بررسی روند سرمایه گذاری در بازار کفش در گفت وگو با مصطفی کرمانی، مدیرعامل کارخانه کفش سالار قم / قیمت مواد اولیه ثابت نشود، بازارها را از دست می دهیم

قم، قطب تولید کفش  ماشینی و دمپایی و صندل ایران است. 250واحد فعال تولیدی در این استان قم فعالیت می کنند که توانسته اند برای بیش از 5هزار نفر اشتغال زایی مستقیم ایجاد کنند. همچنین زمینه های اشتغال برای بیش از 20هزار نفر هم فراهم کرده اند.

مصطفی کرمانی با بیان جملات فوق ادامه می دهد: ما می توانیم نیازهای بازار ایران را تامین کنیم و ادامه می دهد که بیش از 100میلیون جفت کفش ماشینی در بازار ایران تولید می شود و ادامه می دهد که منظورش از کفش ماشینی همه انواع کفش های صنعتی، مصارف عمومی، دمپایی ها، صندل ها و. . . است.

مواد اولیه مورد نیاز برای تولید کفش ماشینی نیز عبارتند از مواد PU، مواد EVA و مواد پی وی سی. مواد اولیه دمپایی ها همین پی وی سی ها هستند که 100درصد در کشورمان تولید می شود، اما EVA و PU وارداتی است.

50میلیون دلار صادرات از قم

وی ادامه می دهد که تولید داخلی نه تنها بازار ایران را تامین می کند، بلکه بازار کشورهایی چون افغانستان، پاکستان و عراق را هم پوشش می دهد. کرمانی همچنین اشاره ای دارد به میزان ارزآوری صادرات در این حوزه و می گوید: تا سال های 90 و 91 تنها 50میلیون دلار از گمرک قم به عراق صادرات داشتیم، هر چند این مقدار در شرایط فعلی به 18میلیون دلار رسیده است و این در حالی که بعضی از صادرکنندگان اظهار آمارشان را در مرزهای کشور انجام می دهند و آمارشان را باید به این اعداد و ارقام اضافه کرد.

وی همچنین اضافه می کند: در حال بررسی بازار کشورهای آفریقایی هستیم و حتی بازارهای اروپا و کشور روسیه را هم مدنظر داریم. ولی نیاز به دانش روز داریم. مثلا برای به روز کردن طراحی باید دانشگاه ها وارد عمل شوند و مراکزی ایجاد شود که تولیدکننده ها بتوانند برای سفارش طرح های خود به آنها مراجعه کنند، اما در حال حاضر ما باید طرح های خود را به طراحان چینی سفارش بدهیم که در نهایت در عرض دو روز طرح مورد نظر ما را اجرایی می کنند و به ما تحویل می دهند.

وی در ادامه به 20هزار نفر اشتغال زایی خانگی اشاره می کند و می گوید: در حال حاضر در شهر قم خیاطی، رنگ کاری صندل و دمپایی و رویه دوزی در خانه انجام می شود و برای شان تا ماهی بین یک تا یک و نیم میلیون تومان درآمدزایی دارد. این امر هزینه های تولیدکننده را هم کاهش می دهد.

این عضو جامعه کفش ایران می افزاید: واحدهای تولیدی از کوچک تا بزرگ بسته به ظرفیت از روزی هزار جفت که در ماه می شود 30هزار جفت و واحدهایی که تا ماهی 200هزار جفت تولید دارند، متغیر هستند. یک واحد کوچک که در ماه تا 70هزار جفت صندل و دمپایی تولید کند می تواند در متراژی 500متری نیز فعالیت کند، اما واحدهایی که تا 200هزار جفت در ماه تولید می کنند باید مکانی حداقل 2هزار متری در اختیار داشته باشند.

دستگاه ها  و ماشین آلات مورد نیاز

مدیرعامل کارخانه کفش سالار قم در مورد ماشین آلات و دستگاه های مورد نیاز برای تولید کفش ماشینی می گوید: دستگاه ها اغلب از چین و تایوان وارد می شوند. دستگاه های EVA و پی وی سی را وارد می کنیم و دستگاه های ساخت صندل پیو در ایران تولید می شود و از این نظر خودکفا و حتی در این زمینه صادرکننده هم هستیم. اما برای وارداتی ها در سال 20 تا 30میلیون دلار تنها از شهر قم برای خرید این دستگاه ها ارز از کشور خارج می شود، بنابراین ظرفیت هایی برای سرمایه گذاری در این حوزه وجود دارد.

حتی می توان با جذب سرمایه خارجی چنین کاری را انجام داد و این دستگاه ها را در ایران تولید کرد و رقیبی برای چین شد که البته کار سختی است. چون در حال حاضر کل پروسه خرید، واردات و نصب دستگاه ها از چین در کارگاه های ما کلا حدود دو ماه طول می کشد.

وی در مورد هزینه های خرید این دستگاه ها می گوید: خط تولید پی وی سی بسته به ظرفیت و کارایی و چند رنگ  تولید کردنش بین 30هزار تا 60هزار دلار است. اما مهم ترین هزینه های راه اندازی یک واحد تولیدی مربوط به ساخت و تولید قالب است که برای هر تولیدکننده بیش از 25هزار دلار در سال هزینه در بر دارد.

مواد اولیه، معضل این صنعت

تولیدکننده کفش ماشینی در قم در ادامه و در مورد مشکلاتی که در این حوزه دارند، می گوید: مواد اولیه پی وی سی در ایران وجود دارد و تولید محصولات پتروشیمی های داخلی است، اما مشکلی که وجود دارد این است که این مواد در بورس عرضه می شوند و سقف قیمت ها را هم برداشته اند و براساس قیمت توافقی به بالاترین قیمت پیشنهادی می فروشند.

پایه اصلی این ماده الکل است که یک پتروشیمی به نام شازند اراک تولیدش می کند که در انحصار دولت است. عرضه این الکل در بورس رانت ایجاد کرده است. چون واحدهای کوچک نمی توانند 2هزار تن بخرند و در نهایت 20تن می توانند خرید کنند. اما یک شخصی در بورس 2هزار تن را می خرد و تا یک و دو ماه بعد در بورس عرضه نمی شود و چون دست یک رانت است به راحتی قیمت را تغییر می دهد.

در مورد مواد اولیه وارداتی حتی سه تا چهار سال ثبات قیمت داشتیم چون دیگر با ارز مبادلاتی وارد نمی شود. اما داخلی ها قیمت به روز عوض می شوند. از طرفی گاه این مواد را صادر می کنند و پیش می آید که دو ماه این ماده به بازار نمی آید و افراد صاحب رانت با هر قیمت دلخواهی به بازار می دهند. همین متغیر بودن قیمت مواد اولیه موجب می شود تولیدکننده نتواند هیچ پیش بینی از بازارش داشته باشد، بنابراین نمی تواند سفارش ها و قراردادهایش را به موقع انجام دهد و همیشه ضرر می دهد.

دولت و وزارت صنعت، معدن و تجارت باید در این زمینه ها نظارت کنند. نتیجه دیگر این کار این است که تولیدکننده با استفاده از مواد اولیه بی کیفیت کالای بی کیفیت تولید می کند و بازارهای صادراتی از دست می رود. مثلا افغانستان خودش تولیدکننده شده و ما دیگر جایی در بازارش نداریم. عراق هم اگر به ثبات برسد دیگر نیازی به کالاهای ما ندارد. ترکیه هم در آذربایجان، ترکمنستان و عراق جای کالاهای ایران را گرفته است.

***

سرمایه اولیه و مجوزهای لازم

می توان کارخانه ای در فضای 400 تا 500متری با هزینه ای بین 300 تا 400میلیون تومان راه اندازی کرد. با حدود 80میلیون تومان سرمایه اولیه هم می توان وارد این صنعت شد و کارگاهی کوچک راه اندازی کرد. از آنجایی که اکثر مشتریان چک حداقل سه ماهه و بیشتر می دهند، در نتیجه باید حقوق کارگران و اجاره حداقل برای سه ماه اول را داشت.

هزینه خرید دستگاه های مورد نیاز از 30میلیون تومان شروع می شود و هزینه حقوق و اجاره (در باغ سپهسالار) ماهانه 7-6 میلیون تومان است. همچنین می توان بین 30 تا 60هزار یورو ماشین آلات لازم را خریداری کرد؛ ماشین آلاتی که اغلب از تایوان و چین وارد می شوند. مجوز تولید به این صورت است که اگر کارگاه های تولیدی فعلی بخواهند تولید را خود توسعه دهند و مثلا به کارخانه تبدیل شوند که از تکنولوژی بالایی هم استفاده کنند، باید 120کیلومتر از شهر دور شوند یا در شهرک های صنعتی مستقر شوند.

این شهرک ها که زیر نظر وزارت صنعت، معدن و تجارت فعالیت می کنند صدور همه مجوزهای فعالیت و در اختیار نهادن زمین را انجام می دهند. در صورتی که در شهرهای صنعتی حضور نداشته باشید، مجوزهای این حوزه را سازمان های صنعت، معدن و تجارت هر استان صادر می کنند. مجوز استاندارد در این حوزه نداریم مگر استاندارد تشویقی که افراد با اظهار کیفیت خود این مجوز را دریافت می کنند.

***

ریسک ها و تهدیدهای سرمایه گذاری

بیش از سه دهه است که کفش ایران از بازارهای جهانی دور شده است. صادراتی هم اگر بوده به کشورهای همسایه بوده است. سه دهه پیش کفش مشهد، تبریز و اصفهان در جهان شناخته شده بود اما الان غایب بزرگ بازارهای جهانی هستیم. همین موجب شده تا از طراحی مدرن، شیوه های مدرن سلیقه سنجی و به طور کلی بازار جهانی عقب بمانیم و برگشت مجدد به بازارهای بین المللی بسیار سخت است.

طی 30سال اخیر حتی یک تولیدکننده از ایران در نمایشگاه های بین المللی حضور نداشته  در حالی که کشورهایی چون بنگلادش، سریلانکا معمولا با 100شرکت و کشورهایی مانند چین با بیش از 800 شرکت در این نمایشگاه های حضور می یابند. به همین دلیل هر کسی که وارد این صنعت می شود باید هزینه های زیادی بابت شناساندن برندش و کالایش انجام دهد.

حضور در نمایشگاه های بین المللی و دعوت از اساتید صاحب فن در این عرصه می تواند این صنعت را رو به جلو حرکت دهد. همچنین دسترسی به بعضی از مواد اولیه مانند پی وی سی چون در بورس عرضه می شود برای کارگاه های تولیدی کوچک بسیار سخت است. تزلزل قیمت ها و تغییرات روزمره قیمت  مواد اولیه پی وی سی موجب شده تا کارگاه ها نتوانند برآوردی از قیمت تمام شده کالای خود داشته باشند و روی قیمت خاصی با مشتریان شان توافق کنند. همین امر به مرور بازارهای شان را خراب کرده است.