چه کسی سودها را درو کرد؟

حدود 13میلیون دانش‌آموز تا چند روز دیگر راهی مدرسه می‌شوند. این جمعیت میلیونی بازارهای زیادی را گرم کرده‌اند؛ از نوشت‌افزار گرفته تا کیف و کفش و روپوش. در واقع بوی ماه مهر پیش از آنکه بوی مهر و محبت بدهد، این روزها بدجوری بوی اسکناس و سود و هزینه و غیره به خود گرفته است. شاید روزگاری بوی روپوش نو، نوشت‌افزار نو و کیف و کفش نو هر دانش‌آموزی را به شوق و ذوق وامی‌داشت، اما هزینه‌های تامین این وسایل دیگر حس و حالی برای خانواده‌ها باقی نگذاشته است. بویی که البته با بوی اسکناس‌هایی در هم آمیخته است که پنهانی رد و بدل می‌شود.

میلیون‌ها دانش‌آموز و سودهای چندده میلیونی
به هر حال نمایش دسته‌های پر قیل و قال رنگی‌پوش مدارس از چندروز دیگر شروع می‌شود و این مهم‌ترین بهانه خبرنگار «فرصت امروز» بوده است تا به چم و خم دوخت و دوز و خریدوفروش روپوش این جمعیت میلیونی بپردازد. مطابق گزارش مرکز آمار ایران، حدود 13میلیون دانش‌آموز در ایران داریم که همگی با شروع مهرماه باید پشت نیمکت‌های مدرسه بنشینند. دختر و پسرهایی که مهم‌ترین الزامات آماده‌سازی آنها برای مدرسه خرید حداقل یک دست روپوش است.
اما داستان خرید و آماده کردن روپوش دانش‌آموزان همیشه از دغدغه‌های اصلی خانواده‌ها بوده است. اینکه چه بخرند که در طول سال و با بالا و پایین پریدن فرزندانشان مجبور نشوند خرید دوباره‌ای در طول سال داشته باشند. این مسئله از زمانی که لباس مدارس به شکل یکدست یا به اصطلاح یونیفرم در آمده است، شکلی جدی به خود گرفته است که البته به نظر می‌رسد سوء‌استفاده‌هایی هم از این داستان می‌شود.

مسئولان چه می‌گویند؟
13میلیون دانش‌آموز یعنی 13میلیون روپوش. تازه اگر هر کدام تنها یک دست تهیه کنند. طبق گفته‌های حبیب طهماسبی‌نیک، رییس اتحادیه خیاطان تهران برای دوخت هر روپوش حداقل 2متر پارچه لازم است. یعنی 26میلیون متر پارچه برای تهیه پوشاک دانش‌آموزان در ابتدای هر سال تحصیلی به کار می‌رود. هر متر پارچه هم به طور متوسط 10هزار تومان قیمت دارد. امیر قدیمی‌نژاد، رییس اتحادیه بنکداران پارچه تهران ضمن تایید این قیمت به «فرصت امروز» می‌گوید: این قیمت متوسط ارزش پارچه‌هایی است که برای دوخت این لباس‌ها به کار می‌رود. وی همچنین این حجم بالای پارچه را عمدتا تولید داخل می‌داند. اینکه این پارچه‌ها اغلب تولید داخل است جای بسی خوشبختی دارد. هر چند پارچه‌های خارجی و عمدتا چینی هم در این بازار رد و بدل می‌شوند، اما طهماسبی‌نیک بهترین پارچه‌های بازار را نمونه‌های ایرانی مانند پارچه‌های بروجرد می‌داند. 
اما سود این بازار میلیونی به جیب چه کسانی می‌رود؟ گردش مالی بالای دوخت و دوز و تهیه روپوش مدارس در ابتدای هر سال تحصیلی بین چه کسانی تقسیم می‌شود؟ خیاط‌های این تعداد روپوش چه کسانی هستند؟ پارچه این تعداد لباس چگونه تهیه می‌شود؟ شیوه‌های تعامل مدارس و خانواده‌ها برای تهیه این پوشاک به چه صورت است؟ اینها سوالاتی است که ذهن هر کسی را درگیر می‌کند.

خیاطان رسمی
 بی‌نصیب از این بازار
در همین ارتباط رییس اتحادیه خیاطان تهران از چم و خم این بازار میلیونی خبرهایی می‌دهد. طهماسبی در جواب این سوال که حتما سرتان این روزها به خاطر دوخت و دوز پوشاک مدرسه خیلی شلوغ است، می‌گوید: نه! لزوما این طور نیست. هر چند ما اتحادیه خیاطان هستیم و بیش از 6هزار عضو صنفی داریم که به راحتی می‌توانیم بخش عظیمی از پوشاک مورد نیاز برای شروع مدارس را تولید کنیم اما عملا هیچگونه همکاری با ما صورت نمی‌گیرد. در حالی که ما می‌توانیم با آموزش و پرورش و مدارس همکاری خوبی در این زمینه داشته باشیم.

تجارت سودمند
مدیران مدرسه
طهماسبی‌نیک مزایای همکاری مدارس با اتحادیه خیاطان را در چندین مورد می‌داند. رونق گرفتن کار خیاطان، دوخت تضمینی پوشاک و استفاده از جنس درجه یک برای دوخت این لباس‌ها از جمله مزایای این همکاری است. وی در ادامه می‌گوید: نه تنها در این زمینه هیچگونه همکاری با اتحادیه صورت نمی‌گیرد بلکه به نظر می‌رسد مدیران مدارس به شخصه و با احتساب سود شخصی، با تولیدی‌هایی که اغلب پروانه کسب اتحادیه را هم ندارند، قرارداد می‌بندند و خانواده‌ها را هم ملزم به خرید لباس فرزندانشان از تولیدی‌های مورد نظر خود می‌کنند. بنابراین شاید در این میان منافعی به مدیران مدارس می‌رسد که آنها برای تهیه این پوشاک پیش‌قدم می‌شوند و با تولیدی‌های مورد نظر خود قرارداد می‌بندند.
وی از جمله مشکلات عدم همکاری با اتحادیه را ارائه جنس نامرغوب با دوخت بی‌کیفیت به خانواده‌ها می‌داند. خانواده‌هایی که معمولا به اتحادیه مراجعه می‌کنند و بابت جنس بی‌کیفیتی که خریده‌اند، شکایت می‌کنند. با بررسی‌هایی هم که اتحادیه می‌کند به این نتیجه می‌رسیم که خیاط‌هایی که کار را انجام داده‌اند اصلا پروانه کسب ما را ندارند و در این صورت ما جوابگوی خانواده‌ها نیستیم.
همچنین قیمت بالای تولیدی‌های مورد نظر مدیران مدرسه معمولا برای خانواده‌ها آزاردهنده است. طهماسبی قیمت جنس درجه یک با پارچه بروجرد را برای روپوش مدارس ابتدایی بین 20 تا 25هزار تومان، راهنمایی 30هزار تومان و دبیرستان 40هزار می‌داند. در حالی که در بازار این روپوش‌ها با اختلاف قیمتی بین 15 تا 20هزار تومان به فروش می‌رسد.
در این میان هیچگونه رسیدگی هم صورت نمی‌گیرد و تنها هزینه‌های سرباری است که بر خانواده‌ها تحمیل می‌شود.

تماس با تولیدی‌ها
در همین ارتباط با چند تولیدی در سطح شهر تماس گرفتیم و به‌عنوان مدیر یک مدرسه به آنها سفارش کار دادیم. نخستین سوال آنها تیراژ روپوش‌های سفارشی ما بود. چون هرچه تیراژ بالاتر باشد، قیمت‌ها پایین‌تر می‌آید. سوال دیگر آنها این بود که آرم مدرسه را هم می‌خواهید حک کنید که در این صورت تا 5هزار تومان هم بابت این کار روی کار می‌رود. همچنین زمان تحویل هم هر چه سریع‌تر باشد، قیمت بیشتر می‌شود چون مجبور هستند به‌صورت ویژه و به اصطلاح وی‌آی‌پی کار کنند. اغلب این تولیدی‌ها قیمت‌های اینچنینی برای اجناس خود در نظر گرفته‌اند؛ دبستان 45 هزار تومان، راهنمایی 50 هزار تومان و دبیرستان 55 تا 60هزار تومان.
البته این قیمت‌ها برای تیراژهای روی 100 عدد روپوش است و قیمت اجناس تک تا 65 هزار تومان هم بالا می‌رود. یکی از این تولیدی‌ها یک روپوش بدون شلوار پسرانه را 45هزار تومان قیمت‌گذاری می‌کند که با شلوار تا 70هزار تومان هم بالا می‌رود.

باز هم واسطه‌ها و سودهایی که هرز می‌رود
انگار قرار نیست هیچ مسئله‌ای در ایران بدون حضور دست دراز واسطه‌ها صورت بگیرد. پوشاک مدارس هم با سود میلیاردی و مشتریان چند میلیونی در ابتدای هر سال تحصیلی دستخوش حضور افرادی می‌شود که تنها به سود شخصی خود می‌اندیشند. خلاصه آشفته بازاری است و هر کسی هر کاری دلش بخواهد می‌کند و هیچ نظم و ثباتی هم بر این بازار حاکم نیست. بازاری با گردش مالی میلیاردی که در ابتدای هر سال تحصیلی ایجاد می‌شود و بدون اینکه سامان‌دهنده صنف یا بازار خاصی باشد مانند بسیاری از بازارهای دیگر اسیر دست واسطه‌ها، دلالان و سوءاستفاده‌گران می‌شود.