این رشته سر دراز دارد

عصرهایی که خسته از یک روز کاری به خانه می‌آیید و بوی خوش غذا در فضای راهرو پیچیده، پله‌ها را دو تا یکی بالا می‌روید تا زودتر به خانه برسید و در را با عجله باز کنید تا کودک خوش‌زبان‌تان بپرد جلوی در و شما را مطمئن کند این بوی خوش ماکارونی خانم خانه شماست که در فضای آپارتمان پیچیده است. غذایی که اکثریت آقایان و همه بچه‌ها علاقه بسیاری به آن نشان می‌دهند و در هر شکلی که طبخ شود با ذوق فراوان آن را می‌خورند. گزارش امروز گذری بر وضعیت سرمایه‌گذاری در تولید یک محصول غذایی خوشمزه است تا ببینیم آیا تولیدکنندگان ماکارونی همچون مصرف‌کنندگان آن از تولید این غذای خوشمزه لذت می‌برند یا خیر!

***

ماکارونی یکی از انواع پاستاست. این ماده غذایی بیشتر در کارخانجات به‌صورت خشک تولید شده و قبل از خوردن جوشانده می‌شود. شکل ظاهری ماکارونی برحسب کشور یا منطقه متفاوت است. بهترین ماکارونی از سمولینای گندم دوروم به‌دست می‌آید. آرد سمولینا حاصل از گندمی سخت به نام دوروم است. البته در بسیاری کشورها مانند ایران از گندم‌های دیگر نیز برای تهیه آرد ماکارونی استفاده می‌کنند اما غالب تولیدکنندگان معتبر از این گندم بهره می‌گیرند. 

جالب است بدانید نخستین کارگاه ماکارونی‌سازی در ایران سال ۱۳۱۳ با نام «لوبل» با دستگاهی ابتدایی و ساده شروع به فعالیت کرد، تولید روزانه این کارگاه که حدود ۲۰ تا ۳۰ کیلوگرم بود، منحصرا مورد مصرف سفارتخانه‌ها و کنسولگری‌های خارجی و معدود افراد ایرانی بود که در ارتباط با این مراکز بودند. گمان می‌شود به همین دلیل در آن زمان به ماکارونی «رشته فرنگی» نیز می‌گفتند و به‌نوعی ماکارونی در آن زمان یک فرآورده غذایی فانتزی به شمار می‌آمد. تاقبل از اتمام جنگ ایران و عراق، هنوز وابستگی واردات ماکارونی در کشور وجود داشت به‌طوری‌که عمده سهم بازار ماکارونی در دست شرکت‌های خارجی بود. تا اینکه نخستین کارخانه تولید ماکارونی صنعتی در سال ۱۳۷۴ در ایران آغاز به کار کرد.

چقدر مصرف داریم؟ 

کارشناسان تغذیه، ماکارونی را به‌عنوان منبعی غنی از نشاسته جایگزین مناسبی برای نان می‌دانند که در بسیاری کشورها با توجه به کمبود تولید گندم، این محصول را وارد می‌کنند اما ایران یکی از کشورهایی است که با میزان تولید مناسب نه‌تنها به 450هزار تن ماکارونی نیاز داخل پاسخ می‌دهد بلکه میزان زیادی هم صادرات به کشورهای آسیای میانه، خلیج فارس، كشورهای آفریقایی، عراق و افغانستان، پاکستان و آذربایجان دارد. 

امروزه سرانه مصرف ماکارونی در کشور چیزی حدود هفت کیلوگرم است که در 10 سال گذشته رشدی بیش از 100 درصد داشته است. در آن زمان به دلیل بالا بودن قیمت ماکارونی و پایین بودن کیفیت و البته ترجیح مردم به مصرف نان، میزان مصرف ماکارونی حدود دو کیلوگرم در سال برای هر نفر برآورد می‌شد اما طی این سال‌ها با افزایش سرمایه‌گذاری در این بخش و افزایش میزان تولید و کیفیت، مصرف این غذای خوشمزه افزایش شایانی پیدا کرده است. البته فعالان صنعت ماكارونی معتقدند با توجه به تلاش‌های انجام شده سرانه مصرف ماكارونی در كشور باید به 14 كیلوگرم برسد. 

تولیدکننده‌هایی که ناراضی‌اند

اما در این بین به سراغ برخی تولیدکنندگان صنعت ماکارونی رفته‌ایم که اغلب از وضعیت بازار و میزان پایین خرید و قیمت پایین محصول ناراضی‌اند. مثلا نماینده شرکت تک ماکارون در این خصوص به «فرصت امروز» می‌گوید: با توجه به سرمایه‌گذاری‌های زیادی که در این بازار صورت گرفته و عدم رشد میزان مصرف در چند سال اخیر، بازار رقابتی در صنعت ماکارونی به‌وجود آمده که شرکت‌ها برای حفظ سهم بازار خود مجبور به ارائه تخفیفات بالا جهت فروش کالا شده‌اند، درحالی‌که قیمت تمام شده بالاست و سود چندانی از بازارهای داخلی عاید فعالان بازار نمی‌شود. نماینده تک‌ماکارون می‌افزاید: بازار ماکارونی ارتباط مستقیم با میزان مصرف نان در کشور دارد اگر به گذشته نه‌چندان دور بازگردیم در مرحله اول برداشتن یارانه‌ها (هدفمندی) که قیمت آرد مصرفی نانواها با صنعت ماکارونی برابری می‌کرد میزان مصرف ماکارونی رشد بسزایی داشت. در آن زمان یکی از دلایلی که مصرف‌کنندگان به مصرف ماکارونی روی آوردند ارزش بالای تغذیه‌ای آن و قیمت مناسب در مقایسه با نان بود ولی در حال حاضر با توجه به پرداخت سوبسید مجدد به آرد و گندم مصارف نانوایی‌ها و تفاوت قیمتی 3 برابری نان با ماکارونی، میزان مصرف ماکارونی کاهش یافته و مصرف‌کننده مجددا به مصرف نان روی آورده است.

ماکارونی رشد نکرد

یکی از فعالان بازار هم می‌گوید: با اجرای فاز اول طرح هدفمندی یارانه‌ها هزینه‌های تولید ماكارونی در كشور افزایش یافته است و باوجود اینكه ارزش غذایی ماكارونی از نان بیشتر است ولی هم‌اكنون قیمت یك كیلو ماكارونی از یك كیلو نان كمتر است. غیر ‌از 15 درصدی كه سازمان حمایت مصرف‌كنندگان برای افزایش قیمت‌ها در نظر گرفت و ابتدای سال 90 آن را اعمال كرد، هیچ افزایش قیمتی در بخش ماكارونی صورت نگرفته و این امر تا پایان سال هم ادامه دارد. 

بعد از هدفمندی یارانه‌ها گندم مصرفی كارخانجات ماكارونی از بورس تهیه می‌شود كه قیمتش به‌روز است اما از طرف دیگر نوسان قیمت مواد اولیه مصرفی برای تولید ماكارونی محرز شده تا هزینه‌های تولید بالا رود در حالی‌كه قیمت نهایی برای مصرف‌كننده ثابت مانده است. وی می‌افزاید: با این روند دائما تولیدكنندگان ماكارونی دركشور ناگزیرند برای ثابت نگه داشتن قیمت نهایی از حاشیه سود خود كم كنند و معلوم نیست با این نوسان قیمت‌ها در بخش مواد اولیه تا كی تولیدكننده ماكارونی می‌تواند برای بالا نرفتن قیمت نهایی از حاشیه سود خود كم كرده و با این روند به تولید ادامه دهد.

سرمایه‌ای 20 میلیاردی

محمد رحیمی به‌عنوان نماینده شرکت شیار ماکارون درخصوص میزان سرمایه مورد نیاز در این بازار می‌گوید: در کمترین حالت برای ورود به صنعت تولید ماکارونی در کشور شما حدود 20 میلیارد تومان سرمایه اولیه نیاز دارید؛ حدود 15 میلیارد برای راه‌اندازی دو خط تولید و مابقی این مبلغ برای خرید ملزومات و تهیه و تدارک امور اجرایی. به علاوه حدود 2 هزار متر زمین برای سالن تولید و 3هزار متر هم برای انبار نیاز دارید. مبالغ گفته شده منهای سرمایه در گردش است. سرمایه در گردش این کار هم بالاست، زیرا در ماه حدود 1500تن آرد نیاز دارید تا بتوانید حدود 1000تن ماکارونی تولید کنید. در واقع سرمایه در گردش با توجه به میزان آرد مورد‌نیاز و مواد اولیه دیگر متفاوت است. در حجم گفته شده کمینه تعداد نفرات برای یک شیفت کاری حدود 22 نفر است که 16 نفر در کارخانه و مابقی افراد در بخش‌های دفتری مشغول خواهند بود. 

رحیمی در ادامه می‌افزاید: سود و زیان و تولید و فروش در بازار ماکارونی ایران، وابستگی زیادی به سیاست‌های کلی کشور به علاوه وضعیت بازارهای دیگر دارد، همچنین قیمت ارز چه در داخل و چه در بازار هدف، به‌شدت روی کار تاثیرگذار است به‌گونه‌ای که باید قیمت دلار در ایران افزایش و در کشور هدف، کاهش یابد تا میزان خرید آنها بالا برود، مثلا ما تا چندی پیش صادرات خوبی به بازارهای عراق داشتیم اما با پایین آمدن ارزش پول ملی عراق، سهم خرید و قدرت خرید این کشور کاهش یافت و دیگر خواستار محصول ما نبودند. درخصوص بازار داخلی هم بسته به قیمت نان و برنج، خرید ماکارونی دستخوش تغییر می‌شود.

فرصت‌های سوخته 

کارشناس تک‌ماکارون معتقد است: بزرگ‌ترین خطر برای صنعت ماکارونی سوبسید و یارانه‌هایی است که دولت به نان سنتی پرداخت می‌کند و ارزان بودن نان باعث کاهش رشد و همچنین رشــد منفی مصرف ماکارونی است. با توجه به اشباع شدن بازار از نظر تولید و حجم زیاد رقابت در این بازار و تفاوت بالای قیمت نان و ماکارونی در بازار داخلی فرصتی برای رشد صنعت ماکارونی در کشور وجود ندارد، البته بازارهای صادراتی می‌تواند به‌عنوان فرصت برای صنعت ماکارونی باشد که با توجه به تحریم‌ها و مشکلات انتقال وجه، بازاری پرخطر با ریسک بالاست. 

وی می‌افزاید: بازار صادراتی بازاری رقابتی‌تر از بازار داخلی ایران است که با توجه حضور شرکت‌های بزرگ ایتالیایی و ترک، قیمت و کیفیت می‌تواند راهگشا باشد. متاسفانه حضور شرکت‌های داخلی با سایزهای کوچک و تولید نامناسب، باعث شده اعتبار کالای ایرانی از نظر کیفی در بازارهای کشورهای همسایه لطمه بخورد ولی همچنان بازارهای کشورهای آفریقایی جایگاه مناسبی برای حضور کالای ایرانی است.

پیشنهاد آخر

نماینده شرکت شیارماکارون هم درخصوص پیشنهاد به تازه‌کاران می‌افزاید: سرمایه‌گذاران بالقوه اول از هر چیزی باید بازار خود را بشناسند، در واقع هم باید روی کیفیت و تمایز خود کار کنند و هم بازارهای هدف برای صادرات را به خوبی شناسایی کنند. در مجموع ورود به این بازار با در نظر گرفتن جوانب کار و داشتن سرمایه اولیه مناسب می‌تواند سودآور باشد به شرطی که هم تولیدکنندگان و هم دولت و رسانه‌ها، فرهنگ استفاده از این غذای مقوی و خوشمزه را در بین مردم افزایش دهند تا از یک غذای دوم به یک غذای مناسب و همیشگی در سفره‌های ایرانی تبدیل شود. در نهایت باید توجه کرد بازارهای خارجی که خواستار ماکارونی ایران هستند مانند عراق، افغانستان یا پاکستان و آذربایجان بیش از کیفیت محصول به قیمت آن اهمیت می‌دهند، پس باید توجه ویژه‌ای هم به میزان قیمت تمام شده محصول برای صادرات داشته باشیم تا بتوانیم در مباحث صادرات ماکارونی هم صاحب درآمدهای معقول شویم.