دوران آیت الله؛ شروع فرآیند توسعه خودرو

صنعت خودروسازی در دولت سازندگی را می توان تولد دوباره این صنعت در دوران پس از انقلاب دانست چراكه تحمیل جنگ آن هم درست در سال های ابتدایی پس از انقلاب مانع از شكل گیری تفكر توسعه در بسیاری از صنایع از جمله صنعت خودروسازی بود به همین دلیل دولت سازندگی علاوه بر وظیفه اصلاح و ترمیم بنیان های اقتصادی و صنعتی كه در دوران دفاع مقدس دچار تأخیر در توسعه شده و حتی بخش هایی از آن نیز رو به تخریب نهاده بود باید پایه های توسعه را نیز در این صنعت محكم می کرد.

در واقع دوران آیت الله برای صنعت خودروسازی را می توان یك دوران امیدبخش برای شروع فرآیند توسعه دانست. چراكه با پایان جنگ و شروع دوران سازندگی آن دسته از صنایعی كه سبقه قابل اتكایی در پیش از انقلاب داشتند از اولویت بیشتری برخوردار بودند.

صنعت خودرو با وجود كارخانجات بزرگی مثل ایران خودرو، سایپا، پارس خودرو و خاور و زیرساخت های موجود در این شركت ها به عنوان یك شالوده ای برای توسعه مطرح بود كه به درستی در دوران سازندگی تشخیص داده و به آن توجه شد. اما آیا این همه ماجرا بود؟ در آن دوران كه مهم ترین بخش های زیرساختی به خصوص در حوزه نفت و گاز دچار آسیب شده بود شاید با یك تفكر یكسوگرایانه آنچه بیش از هر چیز در اولویت قرار می گرفت ترمیم زیرساخت های نفتی و پتروشیمی بود اما نگاه توسعه گرایانه آیت الله مانع از این شد كه صنعت خودروسازی به عنوان یك صنعت پیشران، دیده نشود.

در واقع سنگ بنای آغازین توسعه در صنعت خودروسازی ایران بعد از انقلاب، از دوران ریاست جمهوری آیت الله رفسنجانی آغاز و اولین قراردادهای مشاركت در صنعت خودروسازی در این دوران منعقد شد و باوجود محدودیت های بین المللی كه مانع حضور خیلی از شركت های بزرگ و مطرح خودروسازی در ایران می شد اما از معدود فرصت های ایجاد شده نیز به خوبی استفاده شد.

نگاه توسعه ای آیت الله به صنعت و فهم «توسعه در صنایع با ارزش افزوده بالا از طریق مشاركت»، الگوی درستی بود كه در زمان ایشان دنبال شد. حضور اولیه پژو و دوو در این دوران رخ داد كه نتیجه همین نگاه «توسعه از طریق مشاركت» است.

با این وجود دولت سازندگی در یك نكته دچار مشكل بود و آن عدم توجه به نهادینه سازی و استانداردسازی فرآیند توسعه برای مانایی آن بود كه شاید علت آن را باید در نبود تجربه جست وجو کرد. شاید اگر تیم سازندگی دهه 60 تجربه مدیریتی دهه 90 را داشت امروزه صنعت خودروسازی به عنوان یكی از قطب های مطرح لااقل در خاورمیانه مطرح بود.

کارشناس صنعت خودرو