احیای پروژه نابوکو وست، رؤیا یا واقعیت

به‌نظر می‌رسد احیای پروژه نابوکو وست محکوم به شکست است مگر آنکه خط لوله ترنس کاسپین به سرانجام برسد و عملیاتی شود. شایان ذکر است که پروژه نابوکو وست قرار بود گاز دریای خزر را به اروپا منتقل کند، ولی در حال حاضر و با توجه به پروژه‌های دیگر در دست احداث گاز کافی برای تزریق به این خط لوله وجود ندارد. با این همه پروژه نابوکو که به نظر می‌رسید به تاریخ پیوسته باشد چنانچه روسیه گاز صادراتی خود را از طریق این خط لوله منتقل کند و این پروژه توسط حامی مالی دیگری به‌جز روس‌ها ساخته شود و همچنین مقامات اتحادیه اروپا با آن موافقت کنند، می‌تواند در مدت زمان کوتاهی عملیاتی شده و به یک خط لوله موثر بدل شود. از این رو به سختی می‌توان گاز روسیه را به‌عنوان جایگزین گاز دریای خزر برای انتقال از طریق خط لوله نابوکو وست در نظرگرفت، چرا که اتحادیه اروپا به‌طور جدی در پی کاهش وابستگی خود به گاز روسیه است.

در همین رابطه در چهارم مارس سال 2015 میلادی بویکو بوریسف، نخست‌وزیر بلغارستان در ملاقات با الهام علیف رییس‌جمهور آذربایجان به امکان احیای پروژه نابوکو وست اشاره کرد. این در حالی است که فرآیند بازسازی و مرمت این پروژه از پیش آغاز شده است. پس از لغو پروژه خط لوله ساوت استریم، ضرورت نیاز به یک خط لوله جایگزین به منظور تامین امنیت انرژی بلغارستان در آینده احساس شد. به گفته نخست‌وزیر بلغارستان، ایده احیای پروژه نابوکو وست در دیدار با دیوید کامرون نخست‌وزیر بریتانیا در 19 دسامبر 2015 مطرح شد. لازم به یادآوری است که این پروژه در سال 2013 و به دلیل آنکه شرکا و سهامداران کنسرسیوم شاه دنیز تصمیم به حمایت از خط لوله ترنس آدریاتیک گرفتند، لغو شد.

ایده احیای خط لوله نابوکووست در حالی مطرح می‌شود که پروژه‌های دیگری نظیر TANAP نیز به منظور انتقال گاز دریای خزر به اروپا در دست احداث است و در حال حاضر گاز کافی برای تزریق به خط لوله نابوکو وجود ندارد و تنها روسیه است که توانایی استفاده از ظرفیت این خط لوله را دارد. با توجه به روابط سرد مسکو با غرب بر سر بحران اوکراین و تصمیم اروپا برای کاهش وابستگی به انرژی روسیه تحقق این موضوع بسیار دور از ذهن به نظر می‌رسد.

با این وجود هنوز برای پیش‌بینی در مورد شکست طرح احیای خط لوله نابوکووست زود است. در نگاه اول این پروژه که برای انتقال گاز دریای خزر در نظر گرفته شده بود، محکوم به شکست است. نخست آنکه گاز کافی برای تزریق به خط لوله وجود ندارد، دوم اینکه این خط لوله که قرار است گاز ترکمنستان را به اروپا برساند هنوز وجود خارجی نداشته و به نظر نمی‌رسد که در آینده نزدیک نیز امکان احداث آن وجود داشته باشد. از این رو باید انتظار تغییر هدف اولیه از احداث خط لوله نابوکو را نیز داشته باشیم. در این بین راه‌های بسیاری برای عملیاتی کردن این پروژه وجود دارد، یکی از این راه‌ها انتقال گاز روسیه از طریق این خط لوله است که بزرگ‌ترین مشکل بر سر راه تحقق آن نیاز به تایید اتحادیه اروپا است، حمایت این اتحادیه از صادرات گاز روسیه از طریق نابوکو اگرچه کافی نیست اما حیاتی و الزامی است.

اگرچه روسیه در حال حاضر بزرگ‌ترین تامین‌کننده انرژی اتحادیه اروپا است اما مقامات این اتحادیه تمایلی برای گسترش همکاری‌های خود با روسیه در حوزه انرژی ندارند. بنابراین تحقق صادرات گاز روسیه از طریق خط لوله نابوکو تنها در صورت بهبود روابط روسیه و غرب ممکن است که به نتیجه برسد. راه دیگر ادغام دو پروژه نابوکو و ترنس آدریاتیک با یکدیگر است. با این همه آذربایجان از منابع کافی جهت تزریق به خط لوله ترنس آدریاتیک برخوردار نبوده و حتی چنانچه در آینده حجم گاز تولیدی و صادراتی این کشور نیز افزایش یابد، اختصاص گاز از سوی باکو در پروژه‌ای که روسیه در آن نقش کلیدی دارد، بسیار بعید به نظر می‌رسد و سوم آنکه خط لوله جدیدی به نام ایسترینگ هم‌اکنون در دست بررسی قرار دارد و به نظر می‌رسد که قرار است نقشی مشابه با نقش خط لوله نابوکو وست داشته باشد. اگرچه پروژه احداث خط لوله ایسترینگ هم‌اکنون در فازهای ابتدایی خود بوده و هنوز مسیر آن به‌طور دقیق مشخص نیست اما این پروژه از آینده بسیار روشنی برخوردار است.

بنابراین ممکن است در مورد توجیه منطقی احیای پروژه نابوکو وست و ضرورت آن سوالاتی مطرح شود. موضوع احیای این پروژه در ابتدا توسط نخست‌وزیر بلغارستان به‌صورت رسمی و به جهت پاسخگویی به چالش‌های این کشور در حوزه انرژی در آینده مطرح شده است. بلغارستان گاز مورد نیاز خود را از طریق اوکراین وارد می‌کند و به دلیل وقوع جنگ داخلی در اوکراین واردات انرژی مورد نیاز صوفیه با تهدید جدی روبه‌رو است. بنابراین تمایل این کشور به تغییر مسیر خط لوله، متنوع شدن منابع گازی این کشور و احیای پروژه خط لوله نابوکو وست بدیهی به نظر می‌رسد، چرا که بلغارستان به‌صورت جدی به یک جایگزین برای خط لوله ساوت استریم نیازمند بوده و در این راستا خط لوله نابوکو وست می‌تواند مشکلات بلغارستان را در زمینه تامین امنیت انرژی مورد نیازش حل کند. احیای نابوکو وست یک طرح سیاسی نیست و احتمال تحقق آن نیز چندان زیاد نیست. تحقق این پروژه نیاز به تحقق پروژه‌های دیگر نظیر خط لوله ترنس کاسپین، خط لوله ترکیش استریم و تایید اتحادیه اروپا برای احداث آن و در نهایت تایید صادرات گاز روسیه از طریق نابوکو توسط اتحادیه اروپا دارد.