شهریه های بالا و اعتراض های دنباله دار / دانشجویان دنیا نگران گران شدن تحصیل

پول جزء جدا نشدنی زندگی در دنیای مدرن است، اما آنهایی که تحصیل را به چشم راهی برای تغییر طبقه اجتماعی و اقتصادی می‌نگرند این روزها با گران‌تر شدن تحصیل دل خوشی از پول دادن برای دانشجو شدن ندارند.

انگار پول نداشتن راه را بر پول داشتن می‌بندد و دور باطل ادامه پیدا می‌کند؛ راه پیدا نکردن به دانشگاه‌های گران مساوی است با عدم تغییر وضعیت و بی‌پول ماندن و پیشرفت و پولدارتر شدن پولدارها. در این میان بخش محدودی از جهان هنوز راهی برای دانشجو شدن پیش پای طبقات پایین‌تر گذاشته و تحصیلات دانشگاهی را رایگان نگه داشته است. اما بخش بزرگ‌تر جهان در التهاب نارضایتی از گرانی تحصیل است.

در روزهایی که تعطیلات نوروز دانشگاه‌های ایران را به حاشیه برده بود در دانشگاه‌های انگلیسی غوغایی به پا شده بود. دانشجویان دانشگاه هنر لندن در اعتراض به حذف دوره‌های پایه که دانشجویان را برای ورود به رشته‌های هنر آماده می‌کرد، بخش مرکزی این دانشگاه را اشغال کرده و به منفعت‌طلبی مسئولان دانشگاه اعتراض کردند. همزمان در دانشگاه اقتصاد لندن هم وضعیت مشابهی برقرار شده بود و دانشجویان به بازاری شدن تحصیلات دانشگاهی اعتراض داشتند. بعد از آنها نوبت دانشجویان کینگ کالج لندن بود که به این حرکت بپیوندند.

دانشجویان معترض در انگلیس، خواهان تحصیل رایگان برای همه هستند و معتقدند هزینه‌های بالای دانشگاه عده‌ای را از تحصیل و تحرک اجتماعی محروم کرده است. مارگاریتا، دانشجوی 21 ساله‌ کالج لندن در رشته ارتباطات به روزنامه گاردین گفته است: این کار به ما کمک می‌کند که نظرات‌مان را بیان کنیم و نسل بعدی دانشجویان را حمایت کنیم. دانشجویان باید صدای‌شان را برسانند و مهم است که کارکنان دانشگاه بدانند ما چه احساسی داریم.

ربکا 22 ساله یکی دیگر از دانشجویانی که در این حرکت شرکت داشته می‌گوید: مشارکت در این کار برای من خیلی سخت اما جالب است. استرس دارم اما هم‌زمان این کار را دوست دارم. چیزهای زیادی درباره تجمع، مذاکره و سیاست یاد گرفتم، حتی درباره مدیریت. هیچ‌کس با ما درباره خواسته‌های‌مان صحبت نکرده. مسئله ما این است که این داستان فراتر از حذف چند دوره است. موضوع روشن می‌کند که حکومت و دانشگاه درباره ارزش تحصیل چه فکری کرده‌اند. یکی دیگر از دانشجویان گفته تحصیلات از یک حق به یک امتیاز تبدیل شده است.

همان چیزی که دانشجویان در نوامبر 2010 موقع اعتراض به گران شدن تحصیل در انگلستان می‌گفتند. به نوشته تایمز دانشگاه‌های انگلیس بعد از گران شدن شهریه‌ها 7.4 درصد کاهش در درخواست‌های پذیرش از طرف دانشجوهای بین‌المللی داشتند و هزینه‌های تبلیغاتشان برای جذب دانشجو 22درصد افزایش پیدا کرد. دانشجوهای انگلیسی بیشتری هم درس‌شان را نیمه‌کاره رها کردند.

علاوه بر این، یک موسسه خیریه فعال در آموزش هشدار داد که مشاغل خوب در انگلستان به انحصار ثروتمندان درآمده است. درحالی‌که پیش از این موقعیت‌های خوب شغلی برای افرادی با نمره‌ و رتبه برتر فراهم بودند، حالا این موقعیت‌ها بیش از پیش به فرصتی برای پولدارهای تحصیلکرده تبدیل شده‌اند.

یک تحقیق در مدرسه اقتصاد لندن و دانشگاه سورِی نشان داد درحالی‌که در سال 1996 فقط چهار درصد کارمندان 26 تا 60 ساله تحصیلات تکمیلی داشتند، حالا 11درصد یا 2.5 میلیون نفر این شرایط را دارند و عرصه را برای شاگرد زرنگ‌هایی که مدرک پایین‌تری دارند، تنگ کرده‌اند.

این فقط دانشجویان انگلیسی نیستند که تحت فشار مالی قرار دارند و سیاست‌های دانشگاهی را به ضرر برابری اجتماعی می‌دانند. یک تحقیق در زندگی دانشجویان اروپایی 25 کشور نشان داده که دانشجویان در سراسر اروپا احساس می‌کنند تحت فشار مالی قرار دارند.

حداقل یک‌سوم دانشجویان به‌شدت نگران دخل و خرج ماهانه‌شان هستند. تنها تعداد کمی از دانشجویان در بعضی از کشورها از جمله ایتالیا، سوییس، جمهوری چک، نروژ و هلند از وضعیت هزینه‌هایشان اعلام رضایت کرده‌اند. در بیش از نیمی از کشورها حداقل یک‌سوم دانشجویان به‌شدت مخالف متناسب بودن هزینه‌های‌شان بودند. این نارضایتی به‌خصوص در رومانی و پرتغال شدت می‌گیرد.

تنها در تعداد معدودی از کشورها تحصیلات دانشگاهی همچنان رایگان باقی مانده است. فنلاند، نروژ، اتریش و دانمارک از کشورهایی هستند که تحصیلات رایگان را نه‌تنها در اختیار دانشجویان بومی می‌گذارند بلکه برای دانشجویان خارجی هم فراهم می‌کنند. گرچه هر از گاهی پیشنهادهایی برای پولی‌شدن تحصیل خارجی‌ها در این کشورها یا بخش‌هایی از آنها، سروصدای دانشجویان را بلند می‌کند.

مثلا در دانمارک طرحی برای حذف پرداخت هزینه دانشجویان در سال ششم تحصیل با مخالفت دانشجویان و تجمع آنها روبه‌رو‌ شد. اتحادیه دانشجویان دانمارکی فراخوان‌هایی برای همراهی دانشجویان در گسترش اعتراض‌ها صادر کردند. رییس اتحادیه دانشجویان دانمارک گفته بود دانمارک در میان کشورهایی که دانشجویانش درس‌شان را تمام می‌کنند، رتبه چهارم را دارد و قطع پرداخت هزینه‌ها به این موضوع می‌تواند باعث عقب‌گرد در این رتبه شود.

در خارج از اروپا هم بسیاری از کشورها با مسئله شهریه‌های دانشگاهی روبه‌رو بوده‌اند. اعلام افزایش شهریه‌ها در ایالت کبک کانادا بزرگ‌ترین اعتراض دانشجویی سال‌های گذشته را در این کشور به راه انداخت و در نهایت مسئولان از گفته‌شان کوتاه آمدند تا جایی که دانشجویان خواستار رایگان شدن تحصیل شدند اما به این خواسته دوم نرسیدند. دولت چین در سال 2013 اعلام کرد، همه دانشجویان تحصیلات تکمیلی باید از پاییز 2014 شهریه پرداخت کنند. البته در کنار این تصمیم شرایط تازه‌ای برای پرداخت وام و تسهیلات به دانشجویان وضع شد که باز هم نتوانست جلوی اعتراضات را بگیرد.

براساس گزارشی که سازمان همکاری‌های اقتصادی و توسعه درباره وضع تحصیلات در سال 2014 منتشر کرد، سیاست‌های مالی می‌تواند تاثیر مهمی در دسترسی مردم به تحصیلات و در نهایت شغل بهتر داشته باشد. این گزارش نشان داده از یک طرف بالا بردن شهریه‌ در دانشگاه‌ها می‌تواند به امکانات بهتر و آموزش باکیفیت منجر شود و از طرف دیگر، شهریه‌ها می‌تواند مانع دسترسی بعضی افراد به آموزش شود.

دانشگاه‌های دولتی در کشورهای فنلاند، دانمارک، ایسلند، نروژ و سوئد در شمال اروپا و همین‌طور مکزیک، لهستان و اسلوونی هیچ شهریه‌ای از دانشجویان‌شان دریافت نمی‌کنند. در آلمان هم همه ایالت‌ها تحصیلات رایگان را تصویب کردند. اما دانشگاه‌های دولتی در کشورهایی که شهریه می‌گیرند تقریبا سالی 1500 دلار در سال 2012 هزینه داشتند که در بعضی کشورها مثل ژاپن، شیلی، کره و آمریکا به 5 هزار دلار می‌رسید. هلند، اسلواکی و انگلیس شهریه‌های سالانه تا بیش از 1500 دلار از دانشجویان‌شان دریافت می‌کنند.

اما در اتریش، بلژیک، فرانسه، ایتالیا، اسپانیا، سوییس و ترکیه دانشجویان شهریه کمی می‌پردازند. تفاوت هزینه تحصیل برای مقاطع مختلف در اغلب کشورها کم است. استرالیا، شیلی، ایرلند و انگلیس استثنا هستند و هزینه تحصیل در مقاطع ارشد و بالاتر تقریبا 55درصد گران‌تر است. ترکیه تنها استثناست که تحصیلات مقاطع بالاتر در آن ارزان‌تر از مقطع کارشناسی است. به‌طورکلی دانشجویان در دنیا به سرمایه بالایی برای رسیدن به یک مدرک دانشگاهی نیاز دارند.