«فرصت امروز» چالش های بازار کاشی را بررسی می کند / سایه رکود بر سر صنایع ایران

ظرفیت تولید کاشی و سرامیک در کشور بیش از 700 میلیون متر مربع تخمین زده شده، اما در هشت ماهه سال جاری تنها 177 میلیون متر مربع در کارخانه ها و واحدهای تولیدی، کاشی و سرامیک تولید شده است.

به گفته رئیس انجمن صنفی تولیدکنندگان کاشی و سرامیک ایران، این رقم در سال گذشته 250 میلیون متر مربع بوده که این آمار حکایت از کاهش 41درصدی تولید در کشور دارد.

براساس آمار گمرک ایران صادرات کاشی و سرامیک نسبت به مدت مشابه سال قبل 7درصد از نظر کمی افزایش داشته اما با توجه به اینکه رقم صادرات این محصولات در سال جاری 272 میلیون دلار و در مدت مشابه سال قبل 350 میلیون دلار بوده است شاهد کاهش 29درصدی ارزش صادرات در این صنعت هستیم.

براساس همین آمارها در سال های 93-92 کشورهای عراق، پاکستان، افغانستان، ترکمنستان و گرجستان 93درصد از کل صادرات کاشی و سرامیک کشورمان را جذب کردند که عراق با سهم 70درصدی بالاترین میزان و گرجستان با 2درصد کمترین سهم را در این بخش به خود اختصاص دادند. سهم 70درصدی عراق از صادرات کاشی و سرامیک ایران به عنوان ضعف تجاری کشور قلمداد می شود.

برای حل این مسئله، شناسایی نکات قوت، ضعف، تهدیدها و فرصت ها باید در دستور کار متولیان امر قرار گیرد. تولید کاشی به جهت تأمین مواد اولیه مورد نیاز از کشور دارای ارزش افزوده و مزیت نسبی است. این تأمین 70 تا 100درصدی منابع از داخل و سابقه چند هزار ساله مردمان ایران در تولید کاشی و سفال، این صنعت بومی را امروز به قدرتی کم نظیر در منطقه و در عین حال متکی به مصرف داخلی تبدیل کرده است.

بررسی بازار بیش از یک هزار میلیارد تومانی 10 شرکت بورسی فعال در زمینه تولید کاشی و سرامیک در کشور نشان می دهد که با وجود مزیت های نسبی متنوع این صنعت در داخل کشور مهم ترین مانع توسعه آن را باید در نیافتن بازارهای صادراتی جست وجو  کرد و اینکه کالاهای تولید داخل به جز کشور همسایه غربی و برخی کشورهای آسیای میانه امکان ورود به بازار سایر کشورها را ندارند.

در همین راستا، طی هفته گذشته انجمن صنفی کاشی و سرامیک با توجه به سه دلیل، افزایش قیمت عوامل تولید و بهای تمام شده محصول، عدم افزایش قیمت کاشی و سرامیک طی سه سال گذشته و ضرورت مدیریت و تنظیم بازار و پیشگیری از تعطیلی کارخانه های این صنعت، مصوب کرده است نرخ فروش محصولات کاشی و سرامیک حداکثر تا سقف ۲۰درصد از تاریخ ۹۵.۱۱.۰۱ اعم از داخلی و صادراتی افزایش یابد، اما اینکه این افزایش قیمت تا چه اندازه می تواند صنعت خواب زده کاشی ایرانی را بیدار کند خود جای سوال است.

تعطیلی بیش از 8 کارخانه تولیدی در تهران

بهنام عزیززاده،  دبیر انجمن صنفی کاشی و سرامیک ایران در گفت و گو با «فرصت امروز» مشکلات به وجود آمده در بازار عراق را یکی از عوامل رکود صادرات ایران معرفی کرده و می گوید: حضور گروهک داعش در عراق، بازار صادراتی ایران را تحت الشعاع خود قرار داده و باعث شده تولیدکنندگان و فروشندگان این محصول، کششی برای فعالیت در این حوزه نداشته باشند. ضمن آنکه کاهش حجم ساخت و ساز نیز مزید بر علت شده، به گونه ای که فروش کاشی و سرامیک را در بازار داخلی تحت الشعاع قرار داده و محصولات تولیدی کارخانه ها در انبارها دپو شده است.

وی با اشاره به لزوم تمرکززدایی از بازار عراق، کشورهایی مثل عربستان و روسیه را از مهم ترین مقاصد صادراتی ایران دانسته و اضافه می کند: جایگزین کردن بازارهای صادراتی جدید یکی از مهم ترین مسائلی است که باید توجه ویژه ای به آن داشت.

در ادامه مصطفی گودرزی، رئیس اتحادیه کاشی سازان و کاشی فروشان در گفت و گو با  «فرصت امروز» با بیان اینکه 115 کارخانه تولید کاشی و سرامیک در استان تهران فعالیت می کردند که با تعطیلی هشت کارخانه در ماه های اخیر این تعداد به 107 واحد تولیدی رسید.

وی اضافه می کند: در حال حاضر این تعداد کارخانه نیز با کمتر از نیمی از توان تولیدی خود فعال هستند.

وی وابستگی بازار صادرات ایران به کشور عراق را یک تهدید جدی برای این صنعت قلمداد کرده و ادامه می دهد: در صورت متوقف کردن واردات این کشور از ایران وضعیت این صنعت با ابهام روبه رو خواهد بود.

این مقام صنفی بزرگ ترین مشکل کارخانه های تولیدکننده کاشی و سرامیک را تأمین نقدینگی دانسته و می گوید: در حال حاضر بسیاری از تولیدکنندگان حاضر هستند محصول تولیدی خود را به قیمت کمتر از آنچه برای تولید آن هزینه کرده اند به فروش برسانند. مشکل نقدینگی و کاهش ظرفیت تولید نه تنها گریبانگیر ایران بلکه متوجه چین هم شده است.

دپوی محصولات تخریب حوزه فروش است

محمدرضا قمی،  رئیس اتاق بازرگانی استان یزد با بیان اینکه ۵۰درصد تولید کاشی و سرامیک کشور به استان یزد اختصاص دارد در گفت و گو با  «فرصت امروز» می گوید: حدود ۶۰ واحد صنعتی در استان یزد به تولید کاشی مشغول هستند. طی سال های گذشته صادرات کاشی های یزدی به افغانستان، عراق و پاکستان بسیار رونق داشت که امروزه به دلیل حضور داعش این صادرات کاهش یافته است. در این راستا صادرات به پاکستان به دلیل افزایش تعرفه واردات از سوی این کشور دیگر مقرون به صرفه نیست.

وی اضافه می کند: واردات اجناس بیگانه مشکل اصلی صنعت کاشی در بازار نیست بلکه کاهش تقاضا در بازارهای هدف صادراتی فروش این محصول را دچار مشکل کرده است. هم عوامل داخلی و هم عوامل خارجی موجب شد که این صنعت در بازار دچار مشکل شود.

همچنین باید توجه داشت که حجم تولید محصولات در صنعت کاشی و سرامیک داخلی بسیار بالاست که باید برای جلوگیری از دپو شدن محصولات در انبار تمهیداتی را برای رونق ساختمان سازی اندیشید.

رئیس اتاق بازرگانی یزد راهکار خروج از رکود بازار در حوزه صنعت کاشی را گشایش بازارهای صادراتی دانسته و می افزاید:  برای رسیدن به این مهم تولیدکنندگان کاشی باید به فکر بازاریابی و تبلیغات باشند، اما اقدام اصلی در این زمینه توسعه زیرساخت های صادراتی است.

همچنین در صورت ایجاد امنیت در کشور عراق که هدف اصلی صادرات کاشی ایران محسوب می شود، تولیدکنندگان می توانند حجم بیشتری از محصولات خود را صادر کنند.

صنایع کاشی تبریز از سال 1377 شروع به کار کرده و توانسته با نوسازی و به روز رسانی تکنولوژی های تولید صادراتی به کشورهای آلمان، هلند، اتریش، پاکستان، عراق، ازبکستان و استرالیا داشته باشد. در همین راستا صمد حسن زاده، مدیرعامل کاشی تبریز در گفت و گو با  «فرصت امروز» با بیان  اینکه صنعت کاشی جزو یکی از صنایعی است که بیشترین آسیب را از شرایط بد اقتصادی و رکود داخلی متحمل شده است،  می گوید: رکود تولید در این صنعت به تعطیلی نیمی از کارخانه ها انجامیده است.

وی اضافه می کند: چندین کارخانه تولیدی کاشی بدون کارشناسی و مطالعه تأسیس شده اند که مدیران آنها هیچ گونه تجربه کاری و تخصصی در این حوزه ندارند. همین مسائل باعث اشباع این صنعت و رکود وضع موجود شده است. درحالی که به دلیل تأمین آسوده مواد اولیه اگر در حوزه ساختمان سازی تحولات اساسی صورت گیرد و تعامل سیاسی کشور با کشور های خارجی اصلاح شود، تولید کاشی می تواند به عنوان یک کالای صادراتی برای کشور ثروت خوبی فراهم کند.

وی با اشاره به دپوی محصولات بی کیفیت در انبارهای فروشندگان،  می افزاید: این روند جز تخریب و بد فرهنگی در حوزه فروش و توزیع هیچ گونه مشکلی را حل نخواهد کرد.

صمدزاده با تأکید بر لزوم همکاری و حمایت دولت از واحدهای تولیدی اضافه می کند: با توجه به این موضوع که واحدهای تولید کاشی به نیروی کار بالایی برای فعالیت نیاز دارند و همین مسئله می تواند تا حدودی مشکل اشتغال کشور را برطرف کند بنابراین نیاز به حمایت های دولت از این صنعت ضروری جلوه می کند.

دولت می تواند با فراهم  کردن شرایطی برای یافتن بازارهای جدید صادراتی و رفع موانع صادرات برای تولیدکنندگان و ارائه تسهیلاتی مثل تأمین نقدینگی با بهره های بانکی کم،  زمینه را برای رقابت با رقبای خارجی در بازارهای بین المللی را فراهم کند.

گره خوردن صنعت و تمدن ایرانی

منوچهر لاله پا ، یکی از تولیدکنندگان کاشی در گفت و گو با  «فرصت امروز»، واردات کاشی با بهانه هایی مثل نبود کالای کافی در بازار، محدود شدن قدرت انتخاب مردم و. . . را از مهم ترین تهدیدهای این صنعت معرفی کرده و می گوید: میزان تولیدات داخلی بیش از میزان مصرف بوده طوری که بسیاری از تولیدات در کارخانه ها دپو شده است. این حجم بالای پتانسیل تولید در ایران ضرورت یافتن بازارهای جدید صادراتی را به مسئولان و تولیدکنندگان گوشزد می کند.

در این راستا باید برگزاری نمایشگاه های تولیدات ایرانی در خارج از کشور با همت و قدرت بیشتری در دستور کار قرار گیرد. وی اضافه می کند: برخی دلایل رکود صادرات را هزینه های بالای حمل و نقل و بعد مسافت اعلام می کنند درحالی که باید با گرفتن بهانه های اینچنینی از تولیدکنندگان و متولیان امر از این مزیت نسبی و صنعتی که با قدمت تمدن ایران زمین گره خورده است،  دفاع کرد.

امروزه ترکیه به دلیل نزدیکی به کشورهای اروپایی و استراتژی صادرات محور در حال گرفتن بازارهای ایران در جهان است. لاله پا کاهش ساخت و ساز و نبود تناسب حجم سرمایه گذاری با نیاز بازار داخلی را از ضعف های این صنعت برشمرده و می افزاید: هزینه بالای نیروی کار، حجم پایین صادرات و افت کیفیت در برخی شرکت های تولیدی از دیگر دغدغه های صنعت کاشی ایران محسوب می شود. این تولیدکننده در خاتمه می گوید: به دلیل اشباع شدن کارخانه های کاشی و سرامیک و رکود شدید در بخش مسکن تقاضا در این حوزه به حداقل ممکن رسیده است.

ارتباط با نویسنده: Leilashirzad69@gmail.com