مصرف 80 درصد آب بخش صنعت در نیروگاه‌ها

کم‌آبی فقط نیازهای شرب و کشاورزی را متاثر نکرده بلکه صنعت هم از این بحران بی‌نصیب نمانده است. به گفته غلامرضا مهرداد، مدیرکل دفتر پشتیبانی فنی توانیر بیش از 80 درصد آب بخش صنعت در نیروگاه‌های کشور مصرف می‌شود. نبود آب در برخی موارد سبب شده فعالیت نیروگاه‌ها متوقف شود. از آنجا که هیچ‌یک از فعالیت‌های تولیدی بدون حضور برق امکان‌پذیر نیست، اگر برای این بحران و کاهش مصرف آب در نیروگاه‌ها تدبیری اندیشیده نشود، چرخ بسیاری از صنایع کشور با کاهش تولید برق به دلیل کم‌آبی، از حرکت خواهد ایستاد. نیروگاه‌ها بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان آب در میان صنایع هستند و حضور آب برای آنها بسیار حیاتی است به‌نحوی‌که غلامرضا مهرداد، مدیرکل دفتر پشتیبانی فنی توانیر اهمیت کمبود آب برای نیروگاه‌ها را معادل کمبود سوخت برای آنها توصیف می‌کند. زیرا در سال‌های اخیر به دلیل کمبود منابع آبی، مشکلاتی برای نیروگاه‌های دارای برج ‌‌تر ایجاد شده‌ است. 

نیروگاه‌های کشور برای تولید برق مقادیر زیادی آب دریافت می‌کنند. این آب وارد بویلرها می‌شود تا تبدیل به بخار شده و بخار حاصله توربین‌ها را به گردش درآورد. گردش توربین برق تولید می‌کند. بخاری که چرخ توربین‌ها را به حرکت درمی‌آورد، وارد برج‌های خنک‌کننده می‌شود تا تبدیل به آب شده و مجددا وارد چرخه تولید برق شود. در برج‌های خنک‌کننده‌ تر، حجم زیادی از آب به‌صورت بخار تلف می‌شود. حتی در برج‌های خشک هم که به ظاهر با آب ارتباطی ندارند مقداری تلفات آب داریم. زیرا در فصول گرم سال برای پایین آوردن دمای برج، باید از مه‌پاش استفاده شود. این آب تبدیل به بخار شده و از چرخه مصرف خارج می‌شود. بنابراین مقادیر زیادی آب در فرآیند تولید برق هدر می‌رود. مهرداد با تشریح چرخه تولید برق در نیروگاه‌ها به «فرصت‌امروز» می‌گوید: کمبود آب می‌تواند سبب توقف فعالیت نیروگاه‌هایی مثل نیروگاه اصفهان -که دارای برج ‌تر هستند- شود. این نیروگاه‌ها برای تولید هر کیلووات‌ساعت‌برق، 2/5 لیتر آب مصرف می‌کنند. بنابراین نیروگاه‌های دارای برج ‌تر را در گروه پرمصرف‌ها طبقه‌بندی می‌کنند.

وی معتقد است که نیروگاه‌هایی با عمر بیش از 20 سال دارای برج‌ تر هستند زیرا نیروگاه‌های جدید با برج خشک ساخته می‌شوند، به گفته وی، آخرین نیروگاه‌هایی که با برج‌ تر ساخته شدند، نیروگاه همدان و بیستون بوده‌ است. مدیرکل دفتر پشتیبانی فنی توانیر ادامه می‌دهد: نیروگاه‌های با برج‌‌تر 20 درصد تولید نیروگاه‌های حرارتی را به عهده دارند اما بیش از 80 درصد آب مجموعه صنعت را مصرف می‌کنند. وی مصرف آب در نیروگاه‌های با برج‌ خشک را کمتر از 10 درصد آب مورد نیاز در نیروگاه‌های دارای برج‌ تر دانسته و اضافه می‌کند: در نیروگاه‌های سیکل ترکیبی میزان مصرف آب به کمتر از 5 درصد مصرف نیروگاه‌های دارای برج‌ تر می‌رسد.

کم‌آبی تولید آهن را ذوب کرد

صنعت برق تنها صنعتی نیست که به آب وابسته است. علی‌اکبر ‌پورمقدم، مدیر بازاریابی و فروش شرکت تابان‌نیرو که مشاوره‌هایی در زمینه آب به صنعت فولاد ارائه می‌کند، به «فرصت‌امروز» می‌گوید: صنعت فولاد یکی از صنایعی است که مصرف آب در آن بالاست. این صنعت برای خنک‌کاری، نیاز به مقادیر زیادی آب دارد. به همین دلیل کارخانجات بزرگی نظیر ذوب‌آهن اصفهان و فولاد مبارکه در کنار زاینده‌رود تأسیس شده ‌است. وی با تاکید بر اینکه مشکل کم‌آبی بر روند فعالیت کارخانه‌های فولاد اصفهان تاثیر داشته، بیان می‌کند: در ذوب‌آهن یکسری چاه‌هایی هست که در مواقع خشکی زاینده‌رود از آنها استفاده می‌شود. پورمقدم اضافه می‌کند: ذوب‌آهن با فرض نبود مشکل آب در اصفهان پایه‌گذاری شد. به همین دلیل وقتی در سیستم بهره‌برداری و تولید این کارخانه دقت می‌کنیم، درمی‌یابیم که هدررفت آب در این صنعت زیاد است. وی بر این باور است که به دلیل عدم وجود مشکل آب در منطقه، طراحی سیستم‌ها در ذوب‌آهن به‌درستی انجام نشده ‌است. در ذوب‌آهن از سیستم کوره بلند استفاده می‌شود که یک سیستم بسیار قدیمی است. ضمن آنکه در این کارخانه مقادیر زیادی بخار، در کولین تاورها هدر می‌رود. 

اگرچه محمد علایی، قائم‌مقام شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی در نشست «آب، فرهنگ و رسانه» که هفته آخر اردیبهشت‌ماه در مشهد برگزار شد، اعلام کرد که بازچرخانی آب در صنایع جهان بیش از 17 بار انجام می‌شود اما پورمقدم مدیر بازاریابی شرکت تابان‌نیرو اعلام می‌کند که از پساب ذوب‌آهن اصفهان فقط یک‌بار، آن هم به منظور استفاده از این پساب برای آبیاری فضای سبز اطراف کارخانه استفاده می‌شود. پورمقدم در پاسخ به این پرسش که کمبود آب و قطع آب زاینده‌رود به چه میزان در تولید کارخانه ذوب‌آهن اصفهان تاثیر داشته، می‌گوید: در حال حاضر تولید در ذوب‌آهن اصفهان کاهش یافته است. مسئله کمبود آب و رکود حاکم بر بازار در این کاهش تولید نقش داشته‌اند، اما نمی‌توان دقیقا گفت که چه میزان از کاهش تولید به دلیل مشکل آب در منطقه است. پورمقدم تاکید می‌کند: ذوب‌آهن دو سال پیش برج سوم خود را وارد مدار تولید کرد. راه‌اندازی این برج 30 تا 40 درصد به میزان تولید اضافه می‌کند. البته در حال حاضر این کوره متوقف شده و از مدار تولید خارج شده‌ است، اما اگر بار دیگر به مدار بازگردد، به‌طور حتم کمبود آب در عملکرد این کارخانه تاثیرگذار خواهد بود. وی از ارائه پیشنهادهایی به ذوب‌آهن اصفهان برای جلوگیری از اتلاف آب و بازچرخانی مجدد آن به مدار تولید خبر می‌دهد.

ذوب‌آهن صنعت تولید فاضلاب است

آب در ذوب‌آهن برای خنک کردن کوره و غیره مورد استفاده قرار می‌گیرد. اما علی منتظرالظهور، مدیر پروژه شرکت تابان‌نیرو که درباره مسائل مرتبط با آب ذوب‌آهن اصفهان به این مجموعه مشاوره می‌دهد، از ذوب‌آهن اصفهان به‌عنوان صنعت تولیدکننده فاضلاب یاد می‌کند. وی به «فرصت‌امروز» می‌گوید: در حال حاضر این کارخانه حدود 2 هزار و 500 تا 2 هزار و 800 مترمکعب در ساعت آب از رودخانه زاینده‌رود دریافت می‎کند. یعنی در طول شبانه‌روز حدود 66 تا 70 هزار مترمکعب آب توسط این کارخانه از رودخانه دریافت می‎شود.

منتظرالظهور بر این باور است که آب دریافتی توسط ذوب‌آهن اصفهان معادل نیاز آب شرب یک شهر 100 هزار نفری به مدت 10 تا 12 روز است. اما ذوب‌آهن 50 درصد این آب را تبدیل به فاضلاب کرده و از چرخه مصرف خارج می‌کند. وی ادامه می‌دهد: این صنعت، صنعت تولید فاضلاب است نه تولید آهن. براساس استانداردهای جهانی صنایع فولاد مجازند فقط 10 تا 12 درصد آب دریافتی خود را به فاضلاب تبدیل کنند، اما ذوب‌آهن در ایران حدود 5برابر میانگین جهانی فاضلاب تولید می‌کند. ذوب‌آهن صنعتی است که در فلات خشک و بی‌آب کشور احداث شده و آبی را مصرف می‌کند که قابل قیمت‌گذاری نیست.

مدیر پروژه شرکت تابان‌نیرو درباره محل‌های هدررفت آب در کارخانه ذوب‌آهن اصفهان می‎گوید: نزدیک به 30 تا 35 درصد آبی که وارد کارخانه می‌شود از طریق خط لوله‌هایی که آب‌بندی نشده‌اند، هدر می‌رود. وی ادامه می‌دهد: عدم کاربری درست تجهیزات هم آب را هدر می‌دهد. دیگ‌های ذوب فولاد درست طراحی نشده و در ساعت بین 100 تا 150 مترمکعب «آب دمین» را در قالب بخار اشباع، هدر می‌دهند. منتظرالظهور آب دمین را آبی معرفی می‌کند که با فعالیت‌های پیچیده شیمیایی تولید شده و ذرات ناخالص در آن بسیار کم است. این آب به ازای هر مترمکعب 40 تا 50 هزار تومان قیمت دارد. وی بر این باور است که اگر معادل ریالی آب دمین را حساب کنیم، هر دو سال یک‌بار می‌توان تمام دیگ‌های ذوب‌آهن اصفهان را عوض کرد. اما متاسفانه کسی به این مسائل توجهی نمی‌کند. مدیر پروژه شرکت تابان‌نیرو تاکید می‌کند: بدون نفت می‌توان زندگی کرد ولی بدون آب نمی‌توانیم به زندگی خود ادامه دهیم.

علاوه بر آبی که در فرآیند تولید در کارخانه ذوب‌آهن تلف می‌شود، این مجموعه برای رفع نیازهای انرژی خود اقدام به احداث نیروگاهی کرده که مصرف آب آن بسیار بالاست اما راندمان مناسبی ندارد. وضعیت بسیاری از صنایع ایران نیز مشابه ذوب‌آهن اصفهان است. بنابراین هدررفت آب در بخش صنعت بسیار بالا است. اما متاسفانه نه‌تنها مسئولان به این مسئله اهمیتی نمی‌دهند، صاحبان این صنایع نیز مسئولیت‌های اجتماعی خود را به دست فراموشی سپرده‌اند.