اند. اما در ایران هنوز هم بر شیوه‌های سنتی تاکید داریم. مثلا در بسیاری از کشورهای دنیا آکادمی آموزش پخت نان وجود دارد. در این مراکز بر تغذیه سالم، افزودنی‌های مجاز و سالم و مغذی کردن نان تاکید دارند و مطابق با نیازهای روز انسان روش‌های پخت نوین ایجاد شده است.

وی در پاسخ این سوال که آیا شما می‌خواهید همه واحدهای پخت نان سنتی تعطیل شوند در حالی که نان‌های سنتی بخشی از فرهنگ غذایی ایران هستند و موجودیت بعضی از غذاهای ایرانی به آنها گره خورده است، می‌گوید: ما چنین چیزی نمی‌خواهیم، بلکه خواسته ما این است که دولت دست از سر نان بردارد، زیرا در سایه حمایت دولتی، پخت سنتی بدون رقیب در بازار باقی می‌ماند و چون رقیبی برای خود نمی‌بیند کماکان به پخت با هر کیفیتی ادامه می‌دهد و این روش مانع از سرمایه‌گذاری‌های جدید و پخت نان‌های جدید با کیفیت بالاست.

از طرفی بحث غذاهای سنتی ایرانی هم که معمولا مطرح می‌شود، کمی نخ‌نما شده است. شما فرض بفرمایید که غذایی مانند آب‌گوشت با نان سنگک سنتی خورده می‌شود اما هر خانوار ایرانی در طول سال چند بار این غذا را مصرف می‌کنند؟ بسیار کم. مهم‌تر اینکه ما خواهان بهبود کیفیت نان هستیم و حتی بربری و سنگک را هم می‌توان به شیوه جدید و با کیفیت بالا تولید کرد.

وی می‌افزاید: اگر دولت برنامه‌ای برای بهبود تغذیه مردم دارد، باید از نان شروع کند. یکی از راهکارهایی که ما ارائه می‌دهیم، استفاده از نان‌های حجیم و نیمه‌حجیم است. باید این نکته را هم اضافه کنم که نان حجیم، نان فانتزی نیست، بلکه نانی است که می‌تواند جایی ثابت در سفره ایرانی داشته باشد کما اینکه 99درصد از مردم دنیا نیز از نان حجیم استفاده می‌کنند.

ارتباط با نویسنده: tkhajehgiri@gmail.com