قیمت گذاری دستوری خودرو باید برچیده شود

رئیس کمیسیون صنایع مجلس اعتقاد دارد که بازار خودروی ایران، انحصاری نبوده و قیمت گذاری دستوری خودرو باید برچیده شود. اما آیا این بازار واقعاً به صورت رقابتی اداره می شود یا اکنون رقابت بر سر انحصار در این بازار است؟

در حالی که بسیاری از کارشناسان یکی از مشکلات اساسی بازار و صنعت خودرو را فشار دولتی مبنی بر قیمت گذاری دستوری خودرو و انحصار بازار در دست شرکت های دولتی و شبه دولتی می دانند، اما برخی از چهره های نزدیک به دولت و نمایندگان مجلس این موضوع را رد می کنند و معتقدند که نه تنها انحصاری در این بازار وجود ندارد، بلکه رقابت حرف اول و آخر را در صنعت خودروسازی ایران می زند.

به گزارش فرصت امروز به نقل از تعادل نیوز، با این حال، عزت ا… اکبری تالارپشتی، رئیس کمیسیون صنایع و معادن مجلس، در بازدیدی که روز چهارشنبه، 26 مرداد 1402، از نمایشگاه قطعات و لوازم یدکی خودروی تهران داشت، تأکید کرد که باید بساط قیمت گذاری دستوری خودرو برچیده شود.

او همچنین عنوان کرد که «ادعای شورای رقابت مبنی بر انحصار تولید خودرو در کشور به هیچ وجه صحت ندارد. چراکه انحصار یعنی تک منبع بودن در تولید؛ درحالی که انواع خودروسازان دولتی و خصوصی در کشور درحال فعالیت هستند.».

تالارپشتی در حالی تعریف خود را از انحصار بازار ارائه داد که در تعاریف علمی کلاسیک، بازار انحصاری به بازاری گفته می شود که تولیدکننده یک محصول در آن، از قدرت بالایی جهت قیمت گذاری برخوردار باشد. بدین ترتیب شاید تعریف این نماینده مجلس به تعاریف اقتصادی نزدیک باشد، اما پرسش این است که آیا واقعاً بازار خودروی ایران انحصاری نیست؟

کافی است نگاهی به بازار خودروی ایران داشته باشیم؛ بازاری که می تواند مصداقی از این تعریف باشد و در کلاس های آموزشی به عنوان مثالی عینی به کار رود. بنابراین باید گفت که تالارپشتی از یک مقدمه درست به یک نتیجه دلخواه رسیده تا بدین شکل انحصار را از بازار خودروی ایران برچیند.

انحصار چندجانبه در بازار خودرو

برای دقیق تر شدن در اظهارات رئیس کمیسیون صنایع مجلس بهتر است که نیم نگاهی به تعاریف علمی از اقتصاد و بازار داشت. تمام بازارها انواع مختلفی دارند. زمانی که صحبت از انحصار به میان می آید، باید مشخص باشد که دقیقاً چه نوع انحصاری مدنظر گوینده است. چراکه بازار انحصار کامل، رقابت انحصاری و انحصار چندجانبه، انواع مختلفی از بازار انحصاری به شمار می رود.

در بازار انحصار کامل، تعداد تولیدکنندگان محدود بوده و کالاهای تولیدی نیز دقیقاً مشابه یک دیگر هستند. بنابراین تولیدکننده، حق قیمت گذاری دارد و مصرف کننده نمی تواند اعتراضی روی نرخ فروش داشته باشد.

بازار رقابت انحصاری، نوعی از بازار در اقتصاد است که تعداد زیادی از شرکت ها در آن وجود دارند و محصولات ارائه شده آنان، تفاوت اندکی با یک دیگر دارند. بنابراین فروشندگان این بازار، بر سر قیمت گذاری در حال رقابت هستند و خریدار، بر حسب کیفیت و نیاز خود نسبت به محصول تولیدی، انتخاب می کند که قیمت بالاتر یا پایین تری برای محصول مورد نظر بپردازد.

در بازار انحصار چندجانبه که بازار خودروی ایران نیز جزو آن به شمار می رود، فروش محصولات در یک صنعت توسط تعداد اندکی از شرکت های بزرگ انجام می شود. در این بازار، میزان رقابت نسبت به بازار انحصار کامل اندکی بالاتر است؛ اما بازهم شرکت ها می توانند با یک دیگر بر سر قیمت گذاری دستوری خودرو یا هر کالای دیگری به توافق برسند.

با  توجه به آمار تولید خودرو که از ابتدای سال تا پایان تیر ماه 1402 منتشر شده، از 442 هزار و 686 دستگاه خودروی تولیدی، تنها 90 هزار و 259 دستگاه خودرو توسط بخش خصوصی تولید شده است. این یعنی قریب به 80 درصد کل تولید خودرو در کشور، در اختیار ایران خودرو و سایپا بوده که همان خودروسازان دولتی محسوب می شوند.

بنابراین زمانی که به صورت قاطعانه درباره نبود انحصار در بازار خودرو اظهار نظر می شود ابتدا باید جوانب سخن را سنجید. البته وضعیت خودرو در بازار داخل کشور به قدری برای همه آشکار است که نیازی به توضیح بیشتر ندارد.

حذف قیمت گذاری دستوری خودرو شرایط را بهتر می کند؟

در وضعیت فعلی که هیچ خودروسازی توان رقابت با دو غول خودروسازی کشور را ندارد، همچنین نبود رقبای جهانی در بازار خودرو، ایران خودرو و سایپا در حال تاخت و تاز در بازار هستند و نمی توان قیمت گذاری خودرو را هم بر عهده آنان قرار داد تا حق مصرف کننده بیش از این پایمال شود.

البته توجه به این نکته خالی از لطف نیست که قیمت گذاری دستوری خودرو که انجام می شود، باید کارشناسی شده باشد تا خودروسازان نیز متضرر نشوند.

جدول کامل قیمت خودروهای داخلی و وارداتی