پیامدهای مثبت و منفی افزایش نرخ ارز از زبان کارشناسان بررسی می شود / نرخ ارز، تغییر چهره معلول به علت

با توجه به تأمین بخش عمده ای از مواد اولیه تولیدات ایران از خارج کشور، بعضا قیمت تمام شده محصولات و تولیدات ایرانی متاثراز قیمت ارز و چرخش قیمت دلار در بازار است؛ نرخی که امروزه در برگیرنده شایعات مکرری پیرامون تبعات افزایش یکباره آن در ایران است.

برخی سخنان پیرامون افزایش قیمت ارز در کشور تا مرز 5هزار تومان در حالی ادامه دارد که ازنظر برخی کارشناسان این افزایش قیمت تبعات تلخی برای تولیدات و بازار ایران به همراه خواهد داشت.

از جمله تبعات گرانی نرخ ارز درافزایش قیمت تولیدات است؛ تولیداتی که مستقیما قیمت مواد اولیه و بعضاً قیمت تمام شده آن متاثر از نرخ ارز است. نرخی که در صورت گرانی یا هرگونه افزایش آن تأثیر قابل توجهی در تولیدات و قیمت تمام شده محصولات خواهد داشت.

تولیداتی که تا پیش از این به بهانه برجام و گسترش دامنه ارتباطات با سایر کشورها بیشتر منتظر ارزانی نرخ ارز و کاهش قیمت تمام شده محصولات بود تا شاید در این بین با افزایش مقرون به صرفه بودن تولیدات که نه فقط در داخل کشور که بیشتر در فضاهای بین المللی نیز به توان رقابتی خود بیفزاید.

با فرض افزایش قیمت ارز و تبعاتی که این افزایش قیمت تا مرز 5هزار تومان برای اقتصاد ایران به همراه دارد بیشتر این سوال مطرح است که آیا این افزایش یکباره قیمت برای اقتصاد ایران بحران ساز خواهد شد؟

علیرضا حائری؛
افزایش نرخ ارز شمشیر دو لبه است

علیرضا حائری، دبیر سابق انجمن صنایع نساجی ایران و كارشناس صنعت معتقد است که افزایش نرخ ارز در ایران مشابه شمشمیر دولبه است که هم می تواند در افزایش صادرات و درآمدهای صادراتی كشور و بالاخص صادرات غیر نفتی مؤثر واقع شود و هم در واردات مواد اولیه که بخش عمده تولیدات را شامل می شود اثر منفی و تورمی ایجاد کند و در نهایت با تورم حاصله منجر به افزایش قیمت تمام شده كالای تولید شده و گرانی شود.

با توجه به حوزه فعالیت شما که صنایع نساجی است و بخش عمده مواد اولیه این صنعت نیز وارداتی است، افزایش نرخ ارز چه تبعاتی در این حوزه خواهد داشت و آیا شما می پذیرید که با افزایش نرخ ارز، اقتصاد کشور می تواند دچار ورشکستگی شود؟

در این صنعت، افزایش نرخ ارز هم می تواند به ضرر تولید کننده باشد و هم به نفع صادرکننده. به عبارتی با توجه به واردات بخشی از مواد اولیه مورد نیاز این صنعت، افزایش نرخ ارز تأثیرات منفی خودش را خواهد داشت از سوی دیگر چه بسا این افزایش نرخ ارز تبعات مثبتی در صادرات و بالاخص صادرات غیرنفتی داشته باشد.

اینکه عنوان می شود افزایش نرخ ارز ورشکستگی در اقتصاد را در پی خواهد داشت شاید حرف درستی باشد چرا که از نظر من وقتی قدرت ارزش پول ملی در برابر ارزهای خارجی به شدت کاهش یابد، باید گفت اقتصاد كلان كشور با چالشی جدی روبه رو می شود.

باید یادآور شد که در حال حاضر مشکل اقتصاد ایران با چند نرخه بودن ارز و نوسانات آن است چرا که این نوسانات نرخ ارز نه به نفع تولید کننده است و نه به نفع صادرکننده و از سوی دیگر این نوسانات نرخ ارز قدرت پیش بینی را از مدیران سلب می کند و این آفت مدیریت است چرا که مدیر یک واحد تولیدی یا صادراتی قدرت پیش بینی از آینده ندارد و نمی داند که اکنون به صلاح است این مواد اولیه را بخرد یا خیر و اگر تمایلی برای خرید دارد این خرید چند ماهه یا برای چه مدتی باشد یا چه بسا در قراردادهای صادراتی قدرت تشخیص و پیش بینی از آینده صادرات کالاهای خودش نیز نداشته باشد که قرارداد دو ماهه و سه ماهه عقد کند یا بلند مدت، بنابراین با توجه به این مهم که قدرت پیش بینی از مدیر مجموعه تولیدی در زمینه تولید تا صادرات کالا سلب خواهد شد ما از نوسان نرخ ارز با عنوان آفت مدیریت یاد می کنیم.

این درحالی است که اگر افزایش نرخ ارز برنامه ریزی شده باشد به عبارتی دولت هر ساله یا هر چند سال یکبار درصد خاصی را برای افزایش یا کاهش در نظر بگیرد و اعمال کند این نمی تواند مدیریت مجموعه را متضرر کند چرا که هر گونه افزایش قیمتی در خصوص نرخ ارز با برنامه ریزی قبلی پیش می رود و مدیران واحد های تولیدی تا صادراتی قدرت پیش بینی از میزان خرید تا تولیدات و صادرات را دارند.

در حوزه فعالیت شما بخش عمده مواد اولیه این صنعت وارداتی است. شما چه برنامه هایی برای افزایش تورم ناشی از گرانی نرخ ارز دارید؟

افزایش نرخ ارز بدیهی است که باعث ایجاد تورم خواهد شد و شکی نیست که اگر ارز با افزایش قیمت مواجه شود تورم نیز به جامعه تحمیل خواهد شد از سوی دیگر این افزایش نرخ ارز هم بار اقتصادی خواهد داشت و هم بار روانی، چرا که شما در بازار کالاهایی را می بینید که اصلاً ارتباط مستقیمی با افزایش نرخ ارز ندارد اما از آنجایی که مواد اولیه این کالا وارداتی است هر چه این مواد اولیه گران تر باشد قیمت تمام شده محصول نیز بالاتر خواهد رفت که در این صورت اگر اقتصاد کشور با رونق همراه باشد شما می توانید به نسبت افزایش قیمت مواد اولیه، قیمت فروش را نیز افزایش دهید اما بعضاً شرایط کشور با رونق اقتصادی همراه نیست و مواقعی هم هست که کشور با رکود دست به گریبان است و نمی توانید قیمت فروش محصول یا کالا را متناسب با افزایش قیمت تمام شده كالا، افزایش دهید؛ به عبارتی بازار کشش آن را ندارد. بنابراین در این شرایط، قیمت فروش پایین تر از قیمت تمام شده خواهد بود و واحد صنعتی وارد منطقه ضرر و زیان می شود.

به عبارتی مواد اولیه گران تهیه شده و قیمت تمام شده کالا افزایش داشته است اما برای فروش نمی توانید این افزایش قیمت را اعمال کنید بنابراین بازار مناسبی وجود ندارد. از این رو عنوان می کنیم که عرضه و تقاضای خوبی وجود ندارد و این کالای تولید شده نمی تواند به فروش برسد یا باید به قیمت پایین تر از تولید فروخته شود که وارد منطقه ضرر و زیان می شود که در این صورت واحد تولیدی پس از مدتی با ضرر و ورشکستگی مالی مواجه می شود و کار به تعطیلی بنگاه تولیدی خواهد رسید.

بنابراین با افزایش نرخ ارز دو نوع تورم در جامعه حاکم خواهد شد که یکی؛ تورم ناشی از گرانی خرید مواد اولیه است و دیگری تورم ناشی از بار روانی این موضوع است که چه بسا تمام افرادی که مستقیم نیز با این افزایش قیمت در ارتباط نیستند تحت تأثیر این بار روانی در جامعه قرار می گیرند و با این مكانیزم كه افزایش نرخ ارز بر روی تمامی اركان اقتصادی و اجتماعی در جامعه تأثیرات خود را بر جای می گذارد روبه رو می شوند.

دکتر محمدقلی یوسفی:

واحدهای مولّد ضرر خواهند کرد

دکترمحمدقلی یوسفی، اقتصاددان و استاد دانشگاه  علامه طباطبایی  است. او در خصوص افزایش قیمت دلار تا نرخ 5هزار تومان و شرایطی که  ایران با آن روبه رو خواهد شد معتقد است که جامعه  ایرانی شرایط سخت اقتصادی را سال هاست  که تجربه  کرده  است، لذا این افزایش قیمت صرفاً منجر به فشار بیشتر اقتصادی بر مردم و فعالین اقتصادی خواهد شد.

او معتقد است افزایش قیمت ارز در ایران به عنوان یک متغییر اساسی نقش مهمی در سایر بخش های مختلف اقتصادی ایران از تولیدات گرفته تا واردات و صادرات را در پی خواهد داشت.

گاهی در بین مردم افزایش قیمت دلار تا نرخ 5 هزار تومان شایع می شود و به دنبال آن نیز تبعاتی این افزایش قیمت در اقتصاد تولید تا مصرف برای مردم در پی خواهد داشت. از نظر شما اگر اقتصاد داخلی ایران چنین افزایش قیمتی را تجربه کند چه اتفاقی خواهد افتاد؟

بازار ایران و شرایط نرخ ارز در ایران از چند ویژگی شاخص در جامعه ایرانی تبعیت می کند.

 یکم: شرایط سیاسی ایران  است که هنوز متاثر از شرایط پس از برجام در وضعیت آرامی به سر نمی برد و از سویی دیگر در شرایطی که هنوز برجام به طور کامل اجرایی نشده است، مشکلات ما با کشورهای پیشرفته جهان بعضاً پابرجاست.

دوم: ایران یک کشور نفت خیر است و زندگی مردم ایران نیز بر مبنای درآمدهای حاصل از فروش نفت که دلار هست تأمین می شود از سوی دیگر این درآمدها در اختیار دولت است و یک منبع درآمد برای دولت محسوب می شود. پس طبیعی است که در چنین شرایطی زندگی مردم ایران کاملاً متاثر از قیمت دلار و نرخ ارز در کشور باشد. 

علاوه بر آنکه نرخ ارز در ایران یک متغیر معمولی محسوب نمی شود بلکه بیشتر متغیری است که تقریباً می توان گفت تغییرات سایر شاخص ها را نیز رهبری می کند. به عبارتی این افزایش قیمت ارز هم نشان دهنده تنش های اقتصادی و بین المللی و هم بیانگر سودآوری های اقتصادی از نظردلالان و واسطه گران است و از سویی دیگر برای تولید کننده بیانگر یک بی ثباتی و عدم بازدهی در بخش های مولد است، یعنی وقتی دلار بی ثبات باشد سودآوری واحدهای تولیدی نیز کم می شود و بخش های مولد کمتر رونق می یابد اما فعالیت های زودبازده و کوتاه مدت به خصوص تجارت پول و واسطه گری های مالی رونق می یابند و این چیز جدیدی در ایران نیست قبلا هم اتفاق افتاده اما اینکه فکر کنیم نرخ دلار 5 هزار تومانی باعث ورشکستگی اقتصاد ایران شود این تفکر اشتباهی است و نمی تواند صحت داشته باشد، چرا که اقتصاد در هیچ کشوری دچار ورشکستگی نمی شود. شاید منظور افراد از این سخنان، فشارهای اقتصادی باشد که مردم سال ها است این فشار های اقتصادی را تحمل کرده اند.

از سویی دیگر چون دولت در ایران مهم ترین عرضه کننده و تقاضا کننده ارز است و ارز هم خود یک منبع درآمد دولت محسوب می شود بنابراین در مواقع لازم وقتی که سایر منابع درآمدی مانند مالیات ها یا عوارض و درآمدهای نفتی برای جبران هزینه ها کافی نباشد دولت نیز از محل افزایش قیمت دلار می تواند نفع ببرد اگرچه گاهی مداخله می کند تا از کنترل خارج نشود اما مجموعه شرایط کشور نشان می دهد که وقتی تولید صنعت و کشاورزی کافی نباشد واردات اجتناب ناپذیر خواهد بود و این به معنای افزایش قیمت دلار برای مدتی کوتاه است.

در خصوص بنگاه ها و واحدهای تولیدی، این بخش ها چه عکس العملی در برابر این افزایش قیمت خواهند داشت؟

درخصوص بنگاه ها و واحدهای تولیدی که اکنون نیز در شرایط بدی قراردارند این نوسانات منجر به تعویق سرمایه گذاری در این بخش ها خواهد شد و به عبارتی فعالان اقتصادی دست نگاه خواهند داشت و به جای اینکه پول ها و سرمایه ها در سرمایه گذاری های بلند مدت هزینه شود سمت کارهای واسطه ای پیش خواهد رفت که بیانگر نبود ثبات در اقتصاد کشور است و از سویی دیگر جو روانی در جامعه ایجاد خواهد کرد که فعال اقتصادی در این راستای حرکت کند، بنابراین باید گفت این نوسان و افزایش قیمت ارز تأثیر منفی در اقتصاد کشور و بالاخص بخش مولد خواهد داشت.

آیا سرمایه گذار خارجی از افزایش قیمت دلار برای ورود به بازار ایران استقبال خواهد کرد؟ آنها همیشه  از نبود ثبات مالی در ایران به عنوان عامل بازدارنده یاد می کردند با این وضعیت آنان چه عکس العملی در برابر بازار ایران خواهند داشت؟

تجربه ایران برای سرمایه گذار خارجی نشان داده که هر بار قیمت دلار با نوسانات مواجه بوده است، این به نفع سرمایه گذار خارجی تمام شده چون معمولاً نوسانات با افزایش مواجه بوده و این بدان معنا است که قدرت خرید دلار در ایران بالا می رود لذا آنان نه فقط چیزی را از دست نمی دهند که منتفع نیز می شوند لذا افزایش قیمت ارز یک متغیری است که بیشتر منجر به بی ثباتی در بازار ایران می شود اما در بخش های داخلی ایران این برای فعالان داخلی و اقتصاد ایران خوب نیست.

ارتباط با نویسنده: soheila.vakili@gmail.com