رفاقت متمدنانه بین ایران و روسیه

طی دهه های اخیر روابط ایران و روسیه روز به روز بیشتر رفاقت محور شده است؛ روابطی که به رغم فراز و نشیب های فراوان، اکنون به درجه ای تحسین برانگیز از دیپلماسی و زبان تفاهم رسیده است. روابطی که به عقیده کارشناسان اقتصادی نشریه مطالعات اقتصادی خاورمیانه نوعی رقابت از طریق همکاری های سیاسی است. طی سال های اخیر بسیاری از رسانه های معتبر خبری و خبرگزاری ها ضمن بازتاب وضعیت کیفیت روابط بین ایران و روسیه تلاش کرده اند این روابط را از زوایای مختلف مورد بررسی قرار داده و ارزیابی کنند. با توجه به اهمیت این موضع نگاهی داریم به مقالات اخیری که در این خصوص منتشر شده است.

ضرورت یا مصلحت؟

مروری بر مقاله اخیر نشریه مطالعات اقتصادی خاورمیانه نشان می دهد روابط ایران و روسیه هم ضرورت است و هم مصلحت. سفر اخیر ریاست جمهوری ایران به روسیه و عقد قراردادهای تجاری بین دو کشور، اهمیت و عمق این روابط را نمایان می سازد. ایران و روسیه نقاط مشترک زیادی دارند که یکی از این نقاط، تمایل برای جذب سرمایه گذاری های خارجی است. بر این اساس طبیعی است که قراردادهای همکاری بین دو کشور برای هر دو طرف حائز اهمیت بسزایی باشد.

از دیگر محورهای همکاری بین دو کشور، بخش های نفت، گاز و صنایع دریایی است؛ موضوعاتی که می تواند شامل همکاری روسیه با ایران برای توسعه کریدورهای ارتباطی و تجاری و تجهیز محورهای تجارت و تولید برای افزایش کیفیت خدمات باشد. تا جایی که تخمین زده می شود ده ها پروژه ایرانی پتانسیل ترکیب شدن با دانش روس ها را دارا هستند.

از دیدی کلی تر می توان همکاری های بین ایران و روسیه برای هر دو کشور چه در سطح کلان و چه در سطح خردتر را بسیار حیاتی و حائز اهمیت تلقی کرد چراکه هر دو کشور به علت بار سنگین تحریم ها برای تحقق برنامه های بلندمدت خود نگرانی هایی دارند. این موضوع وقتی اهمیت بیشتری پیدا می کند که پافشاری روسیه را برای حمایت از مواضع ایران در بسیاری از رخدادهای سیاسی و تصمیم گیری های بین الملل در نظر داشته باشیم.

افزون بر اینها، بسیاری از سیاستمداران کهنه کار روسیه معتقدند ایران پنجره های باز زیادی برای توسعه مناسبات تجاری خود در بخش انرژی دارد. تقویت زنجیره بین کارمندان، منابع مادی و تجهیزات فنی از اصولی است که به اعتقاد این سیاستمداران می تواند جزو اولویت های تشکیل دهنده روابط دیپلماتیک ایران و روسیه در نظر گرفته شود.

 سوریه و مواضع مشترک نظامی

موضوع سوریه، یکی از مهم ترین مواضع مشترک بین ایران و روسیه است؛ موضعی مشترک و پر اهمیت که نه تنها برای خاورمیانه بلکه برای کل کشورهای جهان اهمیتی بسزا دارد اما علت تفاهم بسیار بالای بین ایران و روسیه در قبال موضوع سوریه را می توان تا حد زیادی به مداخلات دیگر کشورها در مورد مسئله سوریه مرتبط دانست. درواقع هر اندازه مخالفت ها با موضع گیری های ایران و روسیه در قبال بحران سوریه شدت می گیرد، تفاهم بین دو کشور برای رسیدن به رویکردی تفاهم آمیز در قبال سوریه نیز پررنگ تر می شود. بر این اساس همکاری های تهران و مسکو در قبال مسئله سوریه را می توان حاصل تفاهمی استراتژیک دانست که می تواند به سایر ارکان سیاست دو کشور نیز بسط داده شود.  

شاید درک همین ماهیت رشد روابط نظامی و سیاسی بین ایران و روسیه باعث شده اروپایی ها نیز نگران نفوذ خود در آسیا باشند. تمایلات جدید برخی کشورهای اروپایی برای توسعه روابط همکاری با ایران و روسیه به ویژه پس از لغو تحریم های علیه ایران یکی از مصادیق مهم این احساس نگرانی محسوب می شود.

اگرچه برخی کارشناسان سیاسی منطقه معتقدند تشدید روابط بین ایران و روسیه، صرفا نوعی رابطه مشروط به زمان و براساس مصالح موقتی است اما در عمل نمی توان منکر اهمیت چند جانبه توسعه روابط بین ایران و روسیه شد؛ روابطی که به نظر می رسد نه تنها به این روزها محدود نخواهد شد، بلکه طی سال های آتی نیز ادامه خواهد داشت.

منافع هسته ای و رویکردهای تفاهم آمیز

نشریه فوربس برای بررسی روابط ایران و روسیه از دیدگاهی متفاوت به این موضوع پرداخته است. طبق نظر دابلینا گوشال، کارشناس مسائل هسته ای این نشریه از ماه آوریل 2015 که بر مبنای آن ایران اجازه داشت به دنبال برنامه صلح آمیز هسته ای خود باشد، روابط ایران و روسیه نیز وارد روند جدیدی شد. درواقع از همین دوران بود که چین و روسیه به عنوان دو متحد شناخته شده ایران تلاش کردند این کشور را در به ثمر رساندن طرح جامع هسته ای یاری کنند.

از سوی دیگر همکاری های این دو کشور نه تنها در سطح مسائل هسته ای، بلکه در سطح مسائل امنیتی نیز زیر ذره بین فوربس قرار گرفته است. براساس این مقاله، دو کشور ایران و روسیه در سطح تجهیزات دفاعی و نظامی نیز در شرایط بسیار صمیمانه ای قرار دارند و فروش دفاعی هوایی S-300 به ایران در ماه آوریل 2016 توسط روسیه یکی از همین نشانه هاست. اگرچه به عقیده نویسنده همین مقاله بسیار منطقی به نظر می رسد که ایران به فکر تجهیزات نظامی خود باشد.

ارتباط با نویسنده: paryabehnam66@gmail.com