کالبدشکافی واردات خودروی سواری

مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، مقوله واردات خودروی سواری را کالبدشکافی و آسیب‌شناسی کرد.

بنا به گزارش روابط عمومی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، دفتر مطالعات اقتصادی این مرکز با اعلام این مطلب که هدف اصلی این گزارش تجزیه و تحلیل و شناسایی آسیب‌ها و چالش‌های موجود در واردات خودروهای سواری است افزود: نتایج به دست آمده نشان می‌دهند سهم ارزش دلاری واردات خودرو در پایان سال 1392 حدود شش درصد از ارزش واردات دلاری کل کشور بوده هرچند که سهم وزنی واردات خودرو از وزن کل واردات کشور در سال‌های 1389 تا پایان سال 1392 همچنان زیر یک درصد از واردات کل کشور است. به علاوه در سال 1392 واردات خودروی سواری به بیش از 78 هزار دستگاه رسیده که نسبت به سال 1391 بیش از 74 درصد رشد داشته است.

از منظر درصد تغییرات ارزش دلاری نسبت به سال قبل نیز این رقم قابل توجه است به‌طوری‌که در سال 1392 ارزش دلاری واردات خودرو نسبت به سال 1391 بیش از 174 درصد رشد داشته و این بدان معناست که درآمد دولت که از ناحیه حقوق ورودی اخذ می‌شود در واردات خودرو افزایش قابل توجهی یافته است.

با توجه به ضعف‌ها و چالش‌هایی که بازار تولید خودروهای داخلی دارند و ضعف آنها در تامین نیاز مصرف‌کنندگان و مشکلات کیفیت تولید آنها، واردات خودرو سود و منافع بالایی برای عده‌ای از واردکنندگان خودرو داشته است. تخصیص ارز مبادله‌ای برای واردات خودرو و عدم کنترل قیمت فروش خودروهای وارداتی توسط سازمان‌های ذی‌ربط و سوء‌استفاده واردکنندگان از این خلأ و فروش آنها با ارز آزاد منجر به ایجاد رانت برای آنها شده است.

شرکت‌ها و واردکنندگانی در سال‌های 1390-1392 هر ساله بیش از هزار دستگاه خودرو وارد کرده‌اند. از طرفی در سال 1392 بیش از57 درصد واردات خودرو توسط 17 شرکت، در سال 1391 بیش از 25 درصد واردات خودرو توسط شش شرکت و در سال 1390 حدود 69 درصد واردات خودرو توسط هفت شرکت صورت گرفته است.

شایان توجه است که باوجود احصای موارد فوق، واردات خودرو در سنوات اخیر روند باثباتی نداشته و به فراخور زمان به صورت‌های مختلف از جمله واردات با شناسنامه، واردات با کارت بازرگانی، واردات در مقابل صادرات از طریق اشخاص مربوط به نمایندگی رسمی، واردات توسط اشخاص مورد تایید با استناد به پیش‌فاکتور خاص، واردات از طریق جانبازان، سهمیه مربوط به ساکنان برخی جزایر جنوبی و غیره متغیر بوده و همین امر به بی‌ثباتی شرایط بازار و ایجاد انحصار در مواقع خاص منجر شده است.

به عبارت دیگر قوانین و مقررات مربوط به واردات خودرو از ثبات نسبی برخوردار نبوده و همین تغییر ضوابط و سیاست‌ها می‌تواند زمینه‌ساز بی‌ثباتی در بازار، ایجاد رانت برای عده‌ای از واردکنندگان و تغییرات غیرمنطقی قیمت‌ها شود.

براساس این گزارش: 1- در سال 1392 حدود 76 هزار دستگاه خودروی سواری با ارزش تقریبی 6/1 میلیارد دلار به کشور وارد شده و این رقم در سال‌های 1389 تا 1391 سالانه حدود 40 هزار دستگاه با ارزش تقریبی سالانه حدود یک میلیارد دلار و در مجموع طی چهار سال 1392-1389ارزش واردات خودرو تقریبا 4/4 میلیارد دلار بوده است. هر چند واردات خودروی سواری در سال 1390 نسبت به سال 1389 حدود هشت درصد (8-%) کاهش داشته است، ولی به دلیل حاشیه سود مناسب این بازار آمار سال‌های 1391 و 1392 واردات خودرو بیش از 13 و 74 درصد نسبت به دوره مشابه سال قبل افزایش داشته است.

2- درصد تغییرات ارزش دلاری نسبت به سال قبل در سال 1392 رقم قابل توجهی است به‌طوری‌که در سال 1392 ارزش دلاری واردات خودرو نسبت به سال 1391 بیش از 174 درصد رشد داشته است و این بدان معناست که درآمد دولت در ذیل فصل 87 با عنوان وسایل نقلیه زمینی غیر‌از نواقل روی خط راه‌آهن یا تراموا و اجزا و قطعات و متفرعات آنها از قسمت 17 با عنوان وسایل نقلیه زمینی، هوایی، آبی و تجهیزات ترابری مربوط به آنها قراردارد، افزایش قابل توجهی یافته است.

3- هر چند رویه حاکم بر واردات خودرو مستند به آیین‌نامه ضوابط فنی واردات خودرو (مصوب 01/04/1382) با اصلاحات و الحاقات بعدی، قانون حمایت از مصرف‌کننده خودرو (مصوب 23/03/1386) و آیین‌نامه اجرایی آن (مصوب 01/08/1388) و اصــلاح آیین‌نامه ضوابط فنی واردات خودرو (مصوب 16/11/1390) است با این حال مقررات مربوط به واردات خودرو و برخی تصمیمات ازجمله عدم اجازه ثبت سفارش خودروهای بالای 2500 سی‌سی در سنوات اخیر زمینه‌ساز بروز بی‌ثباتی در بازار بوده و سبب ایجاد رانت برای عده‌ای از واردکنندگان و تغییرات غیرمنطقی قیمت‌ها شده است.

4- در سال 1392 بیش از 21 درصد واردات خودرو توسط 11 شرکت، در سال 1391 بیش از 22 درصد واردات خودرو توسط 9 شرکت و در سال 1390 حدود 40 درصد واردات خودرو توسط هفت شرکت صورت گرفته است.

5- بررسی آمار واردات خودرو در سنوات اخیر نشان می‌دهد بیشترین تعداد و ارزش واردات خودرو از کشور امارات متحده عربی بوده است و بعد از آن کشورهای چین، کره‌جنوبی، کویت و عمان قرار دارند.

6- می‌توان نتیجه گرفت بیشترین واردات خودرو به خودروهای با حجم سیلندر (قدرت موتور) 1500 تا سه هزار سی‌سی مربوط است. با توجه به اینکه نرخ حقوق ورودی اسمی (به‌جز مالیات بر ارزش افزوده) برای خودروهای با قدرت موتور 1500 تا سه هزار سی‌سی با خودروهای با قدرت موتور هزار تا 1500 سی‌سی یکسان و معادل 40 درصد بوده، واردات خودروهای با قدرت موتور 1500 تا سه هزار سی‌سی برای فروشنده سود بیشتری داشته است.