فشار سیاسیون عامل اصلی اجرای پروژه‌ های سدسازی

عضو شورای عالی آب گفت: سد تنگ معشوره یکی از سدهایی است که وزارت نیرو مایل به تکمیل این پروژه نیست اما نمایندگان مجلس به وزیر نیرو هشدار داده‌اند که اگر ساخت این سد متوقف شود، وزیر باید منتظر استیضاح باشد. ساخت این سد در کمیسیون آب هم رد شده‌است. دکتر رضا مکنون، عضو شورای‌عالی آب و عضو هیات علمی دانشگاه امیرکبیر در پنجمین نشست علمی انجمن آینده‌نگری ایران که در فرهنگستان علوم برگزار شد، بیان کرد: پروژه انتقال آب خزر به سمنان هم یکی از طرح‌هایی است که رد شد اما کلنگ آن به زمین زده شد و کارهای آن توسط پیمانکاران در حال پیگیری است.

رئیس کمیته ملی توسعه پایدار ادامه داد: سدهای زیادی داریم که وزارت نیرو تاکید دارد باید ساخت آنها متوقف شود یا آنکه برای سدهایی که آب ندارند، کانال آبیاری و زهکشی نسازیم تا بودجه دولت تلف نشود اما هنوز این مسئله در سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی جدی گرفته نشده‌است. البته فشارهای زیادی از بالا به وزارت نیرو برای تکمیل پروژه‌ها وارد می‌شود.

وی گفت: تاکنون حجم منابع آب تجدیدپذیر ایران براساس آمارهای زمان رضا‌شاه استخراج شده است. یعنی حجم منابع آب ایران همواره 400 میلیارد متر مکعب در نظر گرفته می‌شد و 270میلیارد متر مکعب آن به‌عنوان تبخیر در نظر گرفته می‌شد. در نهایت حجم آب تجدیدپذیر کشور 130 میلیارد متر مکعب اعلام می‌شد. مکنون با اشاره به اینکه وزارت نیرو در محاسبات میزان آب تجدیدپذیر کشور تجدیدنظر کرده است، بیان کرد: براساس آخرین محاسبات وزارت نیرو میزان آب تجدیدپذیر کشور از 130 میلیارد متر مکعب قبلی به 104 و در تازه‌ترین تجدیدنظرها به 88/775 میلیارد متر مکعب رسید. 

ایران رتبه اول مصرف آب تجدیدپذیر در دنیا

عضو شورای‌عالی آب با اشاره به اینکه برای پایداری رودخانه‌ها باید 777/10 میلیاردمتر مکعب آب در آنها جریان داشته باشد، گفت: براساس حق‌آبه تعریف شده برای محیط زیست، حجم آب قابل برنامه‌ریزی کشور حدود 78 میلیارد متر مکعب اعلام شد. یعنی مجاز خواهیم بود فقط 39/776 میلیارد متر مکعب از منابع آب سطحی و 38/275 میلیارد متر مکعب از منابع آب زیرزمینی برداشت کنیم.

وی ادامه داد: براساس استانداردهای جهانی هر کشوری برای حفظ پایداری مجاز است فقط 20 درصد از منابع آب تجدیدپذیر خود را برداشت کند و اگر برداشت آب از منابع تجدیدپذیر به 40درصد برسد، آن کشور دچار بحران آب است اما در ایران 88 درصد منابع آب تجدیدپذیر خود را استفاده می‌کنیم.

مکنون ایران را دارای رتبه اول مصرف آب تجدیدپذیر در دنیا معرفی کرد و افزود: بعد از ایران، مصر 56 درصد منابع آب تجدیدپذیر خود را استفاده می‌کند. وی تاکید کرد: برای خروج از بحران آب، میزان برداشت از آب تجدیدپذیر در کشور باید از 78 میلیارد متر مکعب به حدود 30 میلیارد متر مکعب برسد. عضو هیأت علمی دانشگاه امیر کبیر با اشاره به اینکه براساس پیش‌بینی‌ها، ایران وارد خشکی 30 ساله خواهد شد، عنوان کرد: اگر برداشت از منابع آب کنترل نشود، فرونشست زمین در کشور فراگیر شده و آب باران به جای نفوذ در زمین روی آن جاری و تبدیل به سیل می‌شود.

به گفته وی، بر اثر برداشت بیش از حد از منابع آب زیرزمینی، ایران روزانه یک میلیمتر فرونشست می‌کند و با این شدت فرونشست طی 30 سال یک انسان با قد 8/1 متر در داخل زمین فروخواهد رفت.

جمع‌آوری متمرکز فاضلاب تهران ممنوع

عضو شورای‌عالی آب گفت: با توجه به هشدارهای سازمان زمین‌شناسی، بحث‌هایی در زمینه مقابله با جمع‌آوری متمرکز فاضلاب در کلان‌شهری مثل تهران هم مطرح است. گروهی بر این عقیده‌اند که فاضلاب تهران باید پس از جمع‌آوری و تصفیه به داخل زمین تزریق شود زیرا احتمال فرونشست آبرفت تهران در اثر جمع‌آوری فاضلاب وجود دارد. وی با اشاره به کاهش کیفیت منابع آب کشور به دلیل کمبود بارش‌ها بیان کرد: خشکی سبب شده برای تامین آب شرب شهر اهواز، پروژه‌ انتقال آب از طریق لوله‌ای به طول 870 کیلومتر در دستور کار قرار گیرد. به این ترتیب آب از سرشاخه‌های کارون با صرف چند صدمیلیارد تومان هزینه، به شهر اهواز منتقل خواهد شد.

مکنون عامل اصلی بروز مشکلات فعلی برای منابع آب کشور افزایش درجه حرارت، کاهش بارش و اقدامات انسانی نادرست اعلام کرد و افزود: سهم تصمیمات نادرست در پیدایش وضعیت فعلی به مراتب بیشتر از سهم تغییرات اقلیمی است. وی بیان کرد: دستور احمدی‌نژاد برای ندیده گرفتن سهم‌های آب تعیین شده در طومار شیخ بهایی سبب شد مردم چهار محال و بختیاری در بالادست 200پمپ مستقر کرده و آب را صرف کشت بادام کنند. به این ترتیب تغذیه زاینده رود در بستر این رودخانه متوقف شود. در نتیجه دولت امسال مجبور شد به کشاورزانی که از آنها پول دریافت کرده تا پروژه آبرسانی برای آنها اجرا کند، 300میلیارد تومان خسارت پرداخت کند. این روند در سال‌های آینده خسارات اقتصادی زیادی برای دولت به همراه خواهد داشت.

کاهش بیش از 20 درصدی بارش طی 15 سال آینده

عضو هیأت علمی دانشگاه امیرکبیر تاکید کرد: براساس تمام الگوهای اقلیمی، ایران به سمت خشکی پیش می‌رود. بارش در ایران تا سال 2035 بین 20 تا 50 درصد کاهش می‌یابد. در نقاط بسیار محدودی از ایران که در حال حاضر حجم بارش آنها حدود 100 میلیمتر است، با 20درصد افزایش بارش مواجه هستیم اما میزان کاهش بارش‌ها در ایران نسبت به اندک افزایش برخی مناطق، مسئله‌ای جدی‌تر و خطرناک‌تر است. وی اضافه کرد: در افق آینده میزان آب تجدیدپذیر ایران بین 20 تا 25 میلیاردمتر مکعب کاهش می‌یابد و در خوشبینانه‌ترین حالت 68 میلیارد متر مکعب آب خواهیم داشت.

به گفته مکنون، در حال حاضر ایران 46سد در دست احداث در منطقه غرب ایران دارد تا آبی که از مرزهای کشور در حال خروح است را کنترل و مدیریت کند. وی چابهار، جاسک و سواحل مکران را سه منطقه‌ای دانست که در آینده برای توسعه ایران انتخاب شده‌اند. به اعتقاد عضو هیأت علمی دانشگاه امیرکبیر، در مرکز ایران توسعه صنایع باید متوقف شود و شهرهای بزرگ مرکز کشور به مناطقی برای ارتباط با دنیا تبدیل شوند. تمام تصمیمات توسعه‌ای هم در ایران آینده باید بر مبنای منابع آب گرفته شود. حتی اقدامات لازم برای کشت فراسرزمینی هم در دستور کار دولت قرار گیرد.

وی همچنین با اشاره به امحای 170 هزارتن سیب زمینی در کشور بیان کرد: آب مورد نیاز برای کشت این میزان سیب زمینی معادل نیاز شرب پنج شهر استان فارس است. به جز سیب زمینی، امسال تولید سیب و پرتقال مازاد هم داشته‌ایم. وزارت جهاد کشاورزی خرید تضمینی شیر را هم در دستور کار خود قرارداده یعنی این محصول هم با مازاد تولید مواجه است. امحای این محصولات، حجم زیادی آب را از دسترس خارج می‌کند. در حالی که در سایر نقاط جهان از طریق پیش‌بینی‌های ماهواره‌ای، سیستم کشت کنترل می‌شود.

وی تاکید کرد: بزرگ‌ترین مشکل ایران عدم برنامه‌ریزی در بخش کشاورزی است که چند میلیارد متر مکعب آب را از دسترس ما خارج می‌کند.