مالیات استارتاپ ها زیر ذره بین / آیا استارتاپ ها باید مالیات پرداخت کنند؟

برخی کارشناسان معتقدند همه کسب وکارها و فعالیت های اقتصادی باید مالیات پرداخت کنند؛ در حالی که عده ای معتقدند برای حمایت از کسب وکارهای نوین که بعضا کارآفرین نیز هستند، باید آنها را از پرداخت مالیات معاف کرد.

به گزارش شهروند، استارتاپ ها هم مالیاتی شدند؛ شرکت های نوپایی که هنوز عمرشان به یک دهه هم نرسیده، حالا در لیست بلندبالای کسب وکارهای مالیاتی قرار گرفتند. مالیات همان هزینه اجتماعی که از سود فعالیت های اقتصادی مردم نصیب دولت می شود، برای استارتاپ ها که عموما بساط شان را در فضای مجازی پهن کرده اند هم خط ونشان کشیده است.

با گسترش روزافزون استارتاپ ها سازمان امور مالیاتی کشور به این فکر افتاده تا این شرکت ها را که حالا تعدادشان به ١١  هزار رسیده، وارد جمعیت مالیات دهندگان کند. بعد از اینکه رئیس کل این سازمان اعلام کرد که کسب وکارهای نوین نیز باید مالیات پرداخت کنند، بازار اعتراض های این صنف داغ شد. با این حال، دو نظریه در رابطه با پرداخت مالیات استارتاپ ها وجود دارد؛ برخی از کارشناسان معتقدند همه کسب وکارها و فعالیت های اقتصادی باید مالیات پرداخت کنند و عده ای معتقدند برای حمایت از کسب وکارهای نوین که بعضا کارآفرین نیز هستند، باید آنها را از پرداخت مالیات معاف کرد.

اگرچه مالیات به عنوان بخشی از درآمد دولت یکی از اصول توسعه است، اما موضوعی که این اتفاق را به چالش کشیده است، تفاوت میان کسب وکارهای اینترنتی و آنلاین با کسب وکارهای سنتی است. تفاوتی که لزوم ارائه مدل و نرخ مالیاتی متفاوتی را در جهت حمایت از این شرکت های نوپا می طلبد. این پرونده به دنبال این است که با بررسی دنیای استارتاپ ها و تاثیر این نوع کسب وکارها در جامعه به این پرسش که آیا کسب وکارهای نوین نیز باید مالیات بپردازند یا نه، پاسخ دهد.

دنیای نوین

استارتاپ ها کسب وکارهایی هستند که همواره با تکنولوژی و فناوری پا به دنیای فعالیت های اقتصادی گذاشتند. این نوع فعالیت ها که با منابع مالی و نیروی انسانی اندک نیز می توانند راه اندازی شوند، پتانسیل توسعه و سودآوری بالایی دارند. در سال های اخیر به دلیل پیشرفت تکنولوژی و افزایش کاربران اینترنت و گوشی های هوشمند، کسب وکارهای نوین نیز گسترش پیدا کردند. همین هم شد که خیلی زود افراد خلاق، نخبگان و جوانان وارد این فضا شدند و استارت شرکت های مختلفی در زمینه فروش کالا، حمل ونقل، شبکه های اجتماعی و . . . را زدند.

مشکلات رو به رشد

گسترش شرکت های مختلف در زمینه کسب وکارهای نوین تنها نقطه عطف این نوع فعالیت های اقتصادی نیست، چرا که حالا برخی از این کسب وکارها چنان مورد استقبال مردم قرار گرفته اند که حتی درآمدشان بیشتر از کسب وکارهای سنتی است. این اتفاق همزمان با موج اعتراض برخی از اصناف که با سیستم سنتی کار می کردند، مواجه شد. با این حال، با توجه به گسترش استفاده مردم از استارتاپ های مختلف، دولت و سازمان های مختلف توجه ویژه ای به این نوع کسب وکار نشان می دهند. بنابراین علاوه بر مشکلاتی که بر سر راه مجوزهای برخی از این نوع کسب وکارها و کشمکش و تقابل شغل های سنتی و مدرن وجود دارد، موضوع پرداخت مالیات این صنف را در شوک بیشتری فرو برد.

خط و نشان دوطرفه

اگرچه هنوز سازوکار مشخصی برای چگونگی اعمال مالیات، متناسب با کسب وکارهای استارتاپی مشخص نشده است، اما آنها قبل از تصویب قوانین مالیاتی کشور متولد نشده بودند؛ با استناد به ماده های مختلف قوانین مالیاتی کشور به خصوص ماده یک، ٩٤ و ١٠٦ می توان استارتاپ ها را هم مشمول پرداخت مالیات دانست.

در ماده ٩٤ قانون مالیات: «درآمد مشمول مالیات مودیان موضوع این فصل (مالیات بر درآمد مشاغل) عبارت است از کل فروش کالا و خدمات به اضافه سایر درآمدهای آنان که مشمول فصول دیگر شناخته نشده پس از کسر هزینه ها و استهلاکات مربوط طبق مقررات فصل هزینه های قابل قبول و استهلاکات». ماده ١٠٦ این قانون نیز به موضوع فعالیت و کسب وکار افراد حقیقی اشاره دارد که این موضوع نیز یکی دیگر از ویژگی های کسب وکاری نوین است.

بنابراین قانون نیز یکی از دلایلی بود که سازمان امور مالیاتی را بر آن داشت نسبت به پرداخت مالیات از طرف شرکت های نوپا واکنش نشان دهد. همین هم شد که سیدکامل تقوی نژاد، رئیس کل سازمان امور مالیاتی از مشمولیت مالیاتی کسب وکارهای نوین خبر داد؛ موضوعی که قرار است همین روزها اجرایی شود.

او در این باره می گوید: «بررسی موضوع دریافت مالیات از شرکت های فعال در فضای مجازی آغاز شده و شیوه نامه آن به زودی ابلاغ می شود. در این بررسی ها تصمیم بر آن شد که مالیات استارتاپ هایی که واسطه بین دو مشتری هستند، به صورت مالیات ارزش افزوده و مالیات استارتاپ های فروشنده همانند مالیات سایر شرکت ها باشد.»

با این حال، بعد از انتشار این خبر، انجمن صنفی کسب وکار درخصوص پرداخت مالیات کسب وکارهای اینترنتی با انتشار نامه ای نسبت به این موضوع اعتراض کرد. البته این اعتراض به معنای فرار مالیاتی این شرکت ها نبود، بلکه آنها خواستار تدوین آیین نامه و دستورالعمل مالیاتی هستند تا با توجه به نوع فعالیت ها و مدت زمان تاسیس آنها بتوان از این نوع کسب وکار حمایت کرد. با توجه به نگاه های حمایتی دولت به کسب وکارهای نوین و مطرح شدن موضوع پرداخت مالیات، با کارشناسان و مسئولان در رابطه با تعلق گرفتن مالیات به این نوع شرکت ها گفت وگو کردیم که در ادامه می خوانید:

پیشینه

تولدهای نوین

تولد استارتاپ ها با ایده های خلاقانه همراه بود. اگرچه دنیای استارتاپ ها و کسب وکارهای مبتنی بر فناوری سال هاست که در جهان رواج دارد، اما این کسب وکارها در ایران عمری کمتر از ١٠  سال دارند. شاید تا همین چند  سال پیش که نخستین کسب وکارهای نوین اینترنتی استارت کار خود را زدند، کمتر کسی بود که حتی نام آنها را شنیده باشد یا اساسا بداند استارتاپ یعنی چه؟ اما استارتاپ ها به دلیل گسترش روزافزون کاربران اینترنت و گوشی های هوشمند خیلی زود در خدمت مشتریان خود درآمده و شناخته شدند. استارتاپ هایی مانند تخفیف های گروهی کالا و خدمات، فروش کالا، ارسال غذا، حمل ونقل و . . . . در زیر با برخی از استارتاپ های موفق ایرانی که راهگشای این نوع کسب وکار در ایران بودند، آشنا می شویم.

دیجی کالا: لنز دست دوم دوربین، جرقه تاسیس دیجی کالا بود.  سال ١٣٨٤ که دو برادر دوقلو برای خرید دوربین به خیابان جمهوری رفته بودند، بعد از خریدشان متوجه تعمیری بودن لنز دوربین شان شدند. اتفاق ناخوشایندی که در ذهن آنها دغدغه خرید مدرن به جای شکل سنتی را ایجاد کرد. این سایت بزرگ خرید اینترنتی که به عنوان واسطه میان فروشنده و مشتری فعالیت می کند از  سال ١٣٨٥ پا به دنیای کسب وکارهای نوین گذاشت.

تخفیفان: این سایت بزرگ اینترنتی در زمینه تخفیف کالا و خدمات عمر طولانی در دنیای استارتاپ ها دارد. تخفیفان با هدف ارائه تخفیف های گروهی در زمینه کالا و خدمات در مردادماه  سال ۱۳۹۰ فعالیت خود را آغاز کرد. در ابتدای تاسیس این سایت خرید اینترنتی که کالا و خدمات را همراه با تخفیف به مشتریان ارائه می داد، تنها مختص به تهران بود، اما هم اکنون در هفت شهر ایران فعالیت خود را گسترش داده است.

نت برگ: این سایت یک شرکت تجارت الکترونیک است که خدمات و کالای فروشندگان را همراه با تخفیف در اختیار مشتریان قرار می دهد. نت  برگ نیز یکی از کسب وکارهای نوین ایران محسوب می شود و در  سال ١٣٩٠ فعالیت خود را آغاز کرد.

اسنپ: این روزها پایتخت نشینان و ساکنان برخی از شهرهای بزرگ ایران بیشترین کسانی هستند که اسنپ را می شناسند؛ سرویس هایی که با نصب اپلیکیشن موبایلی مسافران را به رانندگان وصل می کند. این تکنولوژی که از  سال ١٣٩٣ کار خودش را با نام تاکسی یاب آغاز کرده بود، یک سال بعد با نام اسنپ به بازار حمل ونقل درون شهری وارد شد.

نظر موافق

همه کسب وکارها باید مالیات بپردازند

غلامعلی جعفرزاده  ایمن آبادی، عضو کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات مجلس می  گوید:  «استارتاپ ها به خصوص آنهایی که در زمینه فروش کالا، خدمات و حمل ونقل فعالیت می کنند هر روزه با حجم زیادی از اسناد خریدوفروش مواجه هستند. بنابراین کسب وکارهای اینترنتی سیستم پیچیده ای دارند و حتی امکان دسترسی به تراکنش های مالی و همه اسناد کار بسیار سختی است. با همه اینها موافقان پرداخت های مالیاتی عدم شفافیت درآمدها و هزینه های استارتاپ ها را عامل اصلی اعمال مالیات می دانند. این در حالی است که همان طور که گفته شد بررسی اسناد هزینه ها و درآمدها و شفاف سازی آنها از طرف بسیاری از استارتاپ ها که روزانه با حجم زیادی از خریداران روبه رو هستند، کار آسانی نیست.»

جعفرزاده ایمن آبادی، یکی از موافقان دریافت مالیات از استارتاپ هاست و در این  باره می گوید:  «من به طور کلی با تخفیف مالیاتی مخالف هستم. در واقع نباید چیزی به عنوان تخفیف یا گذشت مالیاتی در کشور داشته باشیم. در کشور ما درآمدها و هزینه مشاغل مختلف مشخص نیست، اگر شرایطی فراهم شود که این درآمد و هزینه شرکت ها به طور شفاف اعلام شود، آن وقت هم می توان به جای تخفیف مالیاتی به آنها بودجه اختصاص داد.»

جعفرزاده  ایمن آبادی معتقد است: «در رابطه با نظام مالیاتی کشور نباید انتظار معافیت از مالیات داشت. باید برای برقراری عدالت معافیت مالیاتی را حذف کرد. همه کسب وکارها و فعالیت های اقتصادی اعم از تولیدی، رفاهی، فرهنگی، تفریحی، بهداشتی، خدماتی و . . . که ایجاد درآمد می کنند، باید مالیات بپردازند. در نهایت باید در نظام پولی و بانکی کشور شفافیت وجود داشته باشد. استارتاپ ها هم باید درآمد خودشان را شفاف سازی کنند تا با استناد به هزینه ها و درآمدهای آنها بتوان بودجه ای برای هزینه های شان اختصاص داد تا اقتصاد نیز از طریق کسب وکارهای این چنینی رونق بگیرد.»

نظر مخالف

به استارتاپ ها فرصت دهیم

غلامرضا حیدری کرد زنگنه، رئیس کل پیشین سازمان امور مالیاتی کشور می  گوید: «بسیاری از مخالفان دریافت مالیات از استارتاپ ها، با اصل مالیات مخالفتی ندارند، اما معتقدند هنوز برای اعمال مالیات به کسب وکارهای نوین زود است. استارتاپ ها مانند نوزادان تازه متولدشده نیازمند رسیدگی هستند. باید به آنها فرصت داد که در دنیای شلوغ و پر از ریسک اقتصادی گلیم شان را از آب بیرون بکشند و بعد برای آنها تصمیم گرفت.»

حیدری  کرد زنگنه، یکی از کسانی است که به شدت با مسئله دریافت مالیات از شرکت های نوپا مخالف است و در این  باره می گوید: «دولت با هدف حمایت از تولید و اشتغال و بهبود فضای کسب وکار، شرکت های دانش بنیان و واحدهای تولیدی مستقر در مناطق کمتر توسعه یافته را مشمول معافیت های مالیاتی کرده است.  سال گذشته با اصلاحیه جدید قانون مالیات های مستقیم این اتفاق رخ داد.براساس ماده ١٣٢ این قانون، درآمد اشخاص حقوقی غیردولتی در واحدهای تولیدی یا معدنی و تولیدی فناوری اطلاعات به شرط دارا بودن مجوز از مراجع قانونی، از تاریخ شروع بهره برداری یا استخراج به مدت پنج  سال و در مناطق کمتر توسعه یافته به مدت ١٠  سال با نرخ صفر مشمول مالیات است. بنابراین نگاه دولت و مسئولان به شرکت های تازه تاسیس، نگاه حمایتگرانه بوده است. بحث دریافت مالیات از استارتاپ ها نیز در همین قانون می گنجد، بنابراین باید به این موضوع توجه ویژه داشت.»

حیدری  کرد زنگنه که در دهه گذشته رئیس کل سازمان امور مالیاتی کشور بوده و پست های مدیریتی مانند ریاست سازمان خصوصی سازی را در کارنامه خود دارد، یکی از منتقدان قرار دادن استارتاپ ها در لیست مالیات دهندگان است و در این  باره می گوید: «به طور کلی استارتاپ ها و بیزینس های نوپا باید سال ها در فضای اقتصادی کشور فعالیت کنند تا بتوانند روی پای خودشان بایستند، بنابراین در شرایطی که هنوز بیشتر این استارتاپ ها تازه تاسیس هستند یا عمر آنها حتی به یک دهه نیز نرسیده نباید از آنها مالیات دریافت کرد. من معتقدم باید به استارتاپ ها و کسب وکارهای نوین که بیشتر آنها نیز شرکت های دانش بنیان با نیروهای تحصیلکرده، خلاق و بعضا نخبه مملکت هستند، فرصت بیشتری داد. امیدوارم وزیر اقتصاد دولت دوازدهم نیز به این موضوع توجه داشته باشد و شاید بحث دریافت مالیات از استارتاپ ها را حداقل به دولت بعدی موکول کنیم تا فرصت چهار ساله دیگری نیز به استارتاپ های کنونی داده شود.»

نظر کارشناس

نیاز به تشکیل شعبه رسیدگی به استارتاپ ها در اداره امور مالیاتی

رضا الفت نسب، دبیر انجمن صنفی کسب وکار اینترنتی می گوید: «شرکت هایی که در زمینه کسب وکارهای مبتنی بر فناوری اطلاعات با ایده های جدید فعالیت می کنند، در حال گسترش هستند. براساس قوانین مالیاتی، این شرکت ها شخصیتی حقوقی محسوب می شوند و باید مالیات بر درآمدشان محاسبه و به سازمان امور مالیاتی پرداخت شود، اما نکته مهم این است که سازوکار شرکت های استارتاپی با مشاغل سنتی که شامل همین قوانین می شوند متفاوت است و عدم این شفافیت در مقررات و قوانین موضوع اخذ مالیات از شرکت های نوآور با حجم بالای تراکنش های مالی را با مشکل مواجه کرده است.»

رضا الفت نسب در این  باره می گوید: «به طور کلی تعریف دقیق و رسمی از استارتاپ در ایران وجود ندارد، بنابراین در قانون مالیاتی نیز بخش یا سازوکاری برای فرآیند فعالیت استارتاپ ها نداریم. این روزها البته بحث بر سر تدوین آیین نامه ای است که نحوه اخذ مالیات از کسب و کارهای مجازی را مشخص کند. با همه اینها تجربه نشان داده که کسب  وکارهای اینترنتی و استارتاپ ها چالش بزرگی با اداره مالیات داشته اند؛ چرا که در واقع بسیاری از این نوع فعالیت های مجازی را به رسمیت نمی شناسند؛ به طور مثال پرونده ای مربوط به یکی از فروشگاه های اینترنتی بود که هزینه هایش را اعلام و مالیات حقوق هایش را هم پرداخت کرده بود اما اداره مالیات این موضوع را رد کرد. دلیل شان هم این بود که این فروشگاه اینترنتی برای شروع کارش یک فضای بسیار کوچک را با چند نیروی کار به عنوان محیط کارش انتخاب کرده بود و اداره مالیات نیز چنین کسب  وکاری را در فضایی کوچک با تعداد زیادی نیروی کار قبول نداشت. در صورتی که سازوکار اصلی استارتاپ ها همین است اما به رسمیت شناخته نمی شوند.»

الفت نسب معتقد است اطلاع نداشتن و بررسی های غیرکارشناسی برخی از مسئولان و مدیران باعث برخوردهای سختگیرانه با استارتاپ ها شده و در این  باره می افزاید: «از دو  سال پیش در انجمن صنفی کسب  وکار اینترنتی به شدت پیگیر چالش ها و مشکلات این نوع فعالیت ها بودیم. بارها با وزارت اقتصاد، رئیس سازمان امور مالیاتی و بخش های مختلف نامه نگاری کردیم تا جلسه ای بگذارند و ما در آن جلسه بتوانیم در رابطه با معضلات نظرات مان را مطرح کنیم چراکه نظرهای ما کارشناسی شده است اما متاسفانه تاکنون از این موضوع استقبال نکرده اند.»

دبیر انجمن صنفی کسب  وکار اینترنتی با تاکید بر اینکه درآمدها و هزینه های کسب  وکارهای اینترنتی کاملا شفاف است، بیان می کند: «در این نوع کسب  وکارها تراکنش های مالی ثبت می شود و بنابراین درآمدها کاملا شفاف است. در صورتی که در کسب  وکارهای سنتی ممکن است خریدار پول نقد پرداخت یا قسطی کالایی را خریداری کند و به نظر من هیچ مشکلی در شفافیت های مالی این نوع شرکت ها وجود ندارد. بنابراین در این شرایط اگر قرار به تدوین آیین نامه یا دستورالعمل هایی برای اعمال قوانین مالیاتی است بهترین کار تشکیل شعبه ای متشکل از افراد متخصص در سازمان امور مالیاتی کشور است تا با بررسی و سازوکار استارتاپ ها مالیات بر درآمد نیز از آنها اخذ شود.»

تجربه دیگران

مالیات استارتاپ های جهانی

مالیات مقوله ای جهانی است. در بسیاری از کشورهای جهان قوانین مالیاتی مختلفی وجود دارد، برخی از این کشورها مانند فرانسه به دلیل اتخاذ قوانین مالیاتی سنگین به جهنم مالیاتی معروف است. از طرف دیگر، کشورهایی مانند قطر یا باهاما کشورهایی هستند که مالیات بر درآمد و نرخ عوارض اجتماعی در آنها وجود ندارد. با این توضیح باید گفت قوانین مالیاتی استارتاپ ها نیز در کشورهای مختلف با یکدیگر متفاوت است. از آنجا که مطالعه تجربی کشورهای پیشگام شاخص خوبی برای تصمیم گیری های جدید است، در زیر رویکرد کشورهای آمریکا و انگلیس را در زمینه دریافت مالیات از استارتاپ ها بررسی می کنیم.

آمریکا: کشور پهناور آمریکا یکی از کشورهای پیشگام در زمینه تجارت های الکترونیک و استارتاپ هاست. با این حال، دریافت مالیات در هر کشوری مطابق با نوع اقتصاد آن کشور است. در آمریکا استارتاپ ها به بخش خصوصی واگذار می شوند، به همین خاطر رسیدگی به امور مختلف این شرکت ها به عهده بخش خصوصی است. در این کشور کسب وکارهای کوچک از مالیات معاف هستند.

انگلیس: این کشور اروپایی که پنجمین اقتصاد جهان را به خود اختصاص داده است نیز در شیوه دریافت مالیات از صاحبان و شرکت های استارتاپی شیوه متفاوتی را اعمال می کند. در واقع این کشور برای اخذ مالیات سقف سرمایه گذاری تعیین کرده، به طوری که سرمایه گذاری تا سقف ۱۰۰  هزار پوند از ۵۰ درصد تخفیف مالیاتی برخوردار می شود. اعمال این نوع سیاست ها باعث تشویق و جذب سرمایه گذاران برای رونق اقتصادی است. در این کشور صندوق سرمایه گذاری ای مانند ای  آی  اس (EIS) برای کمک به شرکت های کوچک تر و با ریسک بالا، با ارائه پیشنهادات مالیاتی برای سهام جدید در شرکت هایی که صلاحیت دارند، مالیات می دهد. این روش مالیاتی کارآمد برای سرمایه گذاری در شرکت های کوچک است.