چرا باید در صنعت گردشگری سرمایه‌گذاری کرد؟

در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته جهان صنعت گردشگری نقش عمده‌ای در اقتصاد ایفا می‌کند در نتیجه این کشورها نگاه ویژه‌ای به این صنعت دارند و با افزایش سرمایه‌گذاری در آن از پیامدهای اقتصادی گردشگری بهره کامل می‌برند. از این رو سرمایه‌گذاری در این بخش همواره به‌عنوان یکی از فرصت‌های جذاب برای سود‌آوری و اشتغال‌زایی مورد‌توجه فعالان اقتصادی بوده است. با این وجود در کشور ما همچنان فرصت‌های بی‌نظیر و بکری برای سرمایه‌گذاری در این صنعت وجود دارد. ویژگی‌های طبیعی و جغرافیایی، اماکن تاریخی و... همگی فرصت‌هایی برای سرمایه‌گذاری و توسعه فعالیت‌های اقتصادی است اما در واقع که بین پتانسیل‌های موجود و فعالیت‌های انجام شده فاصله زیادی وجود دارد و همین امر مهم‌ترین دلیل جذابیت سرمایه‌گذاری در صنعت گردشگری ایران است.

ایتالیا یک نمونه موفق

می‌توانیم اهمیت صنعت گردشگری و تاثیری را که بر اقتصاد هر کشور می‌گذارد به دو جنبه کلان تقسیم کنیم؛ جنبه اول نقش و تاثیر آن روی تولید ناخالص ملی است و جنبه بعدی، تاثیری است که این صنعت بر اشتغال کشور می‌گذارد. به‌عنوان مثال ایتالیا به‌دلیل اینکه دارای جاذبه‌های متعدد توریستی است همواره یکی از مقاصد مهم گردشگری در سطح بین‌المللی به شمار می‌آید. اهمیت این صنعت در کنار صنایع مهم دیگر در ایتالیا تا جایی است که در بعضی از شهرهای این کشور گردشگری به‌عنوان مهم‌ترین منبع درآمد ساکنانش به حساب می‌آید. شهر‌های توریستی این کشور مانند رم، ونیز، فلورانس، پیزا و... هر ساله پذیرای میلیون‌ها توریست از سراسر نقاط جهان هستند. به‌طور مشخص در سال 2013 میلادی سهم توریسم در اقتصاد این کشور برابر با 159,6 میلیارد یورو بوده است. این رقم معادل 10,6درصد تولید ناخالص ملی ایتالیاست. به‌رغم بحران مالی، در سال 2014 سهم توریسم در اقتصاد این کشور افزایش یافته و به مبلغ 163 میلیارد یورو رسید. همان‌طور که اشاره شد، صنعت گردشگری می‌تواند نقش بسزایی در اشتغال‌زایی مستقیم و غیر‌مستقیم کشورها داشته باشد. براساس داده‌های موسسه آمار ایتالیا درسال 2013 این صنعت، 2.6 میلیون شغل به‌طور مستقیم و غیر‌مستقیم در این کشور ایجاد کرده که این رقم برابر با 6, 11درصد کل اشتغال این کشور در همان سال بوده است.

به‌رغم اینکه کشورمان از تنوع آب و هوایی، جاذبه‌های طبیعی، فرهنگی، آثار باستانی و... بهره می‌برد و دارای مزیت رقابتی در بخش گردشگری است سهم این بخش از اقتصاد ایران بسیار ناچیز است. طبق گزارش شورای جهانی سفر و گردشگری ( WTTC) در سال 2014 سهم صنعت گردشگری در اقتصاد ایران رقمی بالغ بر 121,237 هزار میلیارد‌ریال بوده که این رقم برابر با 2.3 درصد کل تولید ناخالص ملی ایران محسوب می‌شود.

طبق گزارش شورای جهانی گردشگری، در سال 2014 صنعت گردشگری در ایران به‌طور مستقیم برای 143 هزار نفر و به‌شکل غیر‌مستقیم برای یک میلیون و 223 هزار نفر شغل ایجاد کرده است. کارشناسان گردشگری بر این نکته تاکید می‌کنند که برای رشد این صنعت و بهره‌بری از پیامدهای مثبت اقتصادی و سیاسی آن، لازم است در درجه اول تعامل سازنده با دیگر کشورهای جهان برقرار کرد و در درجه دوم، باید با بهره‌گیری از یک استراتژی کلان با سازماندهی مناسب تمام عوامل دخیل در این بخش اقتصادی و ایجاد شرایط لازم جهت مشارکت بخش‌خصوصی و همکاری آن با دستگاه‌های دولتی، راه را برای رونق و شکوفایی این صنعت در کشورهموار کرد.

به‌طور حتم در این مسیر، سرمایه‌گذاری دولتی و حمایت از سرمایه‌گذاری‌های بخش‌خصوصی در ایجاد زیرساخت‌های لازم جهت پذیرایی از گردشگرهای خارجی مانند هتل‌های استاندارد، تاسیس اماکن تفریحی و... به‌همراه انجام بازاریابی بین‌المللی مناسب جهت شناساندن مکان‌های دیدنی و جذاب کشورمان می‌تواند نقشی حیاتی را جهت جذب گردشگر خارجی ایفا کند. شورای جهانی سفر و گردشگری در تازه‌ترین گزارش خود اعلام می‌کند سهم سرمایه‌گذاری کشورمان در سال 2014 در بخش سفر و گردشگی رقمی بالغ بر 83603 میلیارد ریال بوده این رقم معادل 3درصد کل سرمایه‌گذاری انجام شده در ایران بوده است. کشورمان در زمینه سرمایه‌گذاری در میان کشورهای جهان رتبه 141 را داراست. 

باید درک درستی از ترجیحات گردشگر داشته باشیم

تشکیل وزارتخانه گردشگری، به‌عنوان تنها مرجع تصمیم‌گیری در مورد این صنعت در کشور، می‌تواند گامی موثر در رشد و گسترش صنعت گردشگری به شمار آید. علاوه برآن نگاه مسئولان کشوری به مقوله گردشگری باید تغییر کند و آن‌را به‌عنوان یک محصول اقتصادی مانند نفت، پسته، زعفران و... به حساب آورند. به‌طورکلی جاذبه‌های توریستی، وجود زیرساخت‌های مناسب مانند هتل، سیستم حمل‌و‌نقل مناسب، خدمات مهمان‌نوازی، ایجاد دفاتر اطلاعات گردشگری به زبان‌های رایج علاوه بر انگلیسی و در مجموع تسهیلات و خدماتی که یک منطقه می‌تواند به مخاطب‌های مورد هدف عرضه کند، فاکتورهایی هستند که روی محصول گردشگری به‌عنوان کالای مورد عرضه، اثر می‌گذارند.

برای جذب تقاضای گردشگری، فعالان این صنعت باید درک درستی از خواسته‌ها، اولویت‌ها و ترجیحات گردشگر داشته باشند و از طریق بسته‌های پیشنهادی جذاب به نیاز آنها پاسخ مناسب بدهند. علاوه بر آن باید در فرآیند تصمیم‌گیری توریست به‌طور فعال تاثیر گذاشت، یکی از مراحل تصمیم‌گیری گردشگر زمانی است که تصمیم (بالقوه) برای مسافرت می‌گیرد و شروع به جمع‌آوری اطلاعات در مورد کشور و مکان موردنظرش می‌کند. در دنیای امروز و با افزایش نقش اینترنت، توریست می‌تواند از طریق موتورهای جست‌وجو به‌طور سریع به اطلاعات اولیه در مورد مقصد گردشگری دست پیدا کند. در نتیجه با ایجاد یک پورتال واحد می‌توان کانالی ایجاد کرد که از طریق آن تمام اطلاعات لازم جهت مسافرت به کشورمان از طریق منابع رسمی در اختیار گردشگر قرار گیرد. در مجموع هدف فعالان صنعت توریسم باید ایجاد تجربه‌ای منحصر به‌فرد برای گردشگر باشد.

برای هر منطقه استراتژی خاص خود را داشته باشیم

اگر به‌طور سنتی شهرهایی مانند اصفهان، شیراز، یزد، مشهد و تهران به‌عنوان جاذبه‌های توریستی کشورمان برای جهانیان شناخته شده هستند و عمدتا به‌عنوان مقصد نهایی بسیاری از گردشگرهای خارجی محسوب می‌شوند، سوالی که در ذهن ایجاد می‌شود این است که استراتژی‌مان برای شناساندن مناطق دیگر و جاذبه‌های دیگر کشورمان به‌عنوان محصول جدید چگونه باید باشد؟ به‌طور حتم تبدیل یک منطقه به مقصد توریستی و شناساندن آن به جهانیان کار ساده‌ای نیست. مسئولان گردشگری باید دارای یک استراتژی آگاهانه جهت توسعه جاذبه‌های توریستی هر منطقه باشند و با انجام طرح‌های امکان‌سنجی گردشگری، به‌طور دقیق قابلیت‌های تبدیل شدن منطقه مد نظر را مورد سنجش قرار دهند. این مناطق جدید باید قادر باشند خدماتی را به گردشگر عرضه کنند که با نیازها و خواسته‌هایش مطابقت داشته باشد. برای این کار می‌توان به تجربه کشورهای دیگر در این زمینه رجوع کرد. به‌عنوان مثال، بعضی از مناطق گردشگری در ایتالیا مورد توجه توریست‌های خاص مانند روس‌ها، آلمان‌ها و چینی‌ها هستند، در نتیجه بسته‌های خدماتی با در نظر گرفتن این نکته و جهت رضایت‌مندی این گردشگرها تهیه می‌شوند.

توصیه‌های پایانی

همان‌طور که حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی جهت شناساندن محصول و تبادل‌نظر با تولیدکنندگان کشورهای دیگر برای یک شرکت تولیدی حیاتی به شمار می‌رود، در صنعت گردشگری نیز حضور موثر در نمایشگاه‌های بین‌المللی جهانگردی و توریسم، فرصتی مناسب محسوب می‌شود تا در آن علاوه بر تاکید بر جاذبه‌های گردشگری که از قبل مخاطب آنها را می‌شناسد، محصولات جدید نیز عرضه و توانایی‌های لجستیک و امکانات جهانگردی کشورمان هم در آن به نمایش گذاشته شود.

در نهایت باید به این موضوع تاکید کرد که محصول نهایی گردشگری حاصل توجه دولت به‌عنوان بازیگر اصلی و قانونگذار این بخش اقتصادی و فعالان این صنعت در بخش‌های مختلف است. به‌همین دلیل جهت گسترش این صنعت و جذب توریست‌های خارجی، احتیاج به تدوین برنامه‌ای مدون داریم که مکانیزمی را پیش‌بینی کند تا در آن نقش بخش‌خصوصی افزایش یابد و سرمایه‌گذاری دولتی به‌شکل برنامه‌ریزی شده و با کارآمدی بیشتری انجام گیرد. اگر نتیجه مذاکرات برای کشورمان مثبت باشد و منجر به رفع تحریم‌ها و آزادسازی پول‌های مسدود شده ایران در بانک‌های خارجی شود، صنعت گردشگری این پتانسیل را دارد تا به‌عنوان یکی از صنایع کارآمد کشور، مورد حمایت و سرمایه‌گذاری قرار بگیرد. در ادامه به بعضی از اهدافی که باعث ترغیب سرمایه‌گذاری در صنعت گردشگری می‌شود، اشاره می‌کنیم:

- کمک به تنوع‌سازی اقتصادی در راستای کم کردن وابستگی کشور به درآمد‌های نفتی

- تاثیر مثبت صنعت گردشگری بر اقتصاد کشور، مانند افزایش تولید ناخالص ملی، افزایش اشتغال، افزایش درآمدهای ارزی کشور و...

- شناساندن هر چه بهتر مولفه‌های فرهنگی کشور اسلامی‌مان به جهانیان

- رشد و شکوفایی سرمایه‌گذاری بخش‌خصوصی

- جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی

- رونق اقتصاد محلی

- تقویت و افزایش کالاهای صادراتی

امید است با توجه به سیاست‌های حال حاضر در حوزه خارجی، از تمام پتانسیل موجود در صنعت گردشگری به‌عنوان ابزاری کارآمد برای شناساندن کشور به جهانیان، استفاده شایان صورت گیرد و شرایطی فراهم شود که شاهد افزایش سرمایه‌های خارجی در کشورمان باشیم.

* تحلیلگر بازار و مشاور کسب و کار در ایتالیا