ریل ملی درهای ایران را به روی واردات می‌بندد

دولت یازدهم مدعی است اگر چیزی از این دولت به یادگار بماند آن ریل و راه‌آهن خواهد بود. حال اینکه تاکید مقام معظم رهبری هم در برنامه ششم توسعه در بخش حمل‌و‌نقل بر بخش ریلی نسبت به سایر شقوق حمل‌و‌نقل بوده که البته این تاکید نه تنها در وزارت راه و ‌شهرسازی، بلکه در تمام دستگاه‌ها و معاونت‌های عمرانی و مالی دولت وجود دارد. هر چند عباس آخوندی به‌عنوان متولی حمل‌و‌نقل کشور ماموریت نوسازی و توسعه ناوگان حمل‌و‌نقل هوایی، توسعه دریامحور، افزایش طول شبکه آزادراهی و کریدور جنوب به شمال و شرق به غرب را دارد اما افزایش طول خطوط راه‌آهن و افزایش سهم قطار در جابه‌جایی بار و مسافر در رأس تمام این تکالیف قرار دارد.

یکی از دلایل عقب‌ماندگی ایران از توسعه حمل‌و‌نقل ریلی، وابستگی یکصد و چند ساله به واردات ریل برای تعمیر، نگهداری و توسعه شبکه ریلی بوده است و به گفته علی نورزاد، معاون وزیر راه و شهرسازی بهره‌برداری از 1500‌کیلومتر راه‌آهن در گرو تامین ریل است و اگر ریل باشد تا پایان سال جاری این هزار و 500‌کیلومتر راه‌آهن عملیاتی می‌شود که می‌تواند سرعت سیر قطار را افزایش دهد و قطار را به 11 استان محروم از زیرساخت پایه می‌رساند.

در طول دو سال وزارت راه و شهرسازی اقداماتی در حوزه ریل انجام شد اما جز راه‌آهن اینچه برون تاکنون هیچ پروژه‌ای به اجرا نرسیده است اما امضای تفاهمنامه تولید ریل ملی در ذوب‌آهن اصفهان که به امضای سه وزیر «صنعت، معدن و تجارت»، «تعاون، کار و رفاه اجتماعی» و «راه و شهرسازی»، رسید از مهم‌ترین تصمیماتی بود که دولت برای این حوزه اتخاذ کرد و قرار است محصول این تفاهمنامه بهار سال بعد وارد پروژه‌های ریلی شود و ایران را از واردات و خرید ریل از خارج بی‌نیاز سازد.

بخش خصوصی توان ساخت ریل را ندارد

از مفاد تفاهمنامه تولید ریل ملی که به امضای سه وزیر اقتصادی کشور رسیده؛ تولید ریل uic60 توسط شرکت سهامی ذوب‌آهن اصفهان مطابق برنامه زمان‌بندی از پیش تعیین شده، توسعه و نگهداری شبکه ریلی بین‌شهری، توسعه خطوط جدید، بهسازی، نوسازی و دو‌خطه کردن خطوط موجود و ایجاد خطوط پرسرعت، ریل راه‌آهن داخل شهری است که مهم‌ترین موضوع این تفاهمنامه همان تولید ریل است که با تولید آن، در طول ورود صنعت حمل‌و‌نقل ریلی به کشورمان برای نخستین بار؛ ساخت ریل بومی و وابستگی پروژه‌های ریلی به واردات از کشورهایی مانند هند قطع می‌شود. هوشنگ سوهانی‌گر، رییس هیات‌مدیره انجمن ریلی کشور در گفت‌وگو با «فرصت‌امروز» با بیان اینکه ظرفیت اسمی تولید ریل ذوب‌آهن 400‌هزار تن پیش‌بینی شده است، گفت: طبق برآوردهایی که اعلام شده قرار است در سال آینده 120‌هزار تن ریل نیز در این شركت تولید شود.

وی با بیان اینکه سرمایه‌گذاری برای تولید ریل بسیار کلان است و هیچ شرکتی از حوزه سرمایه‌گذاران بخش خصوصی در حال حاضر توان سرمایه‌گذاری و ورود در این حوزه را ندارد، ادامه داد: شرکت‌های شبه‌دولتی مانند مپنا و شرکت ذوب‌آهن با حمایت‌های دولتی می‌توانند وارد این پروژه‌ها شوند و قطعا ورود به این حوزه‌ها برای بخش خصوصی صرفه اقتصادی ندارد. سوهانی‌گر ادامه داد: بخش خصوصی هنوز در حوزه‌هایی که به‌صرفه است هم نتوانسته موفق عمل کند و در حوزه تولید واگن‌های باری و مسافری که تقاضای برای این محصولات زیاد است، مشکلات فراوانی وجود دارد. البته بخش خصوصی برای ساخت ریل با تامین منابع هم توانمند نمی‌شود و مهم‌ترین مانع ورود به این حوزه نبود دانش انحصاری آن است.

خط تولید ریل ملی هنوز شروع به کار نکرده

سهم پروژه‌های ریلی از صندوق توسعه ملی برای سال جاری 2‌میلیارد دلار تصویب شد، این در حالی است که هیچ یک از سایر بخش‌های حمل‌و‌نقل نتوانسته‌اند سهمی از منابع این صندوق را برای خود به تصویب برسانند. از سویی دیگر دولت برای ورود ناوگان جدید هم تسهیلات یک‌میلیارد تومانی بلاعوض به سرمایه‌گذاران می‌دهد، اما در بخش تولید ریل هیچ تشویقی نتوانست بخش خصوصی را ترغیب کند و کار به شبه دولتی‌ها سپرده شد. گفته می‌شود ریل ملی تولید شرکت ذوب‌آهن از سال دیگر وارد پروژه‌های عمرانی می‌شود.

رییس هیات‌مدیره انجمن ریلی کشور با بیان اینکه هنوز خط تولید ذوب‌آهن ریل تولید نکرده است، گفت: در طول این مدت ماشین‌آلاتی وارد این کارخانه برای تولید ریل شد، اما مهم‌ترین موضوع دانش تولید این محصول است. سوهانی‌گر ادامه داد: آلیاژ فولاد ریل آلیاژ خاصی است که باید آنقدر سخت باشد که حرکت چرخ قطار را تحمل کند و در عین حال این سختی نباید صدمه‌ای به چرخ قطار وارد کند. ساخت این محصول بیشتر از آنکه به سرمایه‌گذاری کلان روی ساخت نیاز داشته باشد نیازمند سرمایه‌گذاری روی مطالعات و تحقیقات دستیابی به این دانش است.

ریل مشتری داخلی ندارد

به گفته رییس هیات‌مدیره انجمن ریلی کشور، ورود بخش خصوصی به این حوزه به صرف نیست و همچنان واردات را ترجیح می‌دهند. سوهانی‌گر با بیان اینکه از دلایل عدم تمایل ورود بخش خصوصی به این حوزه این است که به‌رغم هزینه‌های کلان، ریل مشتری محدودی دارد، گفت: مشتری ریل فقط دولت است آن هم برای پروژه‌های بسیار محدود. وی ادامه داد: هر چند با تولید ریل در کارخانه ذوب‌آهن واردات ریل و تهاتر آن با پول‌های نفتی قطع می‌شود، اما مشتری اول و آخر ریل ملی دولت است و عدد طول پروژه‌های راه‌آهنی بسیار محدود است و برای تولید صرفه اقتصادی ندارد، مگر اینکه وارد بازارهای بین‌المللی شویم. سوهانی‌گر ادامه داد: قطعا کشورهایی مانند افغانستان، بنگلادش، عراق، لبنان و سوریه که این دانش را ندارند، بازار خوبی برای صادرات ریل محسوب می‌شوند و با ورود به این بازارها می‌توان این صنعت را سودده کرد.