چیپس سیب‌زمینی، محصولی پرطرفدار اما کم فروش

تنقلات همیشه یکی از علاقه‌مندی‌های انسان و مخصوصا کودکان و نوجوانان است، چیپس، پفک، پاپ کورن، اسنک، آجیل، انواع شکلات و ویفر همگی از انواع تنقلات هستند که هر کدام ارزش‌های غذایی مختلفی دارند و میزان مصرف آنها با توجه به سلیقه خانواده‌ها متفاوت است اما در مجموع اغلب افراد از هر قشر و در هر سطحی که باشند به این تنقلات علاقه‌مندند و روزانه به غیر‌از وعده‌های اصلی غذایی به میزانی هم این مواد خوراکی را مصرف می‌کنند و این مسئله به سال‌های گذشته یا سال‌های اخیر هم محدود نمی‌شود و انسان همیشه به تنقلات علاقه‌مندی خاصی نشان داده است البته در دهه‌های اخیر سعی بر آن شده تا تنوع بیشتری در تنقلات به علاوه ارزش غذایی بالاتری در آنها به کار گرفته شود.

چیپس سیب‌زمینی، این خوراکی جذاب

چیپس سیب‌زمینی یکی از همین تنقلات است که علاوه بر حضور در سبد تنقلات در مواردی به‌عنوان یک مکمل غذاهای گوشتی هم مصرف غذایی دارد از این رو مورد توجه بسیاری از افراد قرار گرفته است. همچنین سیب‌زمینی خود به‌عنوان مواد اولیه چیپس یکی از محصولات کشاورزی در دسترس است که به نسبت بسیاری محصولات کشاورزی دیگر در شرایط نامساعدتر خاک و آب و هوایی قابلیت رشد و نمو دارد. از این رو توجه کشورهای صنعتی به سیب‌زمینی به‌عنوان یک محصول پرمصرف و پربازده برای فرآوری بسیار زیاد است.

همچنین سیب‌زمینی به‌عنوان یک ماده پرارزش غذایی که سرشار از سدیم، پتاسیم، منیزیم و نشاسته است، شناخته می‌شود و همچنین فرم‌دهی جذاب، مزه‌های متنوع و شکل‌های مختلفی که سیب‌زمینی قابلیت آن را دارد که به خود بگیرد موجب شده که هرساله هزاران تن از این محصول توسط تولیدکنندگان، فرآوری شده و به دست مصرف‌کنندگان علاقه‌مند برسد.

بیشترین مصرف در کشورهای تولیدکننده

بررسی‌ها نشان می‌دهد مصرف چیپس سیب‌زمینی در اشکال مختلف در کشورهایی که خود سیب‌زمینی تولید می‌کنند بیشتر است و کشورهایی که بزرگ‌ترین تولیدکنندگان سیب‌زمینی هستند آمریکا، انگلستان و فرانسه برشمرده می‌شوند که همین کشورها امکان استفاده از تکنولوژی‌های به روز را برای تولید محصولاتی با ارزش افزوده بالاتر فراهم کرده‌اند. در واقع محصولاتی که از طریق فرآوری سیب‌زمینی به دست می‌آیند چندین مورد هستند که این امر موجب شده پاسخگویی به نیازها و سلیقه‌های مختلف را امکان‌پذیر کند. این محصولات شامل چیپس، پلت، سیب‌زمینی خشک، فرنچ فرایز و نشاسته سیب‌زمینی هستند.

ایران جزو 15 کشور اول جهان است

بررسی‌ها نشان می‌دهد ایران به‌عنوان سیزدهمین تولیدکننده سیب‌زمینی در دنیا شناخته می‌شود که این امتیاز به نسبت 100 کشور تولیدکننده، مناسب و حتی بالا به نظر می‌رسد اما متأسفانه همچنان بخشی از چیپس داخلی از طریق واردات تأمین می‌شود و جالب‌تر اینکه در بخش بازارهای بین‌المللی چیپس ایرانی و کلاً محصولات فرآوری شده از سیب‌زمینی ایرانی جایگاه مناسبی ندارد و تقریباً ناشناخته است، این در حالی است که همین جایگاه سیزدهمی می‌تواند موجب ارزآوری بسیاری برای کشور شود.

فرصت‌های از دست رفته صادراتی

دلایل زیادی برای عدم حضور ایران در بازارهای بین‌المللی برشمرده می‌شود. از جمله این دلایل می‌توان به کیفیت پایین جنس و ‌نژاد سیب‌زمینی ایرانی اشاره کرد که البته تمام مشکلات حوزه صادراتی به خوبی قابل حل و کنترل است. مثلاً درخصوص‌نژاد می‌توان با اصلاح‌نژاد و استفاده از نژادهای پر محصول این مشکل را در مرحله کشت حل کرد.

همچنین نبود برنامه‌ریزی یکی دیگر از دلایل از دست رفتن فرصت‌های سرمایه‌گذاری شناخته می‌شود که این عدم برنامه‌ریزی هم با تعریف شبکه‌ای مناسب از مرحله تولید محصول در زمین تا استفاده از تکنولوژی‌های به روز دنیا و توجه به سلیقه بازارهای جهانی قابل حل شدن است. به علاوه مشکلات مربوط به استانداردها و ضعف سیستم بسته‌بندی از دیگر ناتوانی‌های محصول ایرانی شناخته می‌شود که باید ارتقا پیدا کند تا بتوان در گردونه بازارهای جهانی برای محصول ایرانی جایگاه مناسبی پیدا کرد.

توجه به بخش صادرات در این گزارش از این حیث صورت گرفته که چون ایران جزو تولیدکننده‌های سیب‌زمینی در جهان است به خوبی می‌تواند از قابلیت‌های صادراتی محصولی با ارزش افزوده بالا بهره بگیرد و سیب‌زمینی فرآوری نشده را به‌عنوان ماده خام صادر نکند.

پروسه تولید، تأثیر بر خروجی نهایی

یکی از مواردی که علاوه بر کیفیت ماده اولیه روی خروجی محصول و کیفیت چیپس تأثیر بسیار زیادی دارد پروسه تولید است، در واقع روش‌های فرآوری که در صنعت تولید چیپس به کار گرفته می‌شوند بسیار متنوع و متفاوت است. ماشین‌آلات و نحوه تولید حتی از کارخانه‌ای به کارخانه دیگر متفاوت است. از این رو باید توجه داشت که با توجه به حساس بودن این محصول به رطوبت، تمام مراحل از تولید تا بسته‌بندی براساس استاندارد و تحت شرایط مناسب صورت گیرد. اما مجموع عملیات شامل حمل‌و‌نقل مناسب از زمین به کارخانه، شست‌وشو، توزین، پوست‌گیری، برش‌سازی، شست‌وشوی مجدد، برش‌ها و خشک‌سازی اولیه، نمک پاشی، طعم دهندگی، سوخاری کردن، سرمایش و بسته‌بندی در تمام خطوط تولید مشترک است. همچنین جالب است بدانید تولید چیپس در مجموع یک فرآیند سریع الوقوع است به‌گونه‌ای که از زمان ورود سیب‌زمینی‌ها به خط تولید حدود 30 دقیقه طول می‌کشد تا محصول به دست آید و هر چه این زمان کمتر باشد تردی محصول بیشتر و در نتیجه کیفیت آن بالاتر است.

محصول داخلی چنگی به دل نمی‌زند

متأسفانه تمام شرکت‌هایی که در حال حاضر به تولید چیپس در کشور مشغولند از سطح کیفی همسانی برخوردارند و بسته‌بندی‌های مشابه با طعم‌هایی که تنوع چندانی ندارد بازار داخلی را هم اسیر خود کرده، چیپس در کشورهای دیگر به‌عنوان یک خوراکی خوشمزه و پرطرفدار به دلیل تنوع در طعم و بسته‌بندی شناخته می‌شود اما این مشخصات برای مخاطب داخلی تنها یک خیال است و در همین بسته‌بندی‌های سلفونی تمام شرکت‌ها در حال فعالیتند.

یکی از تولیدکنندگان این حوزه می‌گوید: متأسفانه خلاقیت در بین تولیدکنندگان ما بسیار کم است و همه دنباله‌رو هم هستند، البته که یک‌سری محدودیت‌ها هم برای ما وجود دارد از جمله اینکه چون هزینه تولید بالا می‌رود توانایی استفاده از انواع بسته‌بندی‌های کاغذی، جعبه‌ای و پلاستیکی را نداریم و حتی دستگاه‌های بسته‌بندی این بخش هم به‌شدت قیمت بالایی دارد و برای تولیدکننده به صرفه نیست.

این کارشناس ادامه می‌دهد: یکی دیگر از نقاط ضعف فرآیند تولید چیپس در کشور ما استفاده از واریته‌های متفاوت سیب‌زمینی به‌عنوان ماده اولیه است و چون برخی از گونه‌ها، مناسب تولید چیپس نیستند به این ترتیب با تغییر ماده اولیه کیفیت چیپس تولیدی هم مدام در حال تغییر است و این مسئله جهت بازارپسندی بسیار نامطلوب است. همچنین استفاده چندین و چندباره از روغن‌های سرخ کردنی باعث می‌شود هم ارزش تغذیه‌ای محصول پایین بیاید و هم طعم محصول خراب شود.

اما در حال حاضر ورود به این حوزه در دو صورت می‌تواند موفقیت‌آمیز باشد؛ اول اینکه محصول داخلی باید توانایی رقابت با سایر شرکت‌های داخلی را از نظر کیفیت و بسته‌بندی داشته باشد و در واقع در سطح بالاتری قرار بگیرد تا نظر مشتری را جلب کند و دوم اینکه حتماً روی بازارهای صادراتی کار شود و با برنامه‌ریزی و در نظر گرفتن سلیقه و ذائقه، مشتری خارجی را جذب کرده و توانایی عرضه به بازارهای جهانی را داشته باشد.

سرمایه‌های مورد نیاز

همان‌طور که پیش‌تر هم گفته شد ماشین‌آلات مورد نیاز برای راه‌اندازی خط تولید با سطوح کیفی بسیار متفاوتی در بازار وجود دارند. در واقع میزان سرمایه‌ای که برای خرید تجهیزات اصلی می‌گذارید می‌تواند به‌شدت متغیر باشد، سیستم‌های پوست‌گیری، اسلایسرها، بلانچرها و سرخ‌کن‌ها مهم‌ترین بخش‌های این دستگاه‌ها هستند که میزان رطوبت، یک دست بودن اسلایس‌ها، ضخامت آنها و شکستگی و تاول زدن چیپس همگی به همین دستگاه‌ها مربوط می‌شود، همچنین حجم تولید هم تأثیر بسزایی در مقدار سرمایه اولیه دارد.

در این گزارش با در نظر گرفتن میزان تولید هزار تن در سال، نیاز به زمینی با متراژ 6هزار متر داریم که در آن فضای اداری، انبار، سوله و بخش بسته‌بندی و آزمایشگاه را تعبیه کنیم، این فضا بهتر است در شهرک‌های صنایع غذایی و شهرهای تولیدکننده سیب‌زمینی مانند اردبیل، اصفهان، همدان و آذربایجان شرقی و غربی در نظر گرفته شود. همچنین برای این مقدار به 40 نفر نیروی انسانی از کارگر تا تکنسین و مهندس صنایع غذایی نیاز داریم، در نهایت برای خرید دستگاه‌های خط تولید می‌توانید از 500 میلیون تا 2 میلیارد تومان هم با توجه به نوع دستگاه و میزان مکانیزه بودن آن سرمایه‌گذاری کنید. مواد اولیه این کار شامل سیب‌زمینی، روغن و ادویه‌جات است که برای تولید هر یک تن چیپس به 4تن سیب‌زمینی، 450 کیلوگرم روغن و 18 کیلوگرم نمک و ادویه‌جات نیاز است.