گزارش «فرصت امروز» از بازار تولید پودر ماهی ایران / تولیدی نیمه جان

بازار را که جست وجو می کنید، تازه متوجه می شوید سر تا پای یک مملکت می تواند از تولید حرف بزند و آنقدر زمینه های تولید فراوان است و شاخه های ریز و درشت در این حوزه وجود دارد که اگر کشوری براساس خرد و تأمل و تعمیق اداره شود، هیچ گاه بساط بیکاری پهن نمی شود و هر ساعت هم 19طلاق در یک مملکت رخ نمی دهد.

اما از آنجایی که مدار تولید در ایران حداقل در دوره ای که ما شاهدش هستیم کمتر رنگ و روی رونق را به خود می بیند و آنقدر سال هاست که از بیخ و بن ضربه خورده که باید بگوییم مانده تا برف زمین آب شود! از بحث و گزارش مان دور نشویم.

در شماره امروزمان می خواهیم بپردازیم به تولید یک محصول خاص؛ تولیدی که در گوشه و کنار همین مملکت وجود دارد اما باز هم کفایت مسئولانه در این حوزه راه واردات گشوده و تولید داخلی رو به شکست می رود یا به قول اهالی این حوزه رو به نابودی. سوژه گزارش امروز، تولید پودر ماهی است. نه ربطی به فولاد و آهن دارد و نه نفت و گاز و شاید هیچ جذابیتی برای دولتی ها ندارد که مصادره اش نکرده اند اما دفاعی هم از آن نمی کنند.

با همه بی ربطی اش به حوزه کلان انرژی که همچون جواهری بر چشمان اقتصاد ایران جای دارند، هر واحد تولیدی پودر ماهی با یک سوم ظرفیتش هم که کار کند، حداقل برای 30نفر اشتغال زایی ایجاد می کند. تفصیل بحث مان را در ادامه بخوانید.

چیست و چه کسانی خریدارش هستند؟

پودر ماهی چیست و بازار مصرفش کجاست؟ این شاید نخستین سوالی باشد که به ذهن خوانندگان این گزارش می رسد. براساس آنچه در سایت اداره کل شیلات استان هرمزگان آمده، پودر ماهی محصولی است که از پختن، خشک کردن و آسیاب کردن ماهی کامل یا ضایعات ماهی به دست می آید و با درصدهای مختلف در ترکیب خوراک دام، طیور و آبزیان قرار می گیرد.

بنابراین آنچه از این تعریف برمی آید نشان می دهد که خریداران این محصول فعالان حوزه های دام، طیور و آبزیان هستند. این امر نشان می دهد که در این زمینه بازار بزرگی وجود دارد. کما اینکه تولیدکنندگان حاضر در این حوزه نیز بر چنین امری صحه می گذارند. اما برویم سراغ آمار و ارقام تا گزارش مان بشود یک گزارش اقتصادی.

البته ناگفته نماند که ما در مملکتی زندگی می کنیم که اداره آمارش نادقیق ترین اداره  است و اصولا ارائه آمار از هر نوعش که باشد انگار تجاوز است به حریم شخصی؛ چه حریم شخصی اقتصادی کلی مملکت و چه شرکت های ریز و درشتی که در گوشه و کنار ایران می زیند و از ترس اداره هایی چون بیمه و دارایی و مالیات حاضر نمی شوند آمار دقیقی از کسب وکارشان ارائه دهند. شاید حق هم دارند؛ قضاوتش با شما خوانندگان.

50درصد تولیدکنندگان روبه نابودی رفته اند

برخلاف آه و ناله های مان از اوضاع ارائه آمار و ارقام، برای این گزارش به لطایف الحیل به کاهدان زدیم و البته چیزکی هم دستگیرمان شد. براساس گفته های حسین دانشورنیا، مدیرعامل شرکت تولیدکننده پودر ماهی صدف خوزستان، بیش از 100تولیدکننده پودر ماهی طی یک دهه اخیر شروع به فعالیت کرده اند که در سال های اخیر به دلیل رکود حاکم بر این بازار، بیش از 50درصد از این کارخانه  ها تعطیل شده اند.

وی اضافه می کند که تعداد باقی مانده نیز تنها با یک سوم ظرفیت شان کار می کنند و بازار کشش لازم را ندارد. این تولیدکننده معتقد است مهم ترین دلیل رکود حاکم بر این بخش از تولید، کمبود مواد اولیه است. چون کارخانه های کنسروسازی که از تهیه کنندگان اصلی مواد اولیه  پودر ماهی هستند، به دلیل نبود بازار رو به تعطیلی رفته اند. بنابراین ضایعاتی که مواد اولیه تولید پودر ماهی است، در بازار کم شده است. همین عامل موجب شده تولیدکنندگان با مشکلات عدیده ای روبه رو شوند.

وی سایر موادی را که برای تولید پودر ماهی به کار می روند، این گونه برمی شمارد؛ ماهی کامل مانند کیلکا، ضایعات ماهی و ماهی غیرماکول. دانشورنیا همچنین در مورد میزان نیاز به این محصول در بازار ایران می گوید: اطلاع دقیقی از میزان نیاز بازار به طور کلی ندارم، اما میزان تولید کارخانه صدف خوزستان هزار تن در سال است.

وی که 10سال سابقه کار در بازار را دارد، می گوید بیش از 2 میلیارد تومان برای راه اندازی کارخانه اش هزینه کرده و برای بیش از 30نفر هم ایجاد اشتغال کرده است. این در حالی است که کارخانه صدف خوزستان در حال حاضر تنها با یک سوم ظرفیت تولیدی اش فعالیت می کند.

وی همچنین می افزاید: نقدینگی در بازار کم شده، ما مواد اولیه را نقد می خریم و پودر تولیدی مان را نسیه می فروشیم. همین موضوع به مهم ترین مانع رشدمان تبدیل شده است چون در مواقع بسیار مشتری چک را پاس نمی کند و ما در فرآیندی فرساینده قرار می گیریم که هیچ سودی درآن نیست.

***

سرمایه اولیه

بازار و حضور در این فضای تجاری مستلزم به همراه داشتن پول است؛ پولی که تحت عنوان سرمایه اولیه تعریف می شود. حال به اقتضای بزرگی و کوچکی و حجم بازار و حجم تولید، سرمایه های متفاوتی نیاز است. برای حضور در بازار تولید پودر ماهی حداقل به 10هزار متر زمین نیاز است که نباید در شهرک های صنعتی قرار داشته باشد.

علاوه براین، ماشین آلات، دستگاه ها و ابزارهایی نیز برای تولید در این زمینه مورد نیاز است. بنابر گفته های فعالان این بازار هزینه خرید این دستگاه ها و ماشین آلات کمتر از 500میلیون تومان نیست. این دستگاه ها معمولا ساخت ایران هستند. هزینه های جاری نیز با توجه به حجم تولید و تعداد نیروی انسانی و هزینه حامل های انرژی تعریف می شود.

به طور متوسط یک کارخانه با 20نفر نیروی انسانی و تولید 100 تا 150تن پودرماهی در طول سال، درماه 25میلیون تومان هزینه جاری دارد. هزینه های حمل و نقل، نوسانات بازار و خواب سرمایه را هم باید به ارقام یادشده اضافه کنیم. به طور کلی حداقل سرمایه مورد نیاز برای ورود به این بازار 2میلیارد تومان است.

***

مجوزهای کسب و کار

اما مجوز تولید پودر ماهی را چه ارگان هایی صادر می کنند و تولیدکنندگان برای راه اندازی کسب وکارشان در این زمینه به چه سازمان هایی باید مراجعه کنند؟ از آنجایی که بحث ماهی مطرح است سازمان شیلات و جهاد کشاورزی در این زمینه دخیل هستند. به این صورت که کارخانه های فعال در این زمینه زیرمجموعه سازمان شیلات نیز هستند.

اما شاید جای تعجب باشد که استانداردسازی در این زمینه انجام نشده و تولیدکنندگان نیازی به مراجعه به سازمان استاندارد ندارند. حتی استانداردهای تولید در این زمینه هنوز نوشته نشده و همین امر موجب شده تقلب های زیادی در این بازار صورت بگیرد. این مسئله تا جایی است که حتی مراجعه تولیدکنندگان به این سازمان و درخواست استانداردنویسی در این حوزه نیز تاکنون به جایی نرسیده است.

خانه صنعت، معدن و تجارت هر استان نیز ارگان دیگری است که افراد علاقه مند به سرمایه گذاری در این حوزه باید به آن مراجعه کنند، چون راه اندازی کسب وکار به مجوزهای صنعتی نیاز دارد و این مجوز را این نهاد دولتی صادر می کند.