آثار یک سال اجرای برجام در صنعت نفت

برجام در حالی یک ساله می شود که دستاوردهای قابل ملاحظه ای در صنعت نفت به خصوص در میزان صادرات نفت خام و بازپس گیری بازارهای از دست رفته داشته است. از دید مسئولان و کارشناسان این صنعت، موفقیت های برجام در صنعت نفت بیش از هر صنعتی در کشور بروز و ظهور داشته و آمارها موید این موفقیت است.

سیدمحسن قمصری، مدیر امور بین الملل شرکت ملی نفت با بیان اینکه عمده موفقیت برجام افزایش حداکثری تولید نفت خام و حتی گاز است، به «فرصت امروز» می گوید: افزایش صادرات در یک سال گذشته شرایط ایده آلی را برای صنعت نفت فراهم ساخته است.

درهمین ارتباط، امیر حسین زمانی نیا، معاون امور بین الملل و بازرگانی وزیر نفت، آمار صادرات نفت خام و میعانات گازی ایران را از سال ١٣٩٠ بدین گونه اعلام کرده است: میزان صادرات نفت خام و میعانات گازی در سال ١٣٩٠، ٢میلیون و ٤٨٧ هزار بشکه در روز، در سال ١٣٩١، یک میلیون و ٣٦١ هزار بشکه در روز و در سال ١٣٩٢، یک میلیون و ٢٨٤ هزار بشکه در روز و قبل از اجرای برجام در سال ١٣٩٤، یک میلیون و ٣٩٨ هزار بشکه در روز بوده است.

همچنین میانگین صادرات روزانه نفت خام و میعانات گازی ایران در 9ماهه ابتدای سال ١٣٩٥ و پس از اجرایی شدن برجام، ٢ میلیون و ٥٧٠هزار بشکه در روز بود که این میزان در آذر ماه امسال (دسامبر٢٠١٦) به بیش از ٢ میلیون و ٨٣٠ هزار بشکه در روز رسیده است. در واقع در مقایسه با قبل از برجام، صادرات نفت خام و میعانات گازی کشور، بیش از دو برابر شده است.

سیدمحسن قمصری، مدیر امور بین الملل شرکت ملی نفت با اشاره به آمارهای صادرات نفت خام، از خرید نفت خام توسط اغلب پالایشگرهای اروپا و آسیا به جز آمریکا پس از برجام سخن می گوید.

وی در تشریح این مسئله  می گوید: قبل از تحریم، پالایشگاه های دنیا بر حسب مصرف شان از ایران نفت خام می خریدند، اما بعد از اعمال تحریم ها که از دید من تحریم خرید بود نه تحریم فروش، امکان خرید را برای تمامی پالایشگاه ها فراهم نکرد. معتقدم با ایجاد موانع، مانع از خرید نفت خام ایران شدند، در حالی که ما ممنوعیتی برای فروش نداشتیم.

وی با بیان اینکه در صورت خرید نفت ایران، پالایشگاه ها تنبیه اقتصادی می شدند یا نمی توانستند پول و نفت را منتقل کنند، می افزاید: تحریم ها فرصتی را برای رقبای ما ایجاد کرد و حال با لغو تحریم ها و پس از برجام، تلاش شد تا بازارهای سنتی احیا شود. البته مذاکرات ما قبل از به توافق رسیدن برجام برای فروش نفت خام آغاز شده بود، زیرا پیش بینی می کردیم برجام عملیاتی شود.  

قمصری با بیان اینکه در دوره بسیار کوتاه بعد از تحریم، صادرات ما دو برابر زمان تحریم یعنی یک میلیون و 500 هزار بشکه درروز و در فاصله کمتر از شش ماه این میزان سه برابر شد، می گوید: قبل از تحریم پیک صادرات ما 2 میلیون و 350 هزار بشکه در روز بود و امروز در حداقل زمان این پیک به 2 میلیون و 440 هزار بشکه در روز رسیده است. این میزان نشانگر این است که 90درصد از بازارهای از دست رفته بازپس گرفته شده است البته در حال حاضر 10درصد از فروش مربوط به بازار های جدید است.

اما نکته دیگر در بازپس گیری بازارهای صادارتی نفت خام به اروپا، از سرگیری صادرات به پالایشگاه های اروپای شرقی است که قبل از تحریم از دست رفته بود و خوشبختانه این بازارهای سنتی نیز در سایه برجام محقق شده است. در حال حاضر صادرات نفت ایران به اروپای شمالی، شمال غرب و جنوب به خوبی صورت می گیرد. در این میان با وجود اجرای برجام موانعی برای صادرات نفت خام همچنان وجود دارد.

قمصری در این خصوص می گوید: هنوز تحریم های بانکی به قوت خود باقی است و این مسئله موجب شده تا پالایشگرهای درجه یک که با بانک های معتبر همکاری دارند، به دلیل عدم انتقال پول از ایران نفت خام نخرند. بدون شک اگر مشکلات بانکی برجام رفع شود، بازارهای بیشتری را می توانیم برای صادرات داشته باشیم، زیرا تولید نفت ایران در حال افزایش است.

از دیگر توفیق های کسب شده برجام در صنعت نفت، دریافت وجوه حاصل از فروش نفت و نحوه انتقال ارز به خزانه است. در زمان تحریم، انتقال ارز به دلیل تحریم های بانکی به روش تهاتر کالا صورت می گرفت.

قمصری در این باره نیز می گوید: در زمان تحریم تهاتر مستقیم نبود، اما پول نفت با خرید کالاهای موردنیاز توسط بازرگانان معاوضه می شد اما امروز به دلیل برجام، این مشکل مرتفع شده و از اروپا یورو دریافت و به خزانه واریز می شود. البته درباره کشورهای شرق آسیا همچون چین و کره جنوبی به دلیل واردات کالا همچنان فروش نفت به ارز محلی است.

براساس اعلام وزارت نفت، درآمد نفتی کشور در 9 ماهه امسال ٢٩ میلیارد دلار بوده که این میزان موید موفقیت برجام در صنعت نفت است.

خوشبختانه برجام علاوه بر افزایش صادرات نفت خام، مشکلاتی مرتبط با نفتکش ها از جمله بیمه، پرچم، کلاس، و رده بندی را حل کرده است، زیرا نفتکش های ایرانی مشکلی برای استفاده از پرچم کشورهای مختلف ندارند و خرید قطعات و تجهیزات چه در داخل و چه در خارج از کشور با سهولت و هزینه های کمتر انجام می شود.

صالحی، عضو اتاق بازرگانی تهران با بیان اینکه بزرگ ترین دستاورد برجام در صنعت نفت نمود یافته است، به «فرصت امروز» می گوید: برجام فرصت افزایش صادرات نفت خام را برای کشور فراهم کرد تااز محل فروش این کالای استراتژیک بخش عمده ای از درآمدهای ارزی کشور محقق شود. بسیاری از طرح های توسعه ای با کمک درآمدهای حاصله در سال جاری به جریان افتاده اند.

وی با بیان اینکه خوشبختانه شرکت های بزرگی در صنعت نفت برای سرمایه گذاری در کشور اعلام آمادگی کرده اند، می افزاید: تمایل شرکت های بزرگ برای حضور در صنعت نفت در توسعه میدان های نفتی و گازی تنها در سایه برجام عملیاتی شده است. بدون شک اگر برجام صورت نمی پذیرد انزوای صنعت نفت بیش از هر زمان اتفاق می افتاد، اما امروز آینده خوشی برای صنعت نفت پیش بینی می شود، زیرا توسعه میدان های مشترک در دستور کار جدی همکاری میان شرکت ملی نفت و شرکت های خارجی قرار گرفته است.

از دید این مقام مسئول، افزایش تولید و افزایش صادرات ارز آوری برای کشور خواهد داشت، البته در حال حاضر همچنان در بخش واردات ارز حاصل از فروش نفت موانعی وجود دارد که امیدوارم در سال دوم محقق شدن برجام، این موانع نیز مرتفع شود.

در همین ارتباط، نرسی قربان، کارشناس بین المللی نفت نیز بر این باور است که بزرگ ترین دستاورد برجام در صنعت نفت محقق شده است.

او به «فرصت امروز می گوید»: اگر برجام صورت نمی گرفت، تحریم های نفتی ایران به مراتب شدیدتر از قبل می شد، به طوری که قرار بود میزان صادرات نفت ایران تا پایان سال 2016 به 500 هزار بشکه در روز کاهش یابد، اما مشاهده می کنیم امروز ایران صادرات قابل توجهی دارد.

وی با بیان اینکه برجام علاوه بر فروش نفت و ارز آوری برای کشور، دستاوردهای خوبی برای صنعت نفت داشته است، می گوید: ورود تجهیزات مورد نیاز صنعت نفت برای توسعه در بالادستی و اعلام حضور شرکت های خارجی برتر در این عرصه از دیگر دستاوردهای برجام در صنعت نفت است.

همچنین آزادسازی پول های بلوکه شده ایران از محل فروش نفت تنها با برجام محقق می شود. با احتساب این شرایط است که با صراحت تمام می توان گفت دیپلماسی سیاسی کشور منجر به رونق صنعت نفت شده است.

از دید این کارشناس از دیگر توفیقات برجام، قراردادهای جدید نفتی موسوم به  آی پی سی است که تنها در سایه برجام علمیاتی شده. براساس اعلام شرکت ملی نفت ایران، پس از اجرای برجام حدود ١٥ تفاهم نامه در قالب MOU و HOA امضا شده که قرار است این میزان تا پایان امسال به حدود ٢٥ برسد. با توجه به اینکه ارزش این تفاهم نامه ها حدود ٤٠ میلیارد دلار برآورد شده است، می توان امیدوار بود که صنعت نفت متحول شود.

بدون شک دستاوردهای برجام در صنعت نفت تنها در بخش نفت خام و تجهیزات آن خلاصه نمی شود، زیرا در یک سال گذشته شاهد اقدامات موثری در صنعت پتروشیمی نیز بودیم که به طور خلاصه می توان گفت در این مدت، با هشت شرکت خارجی از کشورهای آلمان، اسپانیا، ایتالیا، ژاپن و فرانسه برای سرمایه گذاری در صنعت پتروشیمی مذاکره شده است که ارزش این مذاکره در صورت امضای قرارداد بیش از ١٠ میلیارد دلار خواهد بود.

ارتباط با نویسنده: ebrahimi1941@gmail.com