طلسم بدشانسی تولید‌کنندگان نفت

از تولید و صادرات بیش از اندازه و خارج از قوانین مصوب توسط برخی از اعضای اوپک یک سالی است که می‌گذرد و همین امر باعث کاهش بی‌سابقه قیمت نفت شده و شواهد حاکی از آن است که این روند نزولی همچنان ادامه خواهد داشت و نکته قابل توجه آنکه در حال حاضر بازار جهانی نفت از حالت تعادلی خود خارج شده است. سازمان بین‌المللی انرژی در گزارش اخیر خود مازاد ظرفیت موثر اوپك را حدود 5/2میلیون بشكه در روز برآورد كرده است.

 این برآورد از مازاد ظرفیت تولید در كنار روند كاهشی حجم انبارهای تجاری و نیز بی‌اطمینانی نسبت به تداوم عرضه كل نفت در سطح مورد انتظار قیمت‌های نفت را در سطح كنونی نگه داشته است. اعضای اوپک طی نشست غیر‌رسمی چهارم دسامبر در شهر وین در تلاش برای کاهش حداقل 30‌میلیون بشکه تولید در روز را داشتند اما نتوانستند بر سر مشکلات به توافق برسند و در نهایت این نشست بی‌نتیجه ماند و اعضا نتوانستند به قیمت‌های مدنظر و مورد نیاز خود جهت ایجاد توازن در سهم و بودجه خود در بازار‌های جهانی نفت برسند.

در حال حاضر اوپک بیش از هر موقعی نیاز به تصمیم جدی و قاطع جهت افزایش قیمت نفت دارد. سازمان کشور‌های صادر‌کننده نفت (اوپک) اعلام کرد قیمت سبد نفتی این سازمان در ماه نوامبر 2014 با 9/49 دلار کاهش نسبت به ماه قبل مواجه شده است.در واقع نشست وین فرصتی طلایی جهت غلبه بر این مشکلات تلقی می‌شد که با شکست مواجه شد.

قیمت پایین نفت پس از مدت‌ها بار دیگر تاثیر خود را بر میزان تولید شرکت نفت آمریکا (شل) به‌عنوان بزرگ‌ترین شبکه عرضه سوخت در این کشور گذاشت و باعث شد تا این شرکت در حدود 300هزار بشکه از میزان تولیدش در ماه آوریل کاهش یابد و این امر در حالی رخ داد که این شرکت روز‌های اوج خود را سپری می‌کرد. در نهایت اقدامات سرسختانه شل باعث کاهش این میزان به 20هزار بشکه در ماه بعد شد.

همه این اقدامات در حالی صورت گرفته که برخی از اعضای اوپک با توجه به سیاست‌های دولت‌هایشان به هیچ عنوان میزان خروجی خود را کاهش نمی‌دهند و در تلاش برای افزایش هرچه بیشتر میزان تولید خود دارند. تحت این شرایط که بازار عملا از کنترل گروه‌ها خارج شده است،کشور ایران طی توافقنامه اخیر خود با سران 1+5 و لغو تحریم‌ها در ژانویه 2016 پس از مدت‌ها قصد دارد با افزایش خروجی خود به سهم مدنظر خود در بازار‌های جهانی برسد.

در واقع سیاست انقباضی راه‌حل دولت‌ها برای غلبه بر این وضعیت است و آنان با توجه به موثر بودن این امر در گذشته امیدوار به افزایش بها نفت هستند و در این بین شل بیشترین حمایت را از این سیاست تا بدین جا صورت داده تا هرچه زودتر تاثیر خود را در ماه‌های آینده روی قیمت هر بشکه نفت مورد معامله نشان دهد.در ادامه برخی مشکلات پدید آمده را بررسی کنیم.

1‌ -قیمت نفت با کاهشی چشمگیر در مقایسه با ماه‌های گذشته خود مواجه شده است و با شتاب و شیبی تند همچنان رو به سقوط دارد که این در شش سال گذشته بی‌سابقه بوده است و افزایش حجم تولیدات به اوضاع نابسامان این روزهای بازار نفتی دامن می‌زند و با ادامه این روند وضعیت برای این بازار بحرانی خواهد شد.

2‌ -محدودیت‌ها و سهمیه‌ها کنار گذاشته خواهند شد. بازار نفت خام در حال حاضر شکلی بسیار بی‌رحم به خود گرفته است. ارزش هر بشکه نفت آمریکا 80 تا85 دلار در سال جاری رسیده است و بدون شک با کنار رفتن تحریم‌ها و موانع چند کشور میزان تولید و تقاضا افزایش خواهد یافت که در نهایت به کاهش قیمت نفت منجر خواهد شد.مثال بارز آن را می‌توان مقاله ماه نوامبر خبرگزاری بلومبرگ در نظر گرفت که در آن سیاست دولت مکزیک در قبال میزان تولید نفت خود را بررسی کرد.

در واقع مکزیک با کاهش میزان تولید خود توانست در سال گذشته قیمت نفت خود در بازار‌های جهانی را با ثبات همراه سازد (4/76 دلار به ازای هر بشکه) اما شواهد بیانگر آن است که این کشور نمی‌تواند این سیاست را امسال نیز اجرایی کند. در حال حاضر طی چند ماه گذشته قیمت نفت این کشور به 49 دلار به ازای هر بشکه رسیده است.

3‌ -دسترسی به منابع مالی با مشکلات عدیده‌ای مواجه شده است. با توجه به روند نزولی بهای نفت وام‌دهندگان نیز طبعا سیر نزولی یافته‌اند در اصل آنها مخالف وارد کردن سرمایه خود به این بازار بی‌ثبات چند وقت اخیر هستند و نسبت به سود‌آوری اطمینان لازمه را ندارند. این مسئله در واقع همان نکته‌ای است که روزنامه وال‌استریت نیز بدان اشاره کرده است و با تیتر (دردسر جدید بازار کساد نفت) به آن پرداخته است

4‌- افزایش چاه‌های نیمه‌تمام. بدون شک حفر چاه‌های عمیق و نیمه‌عمیق جهت استخراج نفت امری ضروری است و در وضعیت فعلی احتمال تعطیلی یا حتی نیمه‌‌کاره رها کردن چاه‌های نفتی وجود دارد.گرچه طبق قوانین شرکت‌ها در تکمیل چاه‌های نفت خود با محدودیت زمانی مواجه هستند اما در بازار حال حاضر دیگر تکمیل این پروژه‌ها صرفا به افزایش تولید منجر نمی‌شود.

افزایش تولید در زمانی که منجر به کاهش بها می‌شود صرفه و توجیه اقتصادی ندارد. اگرچه سال 2015 را می‌توان کاندیدای بدترین سال بخش انرژی به حساب آورد اما اکثر تحلیل‌گران بر این باورند که سال آینده نیز شاهد تغییر چندانی نخواهیم بود و اوضاع به همین منوال ادامه خواهد یافت.