رابطه مستقیم کاهش قیمت نفت و کاهش تولید

عمده کارشناسان بر این عقیده‌اند که اثر کاهش قیمت نفت در اقتصاد ایران با توجه به اینکه بخش عمده‌‏ای از درآمد دولت از درآمدهای نفتی تامین می‌شود، درآمدهای دولت را به‌شدت کاهش می‏دهد و از این طریق پروژه‏‌های عمرانی را به‌شدت تحت‌تاثیر قرارخواهد داد. افت بهای نفت در بازارهای جهانی، طرح‌های اقتصادی دولت را تحت‌تاثیر قرار خواهد داد. از طرفی کاهش قیمت نفت ممکن است بودجه سال آینده را با تنگنا روبه‌رو کند و باعث کند شدن پروژه‌های عمرانی شود. بر این اساس می‌توان گفت اوضاع کشورهای نفتی به‌ویژه ایران نگران‌کننده نیست و می‌توان به این موضوع توجه کرد که شاید در کوتاه‌مدت‌ کاهش مقطعی قیمت نفت بر اقتصاد این کشورها سایه بیندازد که البته کمی دور از انتظار است، اما درنهایت به ‌نفع کشورهای نفتی است، البته در كنار زیان كشورهای صادركننده و متكی به درآمدهای نفتی، سایر كشورها به‌خصوص كشورهای مصرف‌كننده نیز از این واقعه مصون نخواهند ماند، زیرا كاهش بهای نفت خود به عاملی در جهت كاهش میل به سرمایه‌گذاری در صنایع وابسته به نفت تبدیل می‌شود كه در بلند‌مدت به بروز مشكلات عدیده‌ای در این صنعت به‌ویژه در بخش تولید و عرضه می انجامد زیرا سرمایه‌گذاری‌ها در صنایع انرژی بسیار پرهزینه و زمان‌بر هستند و این مسئله می‌تواند خود باعث بروز مشكل در بخش عرضه شود و كشورهای متقاضی را با بحران مواجه کند، البته جدا از مسائل بین‌المللی که بر اثر کاهش قیمت نفت به وجود می‌آید، توجه به مسائل داخلی بیشتر حائز اهمیت خواهد بود. اثراتی که کاهش قیمت نفت بر اقتصادی ایران _ که اقتصادی تک‌محصولی است_ و به‌خصوص روی تولید دارد کمی نگران‌کننده به نظر می‌رسد. آن بخش از تولیدات داخلی که در ید دولت قرار دارد، ممکن است بیش از بخش‌های تولیدی دیگر با مشکل مواجه شود. زیرا دولت تامین‌کننده مواداولیه آنهاست و چنانچه دولت نتواند به دلیل کاهش قیمت نفت و به دنبال آن کاهش درآمدهای خود، مواد مورد نیاز تولیدات داخلی خود را تامین کند، ممکن است با کاهش تولید مواجه شود. درواقع کشوری که اقتصادی متكی بر درآمدهای نفتی دارد، طبیعتا با كاهش قیمت نفت و كاهش درآمدهای ارزی، با مشكلات جدی از جمله كسری بودجه، عدم توانایی در تامین مالی پروژه‌های عمرانی، عدم كنترل نرخ ارز و كاهش ارزش پول ملی و رواج پدیده تورم دست به گریبان خواهد شد.

کارشناس اقتصاد سیاسی:
کاهش بهای نفت کاهش تولید دولتی را در پی دارد

علی اصغر زرگری، استاد دانشگاه و کارشناس اقتصاد سیاسی، عوامل متعددی اعم از اقتصادی و سیاسی را بر کاهش قیمت نفت موثر برمی‌شمارد. او اثرات کاهش قیمت نفت بر بودجه کشور را متوجه فعالیت‌های آینده دولت می‌داند و بر این عقیده است که هرچند ریال کمتر موجب کاهش تورم می‌شود، اما در عین حال دولت در پرداخت دستمزدها و انجام پروژه‌ها با محدودیت‌هایی مواجه خواهد شد.
تا چه میزان عوامل اقتصادی بر کاهش قیمت نفت موثر بوده است؟
شاید بتوان دو جنبه را مدنظر قرار داد. یکی رکود اقتصادی در کشورها که می‌تواند کاهش قیمت نفت را به همراه داشته باشد و از طرفی کاهش قیمت نفت می‌تواند به رونق اقتصادی به‌خصوص برای کشورهای غربی بینجامد. در حال حاضر نفت برنت زیر 70 دلار به فروش رفته است. سوال می‌تواند این باشد که تا چه میزان وضعیت اقتصادی بر قیمت تاثیر داشته یا برعکس. برای پاسخ نیز عوامل متعددی می‌توان بیان کرد. این مسائل با هم پیوند دارد. از بورس‌های نفتی گرفته تا سیاست‌های نیابتی کشور عربستان و همچنین ضربه امریکا به روسیه، البته باید توجه داشت که مصرف نفت حدود 93 میلیون بشکه در روز بوده که این تعداد تا سال 2013 ثابت مانده و حتی گفته شده در سال جدید 300 هزار بشکه در روز کاهش داشته است.
آیا کاهش قیمت نفت موجب کاهش تورم یا افزایش آن می‌شود؟
کاهش قیمت نفت، خواه‌ناخواه موجب شده ریال کمتری با فروش دلار به دست آید. این مسئله موجب کاهش ریال و به دنبال آن تورم می‌شود. زیرا وقتی دولت ریال کمتری در اختیار داشته باشد، طرح و پروژه‌ها محدود شده و هرچه میزان ریال در بازار کم باشد، تورم نیز کم خواهد شد، البته افزایش قیمت دلار موجب افزایش قیمت اجناس وارداتی می‌شود.
اثرات بودجه‌ای کاهش قیمت نفت چه خواهد بود؟
اقتصاد ایران، یک اقتصادی رانتی وابسته به نفت است. در حال حاضر بیش از 70 درصد بودجه متکی به منابع حاصل از فروش نفت بوده که با کاهش قیمت نفت اثرات خود را بر بودجه کشور می‌گذارد. زمانی که دولت بودجه را براساس دلاری دو هزار و 650 تومان و نفت بشکه‌ای صد دلار تنظیم کرده، کاهش قیمت نفت موجب محدود شدن فعالیت‌های دولت برای جبران کسری می‌شود. این ضرر خیلی بدی به دولت وارد می‌کند. دولت در پرداخت حقوق و انجام پروژه‌ها با مشکل مواجه خواهد شد. از طرفی بودجه را هم نمی‌توان به‌درستی مشخص کرد.
اثرات کاهش قیمت بر تولید چیست؟
بخش اعظمی از تولید مانند خودروسازی و فلزات در اختیار دولت است. ازاین‌رو تامین مواداولیه آن نیز برعهده دولت بوده و اگر دولت نتواند تامین‌کننده نیاز این صنایع باشد، با کاهش تولید مواجه خواهیم بود. بخش‌خصوصی به دلیل عدم وابستگی کمتر به ارز می‌تواند فعالیت کند. باید دانست که اقتصاد ما تک‌محصولی است و کاهش قیمت این محصول می‌تواند به کاهش تولید بینجامد. اگر ارز کمتری داشته باشیم، می‌توانیم با تقویت بخش تولید جای دلار را بگیریم.

 استاد دانشگاه و اقتصاددان:
با کاهش قیمت نفت هزینه تولید افزایش می‌یابد

 مسئولان اعتقاد دارند کسری بودجه ناشی از کاهش قیمت نفت در نیمه دوم سال جاری از راه درآمدهای مازاد فروش نفت در نیمه اول امسال جبران می‌شود. با این حال محافل کارشناسی اعتقاد دارند دولت توان جبران کسری بودجه را به این سادگی ندارد. آنها حتی کاهش قیمت نفت را فرصتی برای اقتصاد ایران معرفی می کنند تا براساس آن میزان وابستگی اقتصاد کشور به نفت کاهش یابد، اما مهدی تقوی استاد دانشگاه و اقتصاددان در این باره نظر متفاوتی دارد و بر اثرات تورمی و کاهش تولید اشاره می‌کند.
اثرات کاهش قیمت نفت بر تولید به‌صورت مستقیم چه خواهد بود؟
 زمانی که درآمد ارزی دولت از فروش نفت کاهش یابد، شاهد افزایش قیمت دلار خواهیم بود که به دنبال آن ارز کمتر وارد می‌شود و کاهش ارز موجب افزایش هزینه‌های وارداتی تولیدکنندگان می‌شود.
 در این صورت افزایش هزینه‌های نهایی عرضه به سمت چپ میل خواهد کرد که در این راستا میزان تولید نیز کاهش می‌یابد زیرا تولیدکنندگانی که وابسته به موادخام اولیه از خارج هستند با توجه به افزایش قیمت دلار، به منظور تعادل در عرضه، تولید خود را کاهش می‌دهند.
کاهش قیمت نفت چه اثری بر تورم چه به لحاظ افزایش یا رکود خواهد داشت؟
در صورت افزایش قیمت دلار، هرچه وارد شود نیز گران می‌شود، البته میزان تورم نیز به میزان واردات بستگی دارد. اثر تورمی آن بیشتر بر مواد اولیه قطعات خودرویی است، زیرا آنها بیشترین واردکننده هستند.
به غیر‌از اثر کسر بودجه، چه اثر دیگری بر بودجه متصور است؟
این مسئله به این امر بستگی دارد که در بودجه دلار براساس چه قیمتی بسته شده است.
 اگر بانک مرکزی دلارهای نفتی را براساس دو هزار و 500 تومان در نظر گرفته و به فروش می‌رساند، ارز بانک مرکزی کمتر می‌شود، بنابراین با قیمت رسمی نمی‌تواند به همه تولیدکنندگان که مصرف‌کننده هستند، ارز بدهد؛ ازاین‌رو مصرف‌کننده ارز نیز به سمت بازاری غیر‌از بازار بانک مرکزی می‌رود که در این بازار نیز شاهد افزایش قیمت دلار هستیم.
راهکار پیش‌روی دولت برای جلوگیری از کسری بودجه ناشی از کاهش قیمت چیست؟
سه راهکار برای دولت جهت تامین اعتبارات در بودجه در نظر گرفته شده است. یکی خالصه نفتی، درآمدهای نفتی و درآمدهای پولی.
 حال اگر دولت نتواند از درآمدهای نفتی و حتی درآمدهای مالیاتی بودجه خود را تامین کند، ناچار به استفاده از درآمدهای پولی است. در آمدهای پولی یعنی اینکه دولت از بانک مرکزی بخواهد که اسکناس در اختیارش بگذارد. چاپ اسکناس نیز به منزله افزایش نقدینگی است که در نهایت به تورم می‌انجامد. دولت تنها باید از هزینه‌های پروژه‌های عمرانی خود کم کند. در این صورت باز هم شاهد رکود در اجرای پروژه‌های عمرانی خواهیم بود.