تهدیدی که می‌تواند تبدیل به فرصت شود

تازه‌ترین گزارشی که چندی پیش بانک مرکزی از تغییر شاخص‌های اقتصادی در بهمن سال گذشته منتشر کرد حکایت از رسیدن نقدینگی به مرز هزار هزار میلیارد تومان دارد.

آنچه مسلم است رشد نقدینگی دارای تبعات منفی بر اقتصاد کشور و به‌خصوص بخش‌های تولیدی است اما برخی کارشناسان معتقدند می‌توان این تهدید را به فرصت تبدیل کرد. برخی فعالان اقتصادی معتقدند که در شرایطی که توان یا میزان تولید ثابت است، اگر رشد نقدینگی اتفاق بیفتد می‌تواند اثرات مخربی داشته باشد و در شرایطی که امکان عرضه متناسب با آن نیست، باعث افزایش تقاضا و متعاقب آن ایجاد تورم می‌شود.

اما برخی دیگر از فعالان اقتصادی و کارشناسان بر این باورند که رشد نقدینگی می‌تواند آثار مثبتی هم داشته باشد و با توجه به رکود عمیقی که در چند سال گذشته وجود داشته است و بنگاه‌های تولیدی ظرفیت خود را به حداقل رسانده‌اند، رشد نقدینگی موجب افزایش و تحریک تقاضا می‌شود و از آنجایی که نظام تولیدی کشور امکان عرضه و افزایش توان تولید را دارد این رشد نقدینگی باعث اثرات تورمی نخواهد شد. «فرصت امروز» در این گزارش آثار رشد نقدینگی بر اقتصاد کشور را مورد بررسی قرار داده است.

***

حمیدرضا صالحی:

رشد نقدینگی در رکود بسیار خطرناک است

حمـــیدرضا صالحی، عضو هیأت نمایندگان اتاق بازرگانی تهران معتقد است رشد نقدینگی در فضای رکود بسیار خطرناک است و با توجه به اینکه قدرت خرید مردم پایین آمده و تقاضایی وجود ندارد، رکود را تشدید می‌کند، اما می‌توان این تهدید را به فرصت تبدیل کرد.

کارشناسان تبعات منفی رشد نقدینگی را بیش از آثار مثبت آن می‌دانند. به نظر شما این تبعات منفی که می‌تواند اقتصاد و بخش تولید را تحت تأثیر قرار دهد، چه مواردی است؟

آنچه مسلم است در شرایط رکود نمی‌توان از نقدینگی در جهت درست آن استفاده کرد. یکی از بزرگ‌ترین تبعات این است که نقدینگی می‌تواند مانند هیولایی در جایی جمع شود و خطراتی را به وجود بیاورد.

بنابراین در زمان رکود رشد نقدینگی می‌تواند تبعات منفی به وجود بیاورد اما اگر این پتانسیل و توانمندی نقدینگی در چارچوب خود قرار بگیرد، آثار این تبعات منفی به حداقل خواهد رسید. آنچه مسلم است ما در دولت نهم و دهم، آثار ناشی از رشد نقدینگی را به وضوح مشاهده کردیم که به چه میزان تورم ایجاد کرد و آسیب زد.

در زمان دولت گذشته تورم 40 درصدی که در کشور ایجاد شد از اثرات ناشی از همین رشد نقدینگی بود. زمانی‌که از طریق بانک مرکزی پول پرقدرتی به نام وام‌های مسکن مهر وارد جامعه شد و تبدیل به نقدینگی شد، تورم بزرگی را ایجاد کرد.

به هر حال اگر از نقدینگی ایجاد شده استفاده نشود، تبدیل به تورم می‌شود. الان هم اگر نقدینگی نمی‌تواند آسیب چندانی به اقتصاد بزند، شاید به دلیل رکود است که نمی‌تواند میزان تورم را افزایش دهد. در هر حال اگر قرار است کشور از رکود خارج شود، باید فکری به حال این نقدینگی کرد تا در چارچوب درست خود قرار بگیرد.

رشد نقدینگی یک تهدید است. به نظر شما چگونه و از طریق اتخاذ چه راهکارهایی می‌توان این تهدید را تبدیل به فرصت کرد؟

رشد نقدینگی در فضای رکود بسیار خطرناک است و با توجه به اینکه قدرت خرید مردم پایین آمده است و تقاضایی وجود ندارد، رکود را تشدید می‌کند. اما می‌توان این تهدید را تبدیل به فرصت کرد. یعنی باید کاری کرد که با توجه به سیاست‌های اعمال شده توسط دولت این نقدینگی به کار گرفته شود و در موتور تولید نقش داشته باشد تا هم تورم کنترل شود و هم رشد ناخالص ملی افزایش پیدا کند.

اما اگر در رابطه با این موضوع برنامه‌ای وجود نداشته باشد و تقاضایی ایجاد نشود، شاهد این اتفاقات نخواهیم بود.

بنابراین شما معتقدید یکی از راه‌های تقابل با تبعات افزایش نقدینگی، خروج از رکود و افزایش قدرت خرید مردم است؟

بله، باید میزان درآمد مردم افزایش و قدرت خرید آنان رشد کند. اقتصاد آزاد تحقق‌پذیر است و می‌تواند منجر به آن شود که درآمد مردم بالا برود، به همان نسبت میزان تقاضا افزایش یابد و به این ترتیب این پول و نقدینگی در صنعت و تولید بیاید و تبدیل به موتور محرک شود و کاتالیزوری برای رونق گرفتن اقتصاد کشور باشد. از این جهت رشد نقدینگی می‌تواند اثرات مثبتی داشته باشد اما اینها شرایطی است که باید به آن توجه و نگاه ویژه کرد و امیدواریم که اینچنین شود.

***

فریدون فرقانی:

رشد نقدینگی باید در جهت تولید باشد

فریدون فرقانی، رئیس اتاق بازرگانی شیراز معتقد است رشد نقدینگی اگر در جهت تولید نباشد، یقینا آثار سوء خود را هم در کوتاه‌مدت و هم در بلند‌مدت بر جا خواهد گذاشت. در واقع بخش تولید از حجم نقدینگی که در کشور وجود دارد، سهم بسیار ناچیزی دارد.

گزارشی که اخیرا بانک مرکزی منتشر کرده نشان می‌دهد رشد نقدینگی در بهمن ماه سال گذشته به هزار میلیارد تومان رسیده، البته چند روز پیش مسئولان بانک مرکزی اعلام کردند رشد نقدینگی خنثی شده است. به نظر شما رشد نقدینگی در چه شرایطی تهدید و در چه شرایطی فرصت است و چه تبعات منفی یا آثار مثبتی را برای اقتصاد کشورمان خواهد داشت؟

رشد نقدینگی اگر در جهت تولید نباشد، یقینا آثار سوء خود را هم در کوتاه‌مدت و هم در بلند‌مدت بر جا خواهد گذاشت. در واقع بخش تولید از حجم نقدینگی که در کشور وجود دارد، سهم بسیار ناچیزی دارد و علت عمده آن این است که بسیاری از فعالیت‌هایی که مولد نیستند، سودآوری بیشتری نسبت به بخش‌های تولیدی دارند.

بنابراین شاهد و ناظر این موضوع هستیم که این نقدینگی‌ها در بخش‌های مولد تاثیر‌گذار نبوده است و عمدتا اثر آن در بخش غیرمولد از جمله بازارهای طلا، سکه و ارز و قاچاق است. البته به دلیل رکودی که در بخش مسکن وجود دارد، کمتر می‌بینیم که نقدینگی به سمت این بخش بیاید.

این حجم نقدینگی جای نگرانی دارد و اینکه چرا تولید نمی‌تواند از این نقدینگی بهره ببرد! یقینا در سیاست‌گذاری‌های کلان اقتصادی کشور باید این موضوع ریشه‌یابی شود که اشکال کار کجاست وگرنه بخش خصوصی که سهم ناچیزی از اقتصاد را دارد، تعیین‌کننده این حرکت افزایشی نقدینگی جامعه نبوده و نیست.

در این میان که بحث مازاد نقدینگی و اثرات ناشی از آن مطرح است، بخش خصوصی چه انتظاراتی دارد؟

انتظاری که بخش خصوصی دارد این است که حتی نقدینگی که در جهت تسهیلات به تولید پرداخت می‌شود، ساماندهی درستی پیدا کند وگرنه اگر به شکل سابق این تسهیلات بدون ضابطه و برنامه پرداخت شود، بخش تولید نمی‌تواند بهره لازم و کافی را ببرد.

باز هم افرادی هستند که یقینا با زد و بندهایی که در سطح کلان انجام می‌دهند مبالغی را که قرار است به بخش تولید تزریق شود اجازه نمی‌دهند در مسیر درست مصرف شود. ما باید سعی کنیم واحدهایی را که انجام‌دهنده کار هستند و نیاز دارند در افزایش اشتغال تسهیلات را مورد استفاده قرار دهند، کمک کنیم که اینها بیشتر از این منابع استفاده کنند. باید سعی کنیم از تجربیات بنگاه‌های زودبازده و تقسیم منابع به‌صورت کارشناسی نشده پرهیز کنیم.

اگر در حال حاضر در شرایط رکودی قرار نداشتیم، به نظر شما مازاد نقدینگی می‌توانست به سمت بخش‌های تولیدی حرکت کند؟

ما باید مشوق‌های تولید را زیاد کنیم و جاذبه‌هایی در تولید به وجود آوریم که در مقایسه با سایر فعالیت‌ها انگیزه‌ای برای گرایش به این موضوع وجود داشته باشد. تا زمانی که تولید را در حاشیه نگه داریم و به شکل غیر‌معقول به آن نگاه کنیم، نمی‌تواند در مقایسه با سایر فعالیت‌ها سودآور باشد و سایر فعالیت‌ها ارزش افزوده بالاتری خواهند داشت. بنابراین باید یکسری امتیازها و مشوق‌ها به تولید بدهیم تا نقدینگی هم به این سمت هدایت شود.

***

حسین سلاح ورزی:

رشد نقدینگی در شرایط ثابت بودن توان تولید مخرب است

حسین سلاح ورزی، قائم مقام دبیر شورای گفت‌وگوی دولت و بخش‌خصوصی معتقد است اگر رشد نقدینگی در شرایطی که توان یا میزان تولید ثابت است، اتفاق بیفتد می‌تواند اثرات مخرب داشته باشد و در شرایطی که امکان عرضه متناسب با آن نیست، باعث افزایش تقاضا و متعاقب آن ایجاد تورم می‌شود. در این شرایط رشد نقدینگی اثرات تورمی در جامعه دارد که مخرب است.

به نظر شما رشد میزان نقدینگی چه پیامدهای منفی یا مثبتی خواهد داشت و چرا معمولاً تبعات منفی رشد میزان نقدینگی بیشتر از آثار مثبت آن است؟

 رشد نقدینگی و حجم پول در گردش یکی از موضوعاتی است که در اقتصاد همزمان با دو مولفه دیگر قابل بررسی است؛ یکی پایه پولی و یکی هم رشد فزاینده پول. در یک جامعه براساس معادلاتی که در اقتصاد داریم، اگر رشد نقدینگی در شرایطی که توان یا میزان تولید ثابت است، اتفاق بیفتد می‌تواند اثرات مخرب داشته باشد و در شرایطی که امکان عرضه متناسب با آن نیست، باعث افزایش تقاضا و متعاقب آن ایجاد تورم می‌شود.

در این شرایط رشد نقدینگی اثرات تورمی در جامعه دارد که مخرب است. اما در شرایطی که امکان افزایش توان یا میزان تولید متناسب با رشد نقدینگی داشته باشیم، اثرات تورمی و مخرب نخواهد داشت و به نوعی باعث افزایش رونق و خروج از رکود می‌شود.

بنابراین عده‌ای از کارشناسان که معتقدند افزایش نقدینگی می‌تواند اثرات مثبتی داشته باشد، از همین جهت است؟

بله، این دسته از کارشناسان معتقدند با توجه به رکود عمیقی که در چند سال گذشته در کشور وجود داشته و بنگاه‌های تولیدی ظرفیت خود را به حداقل رسانده‌اند، رشد نقدینگی موجب افزایش و تحریک تقاضا می‌شود و از آنجا که نظام تولیدی کشور امکان عرضه و افزایش توان تولید را دارد، بنابراین بسیاری معتقدند این رشد نقدینگی باعث اثرات تورمی نخواهد شد و نه‌تنها بد و مذموم نیست، بلکه می‌تواند خوب هم باشد.

برخی معتقدند رشد نقدینگی یک تهدید است که می‌توان آن را به فرصت تبدیل کرد، البته در صورتی که برنامه و استراتژی مشخص اقتصادی وجود داشته باشد. شما با این نظر موافق هستید؟

بله، موافقم. اگر ما برنامه‌ریزی مناسبی داشته باشیم و میزان نقدینگی را مدیریت کنیم و متناسب با رشد نقدینگی شرایط کسب‌و‌کار را به‌گونه‌ای تسهیل کنیم که امکان افزایش توان تولید محقق شود، دیگر رشد نقدینگی تهدید نیست.

به نظر شما دلیل این موضوع که نقدینگی به سمت بازارهایی مانند ارز، سکه و طلا برود، چیست؟ آیا به دلیل ساختار اقتصادی ما است یا به رفتارهای اقتصادی مردم برمی‌گردد؟

این موضوع ناشی از ساختار نابسامان اقتصاد ما است و مادامی که اقتصاد ما پویا و تولید محور نباشد، رشد نقدینگی به سمت بازارهایی مانند ارز، سکه و طلا می‌رود. اما در یک اقتصاد پویا حتماً تقاضاها به نظام تولید منتقل می‌شود و افزایش نقدینگی می‌تواند موجب رونق در تولید شود.

ارتباط با نویسنده: elmira.akrami@gmail.com