شانک فرصتی جدید برای سرمایه‌گذاری

امروزه، با توجه به برتری‌های تغذیه‌ای آبزیان نسبت به گوشت قرمز، دولت‌ها تلاش می‌کنند تا هرچه بیشتر فرهنگ مردم را به سمت مصرف ماهی و آبزیان سوق دهند، از طرفی با توجه به وجود محدودیت‌های فراوان در بهره‌برداری از منابع آبی، توجه به توسعه پرورش ماهی در قفس و استخرها و جایگزینی آنها با فعالیت‌های صیادی در اغلب کشورها آغاز شده و آبزی‌پروری در قفس در دهه گذشته به‌سرعت در جهان رشد و توسعه‌یافته‌است. در ایران هم عواملی مانند افزایش مصرف ماهی، افزایش صادرات، کاهش صید ماهیان دریایی و سودآور و اقتصادی بودن پرورش بسیاری از گونه‌های ماهی باعث شده که توجه به پرورش گونه‌های جدید ماهی افزایش یابد.

پیش از این هم گروه سرمایه‌گذاری روزنامه فرصت امروز گزارش‌های مفصلی درخصوص برخی گونه‌های ماهی و پرورش ماهی در قفس به چاپ رسانده است. در دو سال اخیر هم بحث پرورش ماهی تیلاپیا خبرساز شد اما به دلیل حواشی که به همراه داشت گمانه‌زنی‌ها درخصوص آن افزایش یافت و همچنان در تعلیق مانده است. در گزارش امروز تلاش داریم تا با بررسی یکی از گونه‌های ماهی و راه و روش سرمایه‌گذاری برای پرورش آن، جایگزین مناسبی برای دیگر گونه‌های جایگزین و حاشیه‌ساز ارائه کنیم.

باله زرد را دریابید

شانك باله زرد Acanthopagrus latus از گونه‌های مهم خانواده شانك ماهیان Sparidae است كه در صنعت آبزی‌پروری دارای اهمیت تجاری و اقتصادی در كشورهای آسیای شرقی و حاشیه خلیج فارس است. شانك باله‌زرد پراكنش وسیعی در اقیانوس هند و غرب آرام، در خلیج فارس و طول سواحل شرقی هند تا فیلیپین و ژاپن و استرالیا و سواحل‌شرقی آفریقا دارد. این گونه در سواحل كم عمق یافت می‌شود و به مصب‌ها و رودخانه‌ها نیز وارد می‌شود. این‌گونه قابلیت سازگاری با شوری‌های مختلف را دارد بنابراین گزینه مناسبی جهت پرورش دریایی محسوب می‌شود، برای کسب اطلاعات بیشتر در این خصوص و بررسی پتانسیل‌های موجود در سرمایه‌گذاری این‌گونه به سراغ دکتر محمد پورکاظمی، رییس موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور رفته‌ایم.

افزایش سرانه مصرف آبزیان با بهره‌گیری از گونه‌های بومی

محمدپورکاظمی معتقد است برای افزایش سرانه مصرف آبزیان می‌توان از گونه‌های بومی بهره برد و می‌افزاید: به جهت اقتصادی کردن آبزی‌پروری و افزایش درآمد آبزی پروران کشور به تنوع‌سازی محصولات نیاز داریم همچنین برای افزایش مصرف ماهی نیاز به ورود گونه‌های جدید به صنعت آبزی‌پروری کشور به خوبی حس می‌شود که به دو روش در راستای هم باید اقدام کرد.

اولویت اول استفاده از گونه‌های بومی است که امکان سازگاری با محیط‌های بسته و استفاده از غذای دستی را داشته باشند، که معمولا تولید یک ماهی پرورشی از ماهیان بومی یک پروسه زمان‌بر بوده و سرمایه‌گذاری زیادی را می‌طلبد و با توجه به اینکه ماهیان خاص منطقه بوده و سایر کشورها مطالعاتی درباره آنها انجام نداده‌اند لذا هیچ گونه اطلاعاتی از بیولوژی، تغذیه، تولید مثل و نرماتیوهای پرورش موجود نیست که باید درخصوص این‌گونه‌های بومی از پایه مطالعات لازم انجام شود.

از جمله می‌توان به فیل ماهی اشاره کرد که در دهه اخیر به صنعت آبزی‌پروری جهت پرورش معرفی شده است البته باید توجه داشت این‌گونه در دریای خزر مشترک با سایر همسایگان شمالی بوده و روس‌ها کارهای مطالعاتی زیادی را همزمان با محققان به انجام رسانده‌اند ضمنا بیش از 20 گونه ماهی مانند ماهی بنی، شیربت، گطان، هامور، شانک، صبیتی، صافی ماهی، اردک ماهی، ماهی سفید، کلمه، سوف و ماهیان خاویاری. . . تکثیر آن در کشور مورد مطالعه قرارگرفته اما هنوز هیچ‌کدام از این‌گونه‌ها وضعیت روشنی از نظر توانایی تولید اقتصادی ندارد زیرا از نظر جیره غذایی، بیماری‌ها، اصلاح نژاد، سیستم و روش‌های پرورش اطلاعات مستندی در دسترس نیست و به بودجه‌های تحقیقاتی بسیار برای به سرانجام رساندن و امکان معرفی به آبزی‌پروران کشور نیاز است البته با اندک امکاناتی که در دست است، تداوم تحقیقات ادامه دارد اما باید برای تامین پروتئین کشور و استفاده بهینه از امکانات خدادادی مانند زمین‌های لم‌یزرع و آب‌های شور داخلی و ساحلی از تجربیات و تحقیقات سایر کشورها استفاده کرده و آبزیان مناسب را به کشور وارد کرد. البته و صد البته برای تولید پایدار، ملاحظات زیست محیطی شرط اول است که ضرورت مطالعه داشته و از سوی سازمان‌های مسئول مربوطه باید ضوابط و قوانین مناسب برای مدیریت گونه‌های وارداتی تدوین شود تا از مزیت‌های آبزیان پرورشی دنیا به‌خوبی کشور بهره‌مند شود.

سابقه پرورشی شانک در کشور وجود ندارد!

رییس موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور درخصوص گونه شانک توضیح می‌دهد: برخی از کشورها نظیر ژاپن و تایوان تلاش‌هایی برای پرورش این‌گونه ماهی در قفس انجام داده‌اند. ماهیان جوان این‌گونه در رودخانه كارون در محدوده شهر اهواز مشاهده شده‌اند. در سواحل ایران در استان خوزستان این گونه بیشترین فراوانی را در ماه‌های بهمن و اسفند به خود اختصاص می‌دهد و در ماه‌های اسفند تا فروردین تخم‌ریزی می‌كند. در کشور ایران تاکنون ماهیان پرورشی تولید نشده است لذا درخصوص قیمت تمام شده و سودآوری آن اطلاعاتی در دست نیست.

براساس نتایج مطالعه تحقیقات پژوهشکده آبزی‌پروری جنوب کشور بچه ماهی 60/2 گرمی شانک در استخرهای خاکی بعد از چهار ماه پرورش به وزن متوسط 23 گرم رسیده است. در مرحله دوم كه فقط از غذای مختص قزل‌آلا استفاده شد ماهی حدود 40 گرمی بعد از 198 روز پرورش با بازماندگی 35/89درصد به وزن 206 گرم رسید. مطمئنا هر یك از تفاوت‌های ذكرشده در شرایط پرورش می‌تواند بر شاخص‌های رشد و بازماندگی تاثیرگذار باشد. بازماندگی بسیار بالا در كنار رشد مناسب این‌گونه در محیط‌های پرورشی مختلف یعنی قفس، استخر خاكی و استخر آجری با شرایط محیطی متفاوت نشان می‌دهد كه این‌گونه قابلیت سازگاری و رشد مطلوب در مناطق مختلف جغرافیایی با شرایط محیطی متفاوت دارد.

ایران شرایط سرمایه‌گذاری روی شانک را دارد

پور‌کاظمی معتقد است: پتانسیل‌های لازم برای سرمایه‌گذاری روی این‌گونه خاص در ایران موجود است و تنها به یکسری تحقیقات و سرمایه‌گذار نیاز دارد، وی در ادامه می‌گوید: پرورش ماهی شانك در مناطق گرمسیری و جنوب كشور با شوری 35-25 در هزار مناسب است و با توجه به حساسیت لار و ماهیان دریایی دسترسی به تولید انبوه بچه ماهی از مشكلات اساسی تولید بچه ماهی برای پرورش است كه به حمایت و سرمایه‌گذاری جدی دولت و بخش‌خصوصی نیاز است در مقایسه با ماهی تیلاپیا، تولید انبوه و دسترسی ماهیانه به بچه ماهی و امكان پرورش در آب و هوای مختلف با توجه به سیستم‌های متنوع پرورشی امكان‌پذیر است.

ارزش افزوده تیلاپیا 4 برابر ارزش اولیه آن است

رشد ماهی شانک طی دوسال در شرایط استخر به وزن بازاری حدود 300 گرم می‌رسد. در حالی كه ماهی تیلاپیای تك‌جنس طی یك دوره شش ماهه به وزن بالای 500 تا 600 گرم می‌رسد كه با فیله كردن آن ارزش افزوده حدود سه، لغایت چهار برابر پیدا می‌كند در حالی که فیله شانك ماهیان نهایت به 2 برابرخواهد بود.

برای سهولت واردات فیله تیلاپیا شایعه درست می‌کنند!

ماهی شانک، ماهی با رژیم گوشتخواری است و قابلیت تطابق‌پذیری با آب شیرین را دارد لذا ورود آن به منابع آبی می‌تواند تهدیدی برای سایر ماهیان بومی باشد البته امکان زاد و ولد در آب شیرین نداشته و باید شوری در حد ppt35 برای تولید مثل فراهم شود. درخصوص ماهی تیلاپیا، حضور آن در منابع آبی با توجه به زاد و ولد زیاد آن می‌تواند تهدیدی برای اکوسیستم باشد ولی با کنترل و مدیریت گونه و روش‌هایی که در دنیا و همچنین در کشور مورد مطالعه قرارگرفته است تاحدود بسیار زیادی قابل کنترل است از جمله دستکاری ژنتیکی و تولید ماهیان تک‌جنس نر، پرورش متراکم ماهی در قفس، پرورش ماهیان در سیستم بسته گلخانه‌ای، پرورش در سیستم مدار بسته و کنترل پسآب و... با توجه به بیش از 5/4 میلیون تولید جهانی و پرورش ماهی در بیش از 130 کشور جهان و وسعت تحقیقات و تجارب جهانی انجام شده از زوایای مختلف درخصوص ماهی تیلاپیا که قابل دسترس است، با ایجاد توهم و ابهامات غیرعلمی فرصت استفاده از مزایای پرورش این ماهی در کشور گرفته شده و فرصت‌هایی ایجاد می‌شود تا سودجویان اقتصادی نسبت به واردات آن به‌صورت فیله از کشور چین اقدام کنند در حالی که از نظر کیفیت پرورش در آن کشور اطلاعات مستندی در دسترس نیست.