آسیا گزینه جدید ایران مقابل اروپا

سفر اخیر حسن روحانی، رئیس جمهوری به آسیای جنوب شرقی سفر مهمی است؛ این سه کشور از کشورهای بسیار مهم آسیایی در اقتصاد جهانی و آسیایی هستند. بعضی از کشورهای آسیایی در حوزه اقتصاد بسیار پیشرفته هستند. کشورهایی که به ببرهای آسیایی معروف هستند؛ هنگ کنگ، کره جنوبی، سنگاپور و تایوان. اما سه کشور ویتنام، مالزی و تایلند هم از کشورهای بسیار مهم آسیایی هستند که مقصد سفر اخیر رئیس جمهوری است.

این کشورها با سرعت استثنایی، معجزه اقتصادی خود را بنا می کنند. ویتنام، مقصد اول حسن روحانی، دوران سختی را پشت سر گذاشته است ولی آنها با یک اراده آهنین با آمریکا مبارزه و در نهایت با تجارب ارزنده ای کشور خود را بازسازی کردند. امروز این کشور جزو کشورهای پیشرفته است. آنها در حوزه کشاورزی مکانیزه و تنوع محصولات کشاورزی تجارب ارزنده ای دارند و اقتصاد این کشور با اقتصاد ایران مکمل هم هستند.

دومین مقصد رئیس جمهوری کشور مالزی است که جزو کشورهای پیشرفته صنعتی است؛ آنها در صنایع الکترونیکی و IT بسیار پیشرفته هستند و روابط خوبی با ایران دارند. آنچه در عرصه سیاست بین المللی باقی می ماند اتخاذ تصمیمات عاقلانه بر مبنای منافع ملی است. ایران و مالزی پتانسیل بسیار بالایی برای همکاری های اقتصادی دارند.

تایلند از تنوع جغرافیایی بسیار بالایی برخوردار است حتی این کشور نسبت به دو کشور قبلی فرصت های بالاتری دارد. شمال تا جنوب این کشور حدود 3000 کیلومتر طول دارد، یعنی از مناطق برفی و سرد تا مناطق حاره که باعث شده این کشور تنوع کشاورزی بسیار بالایی داشته باشد که تابه حال فقط برنج این کشور نصیب ما شده است. تایلند به صنایع ایران نیاز دارد، ایران مناطق خشک دارد و برای همین صنعت چینی سازی و سرامیک پیشرفته است و مازاد نیاز داخلی، تولید داریم. تایلند کشور بسیار خوبی برای محصولات اینچنینی ایران است. آنها توان تولید این محصولات را به دلیل آب وهوای خاص خودشان ندارند. صنایع پتروشیمی در ایران بسیار پیشرفته است و آنها مصرف کننده این محصولات ما هستند. اما وارد شدن ایران به اتحادیه های متعدد مثل «آس آن» خیلی نمی تواند به نفع ایران باشد. ورود ایران به اتحادیه جنوب شرقی آسیا، آرزو است. آنها در منطقه خود استراتژی ژئوپلیتیکی را دنبال می کنند که خیلی با ایران و منافع ایران ارتباط نزدیکی ندارد اما ما باید بتوانیم از فرصت های جهانی، منطقه ای و آسیایی به نفع خود استفاده کنیم.

از طرف دیگر، ما در منطقه خود عضو اکو هستیم، همکاری با کشورهای اکو در قبل از انقلاب شروع شده است ولی این همکاری هرگز موفق نبود. برای اینکه همکاری گروه اکو بر مبنای مسائل سیاسی شروع شد این کشورها آمادگی ندارند که خود را به قیود سیاسی متعهد کنند. در قالب اتحادیه ها باید اصولی رعایت شود که شاید ما چندان آمادگی انجام آن را نداریم. کشورها به استقلال و آزادی و قوانین داخلی خود تعهد بیشتری دارند و این قوانین گاه در مقابل قوانین این اتحادیه هاست. در اتحادیه مهم این است که ریسک اتحادیه اقتصادی یا سیاسی را بپذیریم. مثلا مرزها را برداریم، آزادی عبور و مرور باشد، تعرفه و گمرک تغییر کند و خیلی از موارد دیگر اتفاق بیفتد، اما ایران در شرایط حاضر آمادگی پذیرش چنین ریسکی را ندارد.

اما آنچه در شرایط حاضر برای ایران اهمیت دارد این است که از فرصت های جهانی و آسیایی برای اهداف اقتصادی و سیاسی خود استفاده کند. از طرف دیگر، ما در قالب یک اتحادیه منطقه ای مثلا اتحاد بین کشورهای ایران، ترکیه، سوریه، آذربایجان و عراق می توانیم برخی قوانین مثل تعرفه، گمرک، ویزا و عبورومرور آزاد را تسهیل کنیم تا ارتباط راحت تر باشد. البته این هم مستلزم این است که رقابت خانمانسوز در منطقه فروکش کند. این چند کشور همه پتانسیل صنعتی، سوق الجیشی، اقلیمی و انرژی خوبی دارند. این اتحادیه را باید در مناطق خود جست وجو کنیم. رئیس جمهوری قبل از شروع سفر به سه کشور آسیایی جمله طلایی داشت که «قرن 21 قرن آسیاست» اما من معتقدم آسیا همیشه اهمیت داشته است.

سال ها سرکوب در دوران استعمار بر آسیا تحمیل شده بود و سال هاست که آسیا از آن خواب بیدار شده است. آسیا فرهنگ بسیار غنی و فرصت های اقتصادی خوبی دارد. مسیر دریایی و خشکی در این قاره امکان تجارت را تسهیل می کند. به عنوان مثال تایلند و ویتنام ارزش های فرهنگی ارزشمند دارند؛ نیروی انسانی، نیروی کار و منابع طبیعی قابل توجهی دارند. معتقد هستم که در حال حاضر دوره برندهای اروپایی گذشته است؛ الان دوران رقابت همه کشورها، کشورهای غربی و شرقی است.

البته صنعت غرب در سطوح تخصصی تر است ولی در شرق آسیا هم رشد و رقابت اقتصادی بسیار بالاست. ایران در دوران تحریم ها رابطه خوبی با کشورهای شرق را تجربه کرده است، طوری که در این دوران انحصار عرضه کالا توسط غرب شکسته شد و این انحصار برای همیشه از بین رفت. ایران قدرت های آسیا را شناخته و با رابطه اقتصادی با این کشورها نیاز خود را برآورد کرده است. ما در این دوره باید سعی کنیم که آنها هم بازار ایران را بشناسند و نیاز خود را از بازار ایران تامین کنند. از طرف دیگر راه های دریایی ایران و کشورهای آسیایی می تواند هزینه این مراودات را به حداقل برساند.

سفر رئیس جمهوری به کشورهای ویتنام، مالزی و تایلند ضمن اینکه می تواند سفر خوبی به آسیا باشد، اما هشداری هم به غرب است که اگر با ایران کنار نیایند، اگر تحریم های ظالمانه علیه ایران را به خوبی رفع نکنند، غرب برای همیشه بازارهای ایران را از دست خواهد داد و بازارهای آسیا جای غرب را خواهد گرفت. ما هم به جای پیوستن به باشگاه های اقتصادی، باید با برنامه و هدف مشخص، همکاری منطقه ای را در اولویت خود قرار دهیم.

تحلیلگر روابط بین الملل