تصادفاتی که اقتصاد را قربانی می‌کنند

8 هزار میلیارد تومان هزینه سالانه، تنها بخشی از خسارت اقتصادی قابل رصدی است که تصادفات و تلفات رانندگی جاده‌ای در طول یک سال به بدنه اقتصادی کشور وارد می‌کنند. اگر به این خسارت مالی، هزینه‌های اجتماعی و خانوادگی به وجود آمده پس از هر حادثه را اضافه کنیم، کشور را با بحرانی مواجه می‌کند که برون‌رفت از آن نه‌تنها در تمام این سال‌ها امکان‌پذیر نشده که هنوز به‌عنوان تهدیدی جدی مطرح می‌شود. 

هرچند سقوط تنها یک هواپیمای مسافری کافی است تا برای سال‌ها خاطره تلخ از دست رفتن مسافران آن در جامعه تکرار شده و بعضا به تغییراتی جدی در بدنه مدیریتی کشور منجر شود، اما قاتل خاموشی که در طول تمام این سال‌ها بسیار کشنده‌تر و خطرناک‌تر از سقوط هواپیماهای مسافری عمل کرده، جاده‌های زمینی کشور بوده است. ثبت بیش از 13 هزارنفر تلفات جاده‌ای در طول یک سال، عددی را به دست می‌دهد که تنها با سقوط 40 فروند هواپیمای مسافری با بیش از 300 سرنشین اتفاق می‌افتاد.

هرچند در طول سال‌های گذشته با توجه به اقدامات مهمی که برخی سازمان‌های ذی‌ربط به انجام رسانده‌اند آمار تلفات جاده‌ای روندی کاهشی به خود گرفته و از سال 1384 تاکنون، هر سال تعداد کشته‌‌ها کم شده‌ است اما همچنان بالا بودن تعداد تصادفات نه‌تنها جاده‌های ایران را از عملکرد استانداردهای بین‌المللی دور کرده که حتی خسارات جدی به اقتصاد کشور نیز وارد آمده است.

آمارهای مطرح شده از سوی وزارت راه و شهرسازی نشان از خسارت سالانه 8هزار میلیارد تومانی این تصادفات دارد؛ رقمی که 4درصد از تولید ناخالص ملی کشور را در بر می‌گیرد. اگر این آمار در کنار اعدادی قرار گیرد که نشان از دشواری افزایش نیم درصدی تولید ملی در طول یک سال دارد، به خوبی عمق فاجعه به وجود آمده در جاده‌های کشور پیدا می‌شود.

خطرساز بودن برخی از جاده‌های کشور، ایمنی پایین برخی خودروهای داخلی، کمبود نظارت بر عملکرد رانندگان و البته فرهنگ رانندگی غلط برخی رانندگان بخشی از اصلی‌ترین عوامل تأثیر‌گذار در شکل‌گیری این ارقام عجیب است و هرچند در این بین تلاش شده با افزایش سطح زیر پوشش آزادراهی کشور، افزایش ایمنی خودروها و بالا بردن نظارت‌ها برخی از کمبودها جبران شود اما شاید هنوز یکی از مهم‌ترین عوامل نیاز به تغییر سبک رانندگی‌ها در جاده‌های برون شهری‌ است، مسئله‌ای که هرچند در طول این سال‌ها تلاش شده برای آن برنامه‌ریزی‌هایی صورت گیرد اما با توجه به برخی محدودیت‌ها و البته زمان‌بر بودن نتیجه بخشی آن، هنوز راهی دراز تا پایانی خوش دارد.

نگاه فنی هنوز محوریت دارد

مشاور اجتماعی وزیر راه و شهرسازی معتقد است هرچند در طول سال‌های گذشته با اقدامات مثبتی که به کار بسته شده، بخشی از آمار تصادفات جاده‌ای کاهش یافته است، اما برای نزدیک شدن به استانداردها قطعا اقدامات فرهنگی برای تأثیر روی نحوه رانندگی اهمیتی بسیار بالا دارد.

سعید معیدفر با بیان این مطلب به «فرصت امروز» می‌گوید: هرچند با نگاه مثبت شکل گرفته در این رابطه، تلاش‌هایی صورت گرفت تا اقدامات فرهنگی لازم در این خصوص به کار بسته شود اما محوریت نگاه فنی نسبت به اقدامات فرهنگی در برخی حوزه‌ها و محدودیت‌های موجود در این مسیر کار را قدری سخت کرده است. 

به گفته وی، در صورتی که این موانع از سر راه کنار روند می‌توان امید داشت اقدامات فرهنگی راه باز کنند اما در صورت تداوم این روند، امیدها برای ایجاد تغییری جدی در روند کاهش تصادفات زیاد نخواهد بود. 

در کنار لزوم تغییر در نگاه به دگرگونی زیرساختی در نحوه رانندگی در جاده‌های کشور، بحث حمایت مالی از فعالان حمل‌و‌نقل عمومی بین شهری برای افزایش ایمنی خودروهای‌شان نیز مسئله‌ای است که نظر فعالان این حوزه را به خود مشغول می‌کند.

احمدرضا عامری، رئیس اتحادیه تعاونی مسافربری کشور در گفت‌وگو با «فرصت امروز»، تأکید می‌کند: با توجه به سابقه بالا و تجربه‌ای که رانندگان اتوبوس‌های بین‌شهری دارند، این خودروها کمترین تصادفات را در قیاس با میزان رفت‌و‌آمدهایشان ثبت کرده‌اند و با توجه به اهمیتی که به حفظ جان مسافران داده می‌شود، امنیت اصلی‌ترین دغدغه در تمام رفت‌و‌آمدها بوده است.

به گفته وی، آنچه برای تکمیل این فرآیند پیش‌بینی شده بحث نو‌سازی و بهسازی ناوگان بوده است که اتحادیه تلاش می‌کند مقدمات لازم را برای آن فراهم کند، هرچند با توجه به محدودیت‌های مالی موجود کار در این رابطه بسیار سخت است.

عامری افزود: با توجه به اینکه مسافرت با اتوبوس انتخاب اقشار مختلف مردم است، در طول این سال‌ها با وجود افزایش قابل توجه هزینه‌ها تلاش شده قیمت بلیت چندان بالا نرود و این فشار در کنار افزایش قیمت تمام شده خودروهای جدید کار را برای نوسازی سخت کرده است. در صورتی که شرایط برای حمایت از رانندگان برای نوسازی خودروهای‌شان فراهم شود، می‌توان امید داشت بخشی از ناوگان قدیمی با خودروهای جدید جابه‌جا شوند.

تلاش وزارت راه و وزارت نفت برای رسیدن به راه‌حلی مشترک در نوسازی ناوگان بین جاده‌ای کشور از یک سو، ورود سرمایه‌گذاران خارجی برای سرعت بخشیدن به نهایی شدن طرح‌های زیرساختی کشور از طرف دیگر و البته تلاش برای گسترش نقش قطار امیدها را برای ایجاد دگرگونی در آمار تصادفات افزایش داده، اما به نظر می‌رسد در برنامه‌ریزی‌ها هنوز پای فرهنگ می‌لنگد، فرهنگی که شاید تا برای آن برنامه‌ریزی نشود، همچنان بسیاری از وجوه اجتماعی و اقتصادی ایران را تهدید می‌کند، تهدیدی که شاید شفاف‌ترین اثر آن مرگ سالانه بیش از 13 هزار ایرانی است.

* ارتباط با کارشناس: j.hashemi1992@gmail.com