تأثیر دست اندازهای سیاسی در مسیر قراردادهای خودرویی

برخلاف تصور، هنوز از امضای نهایی بسیاری از مذاکرات خودرویی ایران با طرف های خارجی که گاهی شنیده می شود در مراحل پایانی قرار دارند، خبری نیست. این در حالی است که ایران از منظر جذابیت های سرمایه گذاری در منطقه بی همتاست. به عبارت دیگر اگر مزیت های رقابتی ایران در امر سرمایه گذاری خارجی را بررسی کنیم، خواهیم دید که در تمام زمینه ها از مولفه های بسیار خوبی برخوردار است.

اما با این حال به  جز چند مورد هنوز پای بسیاری از خودروسازان برتر دنیا به کشور باز نشده است. هرچند در این میان اخباری مبنی بر قراردادهای جدید شنیده می شود ولی در عین حال به نظر می رسد که در این مسیر دست اندازهای بسیار جدی وجود دارد.

از سوی دیگر در خلال مناظرات کاندیداهای ریاست جمهوری، یکی از مباحثی که درخصوص افزایش رشد و سرعت تولید در اقتصاد ایران مطرح شد، بحث چگونگی جلب و جذب سرمایه گذاری خارجی است. به بیان دیگر این موضوع علاوه بر تأمین بخش عمده ای از نیاز به نقدینگی، در بخش پیشران صنعت کشور یا همان صنعت خودرو می تواند به نوبه خود باعث در هم تنیدگی اقتصاد ایران با اقتصاد جهانی شود. در کنار این بحث، این موضوع را با علی دینی ترکمانی، استادیار مؤسسه پژوهش و مطالعات بازرگانی در میان گذاشتیم.

به رغم مذاکرات پرشماری که بعد از اجرایی شدن برجام از سال گذشته آغاز شده است، به  جز چند مورد معدود، به نظر می رسد که طرف های خارجی همچنان در گیرودار آمدن یا نیامدن هستند. این موضوع چه دلیل یا دلایلی دارد؟

پیش از هر چیز باید دانست که جذب سرمایه گذاران خارجی در روند توسعه تکاملی قرار خواهد گرفت و این گونه نیست که به محض برداشته شدن تحریم ها، شرایط برای جذب سرمایه  خارجی فراهم شود، بنابراین نباید انتظار داشته باشیم یک باره به جای 3میلیارد دلاری که گفته می شود از زمان لغو تحریم ها به کشور جذب شده است، ناگهان 30 میلیارد دلار سرمایه خارجی جذب اقتصاد کشور شود. به نظر من مهم ترین موضوع در جذب سرمایه گذار خارجی این است که ریسک سرمایه گذاری در کشور کاهش پیدا کند و این موضوع به شدت تحت تأثیر شرایط سیاسی خارجی کشور در ارتباط با جهان و خاورمیانه است.

از سوی دیگر باید شرایط به گونه ای فراهم شود که بازده سرمایه گذاری در سطح قابل ملاحظه ای افزایش یابد چون سرمایه گذار با دو شرط به کشور ورود می کند؛ یکی از این شرایط تضمین بازگشت اصل هزینه است و دیگر اینکه بازدهی سرمایه اش نسبت به گزینه های دیگری که وجود دارد، بالاتر باشد.

یعنی هنوز این موضوع برای طرف های مورد مذاکره به اثبات نرسیده است؟

البته براساس گزارش ها برخی مذاکرات در حال نهایی شدن و برخی دیگر نیز در شرف اجراست، اما از سوی دیگر باید در نظر گرفت که طرف های خارجی از چه بازار و با چه امکاناتی به ایران می آیند. باید جایگاه خودمان را در صنعت خودرو در نظر بگیریم و ببینیم در سطح جهانی این صنعت کجا قرار داریم، هم از نظر تولید، هم از نظر صادرات و هم از نظر تکنولوژی ساخت.

ضمن اینکه وقتی از کاهش ریسک صحبت می کنیم باید بدانیم که این موضوع برای سرمایه گذار خارجی به شدت مهم است. به عنوان مثال اگر تنش سال گذشته ترکیه و روسیه را به یاد بیاوریم، می بینیم تنشی که ترکیه درگیر آن شد به چه میزان در جذب سرمایه خارجی تأثیر گذاشت و اقتصاد این کشور تحت تأثیر این موضوع قرار گرفت. این موضوع نشان می دهد که روابط خارجی در روابط اقتصادی و جذب سرمایه گذاری بسیار تأثیر گذار خواهد بود.

از منظر داخلی چگونه می توان به سرمایه گذار خارجی اطمینان داد؟

باید به سرمایه گذار خارجی اطمینان داده شود و برای این کار تنفیذ قرار دادها بسیار مهم است. تنفیذ قرار داد به این معنی است که وقتی قرار دادی بسته می شود، تحت هر شرایطی آن قرار داد لاز م الاجراست. متأسفانه در شرایط اقتصادی و سیاسی، با تغییرات دولت ها بسیاری از قرار دادها در نظر گرفته نمی شود و امضاهای مدیران پیشین بی اعتبار می شود و چنین مسئله ای میزان اطمینان نسبت به آینده را کاهش می دهد و باعث می شود همه برنامه ریزی ها کوتاه مدت شود. بالا بودن اطمینان، نداشتن انگیزه را برای سرمایه گذاری در ایران، چه توسط ایرانی ها و چه توسط خارجی ها کاهش می دهد.

تغییر قوانین  یا تصمیم  هایی که گاهی از سوی کارشناسان و دست اندرکاران صنعت خودرو خلق الساعه نامیده می شوند، چگونه در اخذ تصمیم گیری سرمایه گذار خارجی تأثیر می گذارد؟

در ایران یک بازار با 80 میلیون متقاضی وجود دارد و بازارهای کشورهای همسایه را هم در اختیار داریم که حدود 400 میلیون نفر جمعیت دارند. این موضوع می تواند عامل جذب سرمایه گذار خارجی در کشور باشد و در واقع انگیزه خوبی است که به موجب آن، سرمایه گذار می تواند برای صادرات به کشورهای منطقه و آسیای میانه برنامه ریزی کند.

اما باید اشاره کنم نگاهی به وضعیت مناطق آزاد نشان می دهد که مقررات حاکم بر آنها از نظر تشویق ها و تسهیلاتی که برای سرمایه گذار خارجی قائل شدند، از نظر بازگشت اصل و فرع سرمایه تفاوت چندانی با مناطق آزاد چین ندارد ولی جذب سرمایه گذار برای آن مناطق نیز بسیار اندک بوده است که این موضوع به دیپلماسی سیاسی و اقتصادی ما ارتباط دارد. تا زمانی که با جامعه جهانی در رابطه بدون تنش قرار نگیریم، تصویری که جامعه جهانی از ما خواهد داشت، تصویر مناسبی برای سرمایه گذاری نیست، در این صورت وقتی به کشور می آیند، شرایط ویژه ای را می طلبند. مثل پوشش بیمه ای بالا که می تواند به ضرر ما تمام شود. البته با توجه به سیاست خارجی که ایران در پیش گرفته، این موضوع به سرعت در حال کم رنگ شدن است.