وقتی کار کردن به صرفه نیست

حسین عبده تبریزی، اقتصاددان با اشاره به آسیب های سود بانکی به فضای کسب و کار گفت که متأسفانه در شرایط بحران بیکاری، خانواده ها به معجزه سودهای بانکی عادت کرده اند.

به گزارش مهر، سال های متمادی نرخ سود سپرده‎ ها در حدود ۲۰درصد و حتی در برخی بانک ها و موسسات مالی و اعتباری این نرخ کمی بالاتر بود و به نوعی تبدیل به یک رقابت در نظام بانکی کشور برای جذب مشتریان شده بود. هر چند نرخ بالای سودهای سپرده های بانکی از جذابیت ویژه ای برای سپرده گذاران برخوردار است، اما این موضوع به اعتقاد کارشناسان اقتصادی و صاحب نظران، آسیب های زیادی برای اقتصاد هر جامعه ای دارد.

 خروج بخشی از سرمایه سرمایه گذاران از چرخه تولید و اقتصاد کشور در شرایط رکود تورمی یکی از همین آسیب ها بود که سپرده گذاری نزد بانک  به سرمایه گذاری در فعالیت های اقتصاد ترجیح داده شد. 

تداوم افزایش نرخ سود سپرده ها و جولان بانک ها در پرداخت سودهای بانکی باعت شد تا به تدریج که واحدهای صنعتی و تولیدی با کاهش تولید مواجه می شدند، بخشی از سرمایه خود را در بانک ها سپرده گذاری کنند و این موضوع به صورت یک پدیده اپیدمی، نه فقط بنگاه های تولیدی بلکه فضای عمومی جامعه را در بر گرفت. 

بدون تردید یکی از آسیب های جدی جو حاکم بر جامعه مبنی بر «سپرده گذاری نزد بانک ها و دریافت سودهای بالغ بر ۲۰درصد آن هم بدون فعالیت اقتصادی و تحرک در تولید» بروز پدیده بحران بیکاری در کشور بود.

اگرچه فضای آسیب پذیر کسب و کار ناشی از مجموعه عوامل سیاست های ناکارآمد اقتصادی است اما سودهای بالای نظام بانکی در برهه ای طولانی از زمان نقش قابل توجهی در این آسیب پذیری داشت و منجر به خروج سرمایه ها از بخش های مولد اقتصاد کشور شد. 

در عین حال که سرمایه گذاران و تولیدکنندگان به دلیل ریسک بالای سرمایه گذاری در فعالیت‎ های اقتصادی، سپرده گذاری در بانک را فضایی امن برای تثبیت سرمایه و کسب سود می دانستند، در فضای عمومی جامعه نیز به تدریج سود سپرده  به یک منبع درآمد پایدار برای برخی جوانان و خانواده ها تبدیل شد که البته در شرایط اقتصاد نامناسب غیرطبیعی هم نیست.

از طرفی در فضایی که بیکاری، مهم ترین مسئله کشور است، دریافت سود سپرده هرچند برای سپرده های اندک غالب جمعیت کشور سود ناچیزی بود، اما تحرک و تلاش برای ورود به بازار کار در بین جوانان تنزل پیدا کرد. 

در همین رابطه حسین عبده تبریزی، اقتصاددان و استادیار دانشگاه در گفت وگو با مهر با آسیب شناسی تأثیر سود سپرده های بانکی در فضای کسب و کار کشور گفت: متأسفانه با پرداخت نرخ های بالای سود بانکی، کم کم مردم ما به یک معجزه معتقد شدند و آن هم این بود که بدون فعالیت اقتصادی یک سودی را دریافت کنند، درحالی که نظام بانکی هم بدون فعالیت اقتصادی به مشتریان و سپرده گذاران خود سودهای غیرمتعارف پرداخت می‎کرد.

وی افزود: در شرایطی که نرخ  سودهای بانکی بالا بود هم کار کردن و هم راه اندازی کسب و کار صرفه اقتصادی نداشت، چراکه دریافت سود بانکی امن ترین روش برای کسب درآمد ولو اندک بود. 

این اقتصاددان با اشاره به قبول ریسک منفی در اقتصاد گفت: این موضوع نیز باعث شد کاسبی کردن به معنای واقعی توجیه اقتصادی نداشته باشد بنابراین آنچه برای مردم جذابیت دارد، سپرده گذاری در بانک ها بود. 

عبده تبریزی گفت: پیش از کاهش نرخ سود بانکی بعضا در محیط دانشگاهی وقتی از دانشجویان در خصوص نحوه کسب درآمد سوال می کردیم مشخص بود بخش عمده ای از آنها از فعالیت هایی نظیر خریدوفروش اوراق و سپرده گذاری نزد بانک درآمد کسب می کردند؛ خب در این شرایط جوانان با چه انگیزه ای روزانه ۸ تا ۹ ساعت کار کنند؟ علاوه بر این متأسفانه در ایران خانواده ها هم به کسب درآمد از محل سپرده گذاری عادت کرده اند. 

وی افزود: منتقدان کاهش نرخ سود سپرده ها در محافل عمومی و خصوصی بر این باورند که «در این شرایط اقتصادی بسیاری از خانواده ها با سودهای سپرده درآمد کسب می کنند»؛ متأسفانه امروز با این استدلال ها برای توجیه سودهای بالای سپرده در سطح جامعه مواجه هستیم، یعنی استدلال معجزه! گویی که اگر همه ملت دارایی خود را نزد بانک ها سپرده گذاری کنند و در مقابل بانک ها هیچ فعالیت اقتصادی نداشته باشند می توان کسب سود کرد. 

این استاد دانشگاه افزود: جالب است همین منتقدان به کاهش سود سپرده های بانکی، اگر به اطراف خود نگاهی بیندازند در خانواده خود با بیکار یا بیکارانی مواجه می شوند که اگر همین سیاست های ناکارآمد اقتصادی اعمال نمی شد، امروز شاهد بحران بیکاری در کشور نبودیم. 

وی با تأکید بر اینکه غیر ممکن بود دولت با این نرخ سودهای بانکی بتواند در داخل کشور کار و شغل ایجاد کند، گفت: به ضرس قاطع اعلام می کنم اگر نرخ سودهای بانکی به روال گذشته ادامه پیدا می کرد امکان نداشت دولت بتواند در کشور اشتغال زایی کند. 

عبده تبریزی تأکید کرد: در شرایطی هم که کار کردن و راه اندازی کسب و کار توجیه اقتصادی نداشت، طبیعتا سرمایه گذار نیز انگیزه ای برای تأسیس شرکت و فعالیت اقتصادی ندارد و به بیکاری دامن می زند.