هواپیما و قطار در صف رتبه‌بندی

سازمان هواپیمایی کشوری سال گذشته طرحی را کلید زد که با وجود هماهنگی و مقدمه‌چینی فراوان نتوانست آن را در زمان مقرر به سرمنزل مقصود برساند. طرح متنوع‌سازی قیمت بلیت هواپیما که برمبنای آن شرکت‌های هواپیمایی می‌توانستند به تناسب نوع پرواز و زمان انجام آن قیمت بلیت را حد فاصل 30 درصد بالا یا پایین‌تر از نرخ مصوب قبلی به فروش برسانند در حالی کلید خورد که باید در آینده‌ای نزدیک با طرح آزاد‌سازی کامل قیمت بلیت، نهایی می‌شد. با وجود آنکه رییس سازمان هواپیمایی کشوری در روزهای نخست اجرای این طرح اعلام کرد سقف زمان اجرای متنوع‌سازی شش ماه خواهد بود و پس از آن طرح‌ها و برنامه‌هایی جداگانه به منظور آزادسازی کامل قیمت بلیت وارد فرآیند اجرایی می‌شود، اما محدودیت ناوگان، فشار بالای اقتصادی روی ایرلاین‌ها و نبود کشش کافی در بازار بلیت، عملا این طرح را به تعویقی بلند‌مدت دچار کرد. پس از گذشت چند ماه از آغاز این برنامه، سازمان هواپیمایی تلویحا اذعان کرد در شرایط فعلی نمی‌توان به فکر آزادسازی قیمت بلیت‌ها بود و باید برای تعیین دقیق وضعیت بازار به فکر چاره‌ای دیگر بود. با وجود تمام این محدودیت‌ها اما بحث رتبه‌های ایرلاین‌ها همچنان جزو گزینه‌های روی میز به حساب آمده که می‌توان به‌وسیله آن بخش قابل توجهی از نیازهای این صنعت را برمبنای خدمات ارائه شده به مردم طبقه‌بندی کرد.

هرچند شرایط حساس صنعت هواپیمایی ایران و البته مشخص نبودن تکلیف نهایی تحریم‌ها بر این صنعت کار را به اما و اگرهای بسیار کشانده اما هنوز بعضی از مسئولان و کارشناسان این صنعت امیدوارند که بتوانند با ایجاد یک رتبه‌بندی در پروازهای داخلی و البته در سطح ایرلاین‌های فعال در مرزهای داخلی کشور، قیمت‌های بلیت هواپیما را سروسامان دهند. البته این موضوع مخالفان و منتقدانی نیز دارد. شرایط نه‌چندان مطلوب ناوگان ایران و زمین‌گیربودن نزدیـک به 40 درصـد از هواپیماهای مسافرتی کشور در کنار محدودیت‌های اعمال شده علیه این صنعت و جلوگیری از واردات قطعات هواپیما یا هواپیماهای مسافرتی جدید این تردید را به وجود آورده که رتبه‌بندی هواپیماها و ایرلاین‌ها در این شرایط نه‌تنها کارگشا نیست که امکان دارد شرایط را از آنچه که امروز اتفاق افتاده نیز بدتر کند. بحث فروش بلیت چارتر در صنعت هوایی ایران نیز هرچند تاکنون بارها از سوی سازمان هواپیمایی تکذیب شده یا تلاش شده که با مقابله جدی امکان رشد و گسترش آن را بگیرد اما می‌توان گفت از دیگر مسائلی است که تا زمانی که تعیین‌تکلیف نشود، فضای آسمان ایران را غبارآلود می‌کند.

رتبه‌بندی ایرلاین‌ها در شرایط فعلی ممکن نیست

علیرضا بحیرایی، کارشناس مسائل هوانوردی در گفت‌وگو با «فرصت امروز» در رابطه با این موضوع اظهار کرد: محدودیت‌های شدید اعمال شده علیه ایرلاین‌های داخلی که نتیجه آن فرسودگی حدود 90درصد از ناوگان مسافری کشور بوده و شرایط خدمات دهی را به‌شدت دشوار کرده است، باعث شده بسیاری از ایرلاین‌های داخلی در شرایطی مشابه و هم‌سطح قرار گرفته و امکان جابه‌جایی و پیشی گرفتن از دیگر رقبایشان را نداشته باشند. وی معتقد است در شرایطی که بسیاری از سفرهای داخلی برای شرکت‌های هواپیمایی زیان‌ده بوده و عملا سود چندانی نصیب آنها نمی‌کند، نمی‌توان انتظار داشت که برمبنای کیفیت خدمات‌دهی ارائه شده از سوی آنها نرخ بلیت تعیین شود.

بحیرایی با اشاره به بحث آزادسازی قیمت بلیت در صنعت هوایی ایران تصریح کرد: یکی از اصلی‌ترین مشکلاتی که ما با آن دست و پنجه نرم می‌کنیم مربوط به نبود نظارت یا نبود یک سیستم بررسی جدی برای رسیدن صنعت هوایی کشور به اهداف مدنظر در آن است. هرچند آزادسازی قیمت بلیت هواپیما در وهله نخست مثبت به حساب می‌آید اما اگر نتوانیم در این حوزه نظارت کافی را داشته باشیم مشکلاتی مانند آنچه بر سر پروازهای چارتر به وجود آمده برای دیگر پروازها نیز محتمل خواهد بود. وی خاطرنشان کرد: اگر بتوان با کنار رفتن تحریم‌ها به ورود هواپیماهای جدید به ناوگان کشور امیدوار شد و سطح خدمات‌دهی را از طریق آنها توسعه بخشید، آنگاه می‌توان به رتبه‌بندی ایرلاین‌های داخلی فکر کرد. در غیر‌این صورت این طرح نیز می‌تواند مانند بسیاری از برنامه‌های دیگر که محدودیت‌های کشور مانع از آن شده، کار را دشوار کند.

نظارت راه‌آهن، گره‌گشا بوده است

هرچند در حوزه مسافرت‌های هوایی قدری کار پیگیری و نظارت دشوار بوده و یکسانی شرایط ایرلاین‌ها امکان رتبه‌بندی را از آنها می‌گیرد اما در عرصه مسافرت‌های ریلی این موضوع شرایط دیگری دارد. تا جایی که مدیرعامل راه‌آهن خبر از این موضوع داده که به احتمال زیاد تا پایان سال‌جاری بحث رتبه‌بندی شرکت قطارهای مسافری نهایی شده و تعیین نرخ بلیت برای آنها از طریق این رتبه‌بندی انجام خواهد شد.

احمدرضا صبری، مدیرعامل شرکت حمل‌و‌نقل ریلی نورالرضا در گفت‌وگو با «فرصت امروز» طرح راه‌آهن در این زمینه را مثبت ارزیابی کرده و معتقد است با توجه به تجربه‌ای که راه‌آهن در طول سال‌های گذشته برای امتیازدهی به شرکت‌های ریلی داشته و خطاها و نکات مثبت آنها را به درستی ثبت کرده است، می‌توان بحث رتبه‌بندی این شرکت‌ها را نیز پیگیری کرد تا قیمت بلیت براساس آن تعیین شود. به گفته وی این موضوع در شرایط فعلی امکان‌پذیر خواهد بود، به شرط آنکه نظارت در تمام شرکت‌های ریلی به‌طور یکسان و دقیق انجام شده و البته بعضی از محدودیت‌های راه‌آهن موردنظر قرار گیرد. صبـری محـدودیـت‌های این حوزه را به بحث اقشار آسیب‌پذیر در سفرهای ریلی مرتبط کرد و گفت: قطعا آنچه در تجربه پروازهای چارتری یا آزادسازی بلیت هواپیما شکل گرفته در قطار امکان‌پذیر نخواهد بود. مردمی که با قطار سفر می‌کنند از نظر هزینه‌ای چندان توان افزایش قیمت را ندارند و این نظارت‌ها در کنار عملکرد شرکت ریلی باید به قیمت‌ها نیز توسعه یابد.

هرچند دو معاونت زیر نظر وزیر راه و شهرسازی بر رتبه‌بندی ایرلاین‌ها و شرکت‌های ریلی تاکید داشته و اعلام کردند راه اصلی حفظ سطح کیفی و افزایش آن با رتبه‌بندی شرکت‌ها انجام خواهد شد اما به نظر می‌رسد شرایط این دو حوزه با یکدیگر کاملا متفاوت است. ایرلاین‌هایی که روزهای سختی را پشت سر می‌گذارند و شرکت‌های ریلی که با سرمایه‌گذاری‌های دولت به آینده امیدواری زیادی پیدا کرده‌اند. هرچند هنوز هیچ یک از این دو حوزه نتوانسته براساس برنامه‌ریزی‌های انجام شده به ارائه قیمت بلیت با توجه به کیفیت خدمات ارائه شده دسترسی پیدا کند.