شرکتهای سرمایهگذاری مخاطرهپذیر دارای پیشینهای چندین و چندساله در کشورهایی همچون ایالاتمتحده آمریکا بوده و تجارب موفقیتآمیز و پرمخاطرهای را پشت سر گذاشتهاند. این بنگاههای اقتصادی که از آنها بهعنوان یکی از پرکاربردترین مکانیزمهای رشد کسبوکارها یاد میشود، امروزه در سراسر دنیا با رشدی روزافزون مشغول فعالیت هستند. در کشور ما نیز این پدیده، مانند سایر پدیدههایی که مد میشوند، در حال شکلگیری و ظهور است. طی چند ماه گذشته شرکت فرابورس ایران متولی تهیه و تنظیم اسناد و مدارک لازم برای ثبت این شرکتها بوده و نهادهای مختلفی در انتظار دریافت مجوزهای لازم هستند؛ اما مانند سایر پدیدههای جدید این پدیده نیز با فراز و نشیبهای متعددی همراه بوده است. مسائلی همچون کمکهای بلاعوض دولتی، قرار گرفتن اوراق بهادار، گواهی سپرده و... در سبد سرمایهگذاری این شرکتها و امثالهم دغدغههایی در مقابل فعالان این حوزه قرار داده است.
Vcها تیغی دولبه برای سرمایهگذاری
درحالیکه اشخاص حقیقی و حقوقی متعددی با شور و اشتیاق درصدد تخصیص توانمندیهای مالی و دانشی خود به کسبوکارهایی موفق هستند و رویای موفقیتهای بزرگ را همچون همتایان خارجی خود در سر دارند، عدهای با تکیه بر حمایتهای بلاعوض دولتی که به امید اشتغالزایی و حل مسائل اساسی جامعه همچون فقر و بیکاری بهگونهای دلسوزانه در نظر گرفته شدهاند، درصدد راهاندازی «شکلی» و نه «محتوایی» این شرکتها هستند. شرکتهایی که مانند تیغی دولبه بوده و میتوانند محل ریختوپاشهای برخی اشخاص حقیقی و حقوقی یا محل خیروبرکت و رشد اقتصادی باشند.
این شرکتها در دنیا عمدتا با هدف سرمایهگذاری در فعالیتهای پرمخاطره تشکیلشده و درصدد استفاده از شم و دانش اقتصادی در کنار سرمایه، بهمنظور کسب سودهایی بالاتر از سود عرف در بازار هستند. لذا تأمین مالی آنها از طریق سهامداران شرکت بوده و کمکهای بلاعوض و امثالهم درخصوص آنها موضوعیت ندارد. از طرف دیگر، کمکهای بلاعوض به دلیل عدم نظارت لازم در نحوه مصرف و تعقیب مسیر پولی میتواند در این خصوص منجر به فسادهای مالی شده و مکانیزمهای طبیعی بازار را مختل کند.
تیم بررسی فرصتهای سرمایهگذاری قلب تپنده vcها
نحوه تخصیص سرمایه مخاطرهپذیر چالش دیگری است که پیشروی این شرکتهاست. این بدان معناست که در مواجهه با فرصتهای سرمایهگذاری مخاطرهپذیر، سرمایهگذاران با گزینههای متفاوتی مواجه هستند که هر یک ویژگیهای خاص خود را دارند. چنانچه تیم متولی بررسی فرصت از تجربه و دانش کافی در این زمینه برخوردار نباشد میتواند خطرپذیری بالایی را برای سرمایه شرکت به دنبال داشته باشد. از طرف دیگر، این چالش در کنار چالش پیشین میتواند منجر به بروز فساد مالی شود. برای مثال تصور کنید متولیان یک شرکت سرمایهگذاری مخاطرهپذیر درصدد سرمایهگذاری در چند پروژه هستند.
ازآنجاکه سرمایه تأمین شده از محل کمکهای بلاعوض دولتی است این سرمایه بهسادگی میتواند به پروژههای غیرسودآوری اختصاص یابد که صرفاً محل مصرف کمک مذکور بوده و سوخت میشود. ازآنجاکه احتمال سوخت سرمایه در فعالیتهای مخاطرهپذیر بالاست، این امر میتواند کاملا طبیعی جلوه کرده و سرمایه شرکت را به خطر بیندازد اما در حالتی که محل تأمین سرمایه، منابع سرمایهگذاران باشد، دلسوزی بیشتری صورت گرفته و منابع با دقت نظر بالاتری تخصیص خواهد یافت. شاید این امر یکی از دلایل ماندگاری این شرکتها در شرایط مختلف اقتصادی کشورهای دارای تجربه بالاتر است.
چالش دیگر، قرار دادن اوراق بهادار، گواهیهای سپرده بانکی و امثالهم در موضوع سرمایهگذاری در اساسنامه این شرکتهاست. این اقدام که احتمالا با هدف کاهش ریسک سرمایهگذار در شرکت سرمایهگذاری مخاطرهپذیر لحاظ شده است، میتواند فلسفه وجودی صندوق را زیر سوال ببرد. این بدان معناست که این شرکتها با فلسفه وجودی سرمایهگذاری در فعالیتهای مخاطرهپذیر و نه سرمایهگذاریهای متداول، تشکیل شدهاند و هرگونه فعالیت دیگری، هرچند با هدف کاهش مخاطره سرمایهگذاری، میتواند موضوع فعالیت شرکت را به خطر بیندازد.
برای مثال تصور کنید یک شرکت سرمایهگذاری مخاطرهپذیر درصد قابلتوجهی از منابع خود را به اوراق بهادار مدتدار تخصیص دهد. در این صورت، قدرت مانور شرکت برای سرمایهگذاری در فرصتهای جدید کاهشیافته و فلسفه وجودی آن با مشکل مواجه میشود. لذا، متولیان حوزه باید درخصوص موضوع فعالیت این شرکتها دقت نظر لازم را داشته باشند تا از گذاشتن «خشت اول کج» جلوگیری شود.
چالش دیگر، اختصاصی شدن برخی از اجزای اساسنامه این شرکتهاست که از جانب فرابورس در حال تدوین است. شاید این دغدغه بیشتر به دلیل جدید بودن موضوع این شرکتها در کشور بروز پیداکرده است که ذهن متولیان حوزه را نیز معطوف به خود کرده اما درمجموع، باید به خاطر داشت که این مسیر پر چالش میتواند دستاوردهای گوناگونی را برای کشور در پی داشته و معضلات متعددی را حلوفصل کند. لذا خوشبختانه با بهبود روزافزون فضای کسبوکار، دلسوزی مسئولان و متولیان و سعی و تلاش فعالان حوزه کسبوکار، آینده روشنتری برای کشور متصور است که در این آینده روشن، نقش نهادهایی همچون شرکتهای سرمایهگذاری مخاطرهپذیر، شتابدهندهها و... روزبهروز پررنگتر میشود.