پیش به سوی ظرفیت پالایش3میلیون بشكه ای / تحقق مهم ترین راهبرد صنعت نفت کشور در توقف خام فروشی

یکی از مهم ترین اولویت های صنعت نفت ایران طی دهه های اخیر، تامین نیازهای فزاینده داخلی به فرآورده های نفتی بوده است. مصارف داخلی در بسیاری از سال های اخیر نرخ رشد دو رقمی را تجربه کرده است و بخش مهمی از منابع مالی تخصیص یافته به بخش پایین دستی مصروف تامین این نیازها شده است. 

مجموع ملاحظات فراروی این بخش از صنعت نفت در شرایطی است که یکی از راهبردهای ابلاغ شده از سوی مقام معظم رهبری در حوزه صنعت نفت، پرهیز از خام فروشی و برنامه ریزی برای ایجاد حداکثر ارزش افزوده از منابع نفت و گاز تولیدی کشور بوده و این الزام بارها در سیاست های مختلف ابلاغی از سوی معظم له (از جمله برنامه اقتصاد مقاومتی و سند چشم انداز صنایع نفت و گاز در افق 1404) مورد تاکید قرار گرفته است.

هم اکنون صنایع پایین دستی نفت با صادرات روزانه بیش از 60میلیون لیتر نفت گاز و نفت کوره و نیز حدود 1.5میلیون لیتر گاز مایع در حال تبدیل شدن به یک بازیگر عمده منطقه ای و بین المللی در حوزه تجارت فرآورده های نفتی است. برای حفظ و توسعه سهم فعلی ایران از بازار فرآورده، ضروری است فرآورده های صادراتی در آینده نزدیک و با سختگیرانه تر شدن استانداردهای واردات فرآورده در بازارهای مقصد منطقه ای، دارای استاندارد های یورو 4 و یورو5 باشند.

این صنعت با در نظر گرفتن این نیازها از یک سو و روند تدریجی سنگین تر شدن نفت خام های تولیدی کشور (که منجر به تولید نفت کوره؛ به عنوان محصولی کم ارزش تر شده)، راهبرد توسعه خود را در دو محور «توسعه ظرفیت های تولیدی» و «ارتقای کیفیت فرآورده های تولیدی و کاهش تولید نفت کوره» تعیین و برای تحقق آن برنامه ریزی کرده است.

در این راستا در پالایشگاه های بزرگ کشور که دارای ظرفیت پالایشی به میزان 1.85میلیون بشکه در روز است، طرح های افزایش ظرفیت تولید و ارتقای کیفیت فرآورده های تولیدی تعریف شده است.

همچنین با توجه به تحولات بخش بالادستی صنعت نفت از جمله روند افزایشی تولید میعانات گازی از فازهای توسعه ای پارس جنوبی، چند واحد پالایشی جدید به منظور استفاده از این فرآورده به عنوان خوراک از یک سو و تامین نیازهای کشور به فرآورده های نفتی و ایجاد ارزش افزوده بیشتر در مقایسه با صادرات میعانات گازی برنامه ریزی شده است.

طرح پالایشگاه ستاره خلیج فارس با ظرفیت روزانه 360 هزار بشکه میعانات گازی و طرح مجتمع پالایشگاهی سیراف مشتمل بر هشت پالایشگاه هریک با ظرفیت 60 هزاربشکه و مجموعا با ظرفیت روزانه 480 هزار بشکه میعانات از مهم ترین طرح های مزبور هستند.

با برنامه ریزی و تمهیدات پیش بینی شده از سوی این بخش (از طریق مشارکت در تامین منابع مورد نیاز و الزام شرکت های پالایشی به تسریع در پیشبرد طرح های مصوب) هم اکنون طرح افزایش تولید بنزین پالایشگاه بندرعباس در آستانه اتمام قرار دارد و با تکمیل موارد باقی مانده در پاییز سال جاری به بهره برداری خواهد رسید.

هدف عمده این طرح افزایش 3میلیون لیتر تولید بنزین و ارتقای کیفیت 70درصد از بنزین تولیدی این پالایشگاه به سطح یورو4 است که آغاز به کار آن کاهش واردات این محصول استراتژیک و بهره مندی شهرهای کشور از سوخت استاندارد را به همراه خواهد داشت. با بهره برداری کامل از طرح مزبور، مجموع ظرفیت تولید بنزین پالایشگاه بندرعباس به حدود 12میلیون لیتر در روز بالغ می شود. همچنین متعاقب راه اندازی این طرح، واحد تصفیه گازوییل پالایشگاه نیز در نیمه دوم سال جاری به بهره برداری خواهد رسید.

همچنین با اجرای طرح ارتقای کیفیت فرآورده های نفتی در پالایشگاه اصفهان، ظرفیت تولید بنزین یورو 4 در این پالایشگاه به حدود 9 میلیون لیتر در روز رسیده است.

اما بهره برداری از فاز اول طرح پالایشگاه ستاره خلیج فارس را قطعا باید مهم ترین رخداد صنعت پالایش کشور در دولت یازدهم دانست. طرح ستاره خلیج فارس با هدف دریافت روزانه 360 هزار بشکه خوراک میعانات گازی در سه فاز هریک به ظرفیت 120 هزار بشکه تعریف شده بود که به دلیل عدم اعمال مدیریت دقیق متناسب با امکانات و شرایط دوره تحریم ها، در دولت قبل به رغم هزینه کردن صدها میلیون دلار منابع مالی، هیچ یک از فازهای سه گانه آن به بهره برداری نرسید.

با تعریف اولویت فاز و نیز آزادسازی تجهیزات و دریافت سفارشات ارائه شده به سازندگان اروپایی و دیگر سازندگان بین المللی متعاقب توافق برجام، روند پیشرفت فعالیت ها در فاز اول متمرکز شد تا هر چه سریع تر به بهره برداری برسد. بهره برداری از این فاز افزایش تولید 12 میلیون لیتری بنزین در روز را به همراه خواهد داشت.

به منظور توقف و اصلاح روند تولید فرآورده های سنگین تر و به موجب ماده 59 سیاست های كلی اصلاح الگوی مصرف (ابلاغی مقام معظم رهبری)، سالانه باید 2درصد از تولید نفت کوره کشور کاهش یابد تا تولید نفت کوره در نهایت در افق 1404 به کمتر از 10درصد برسد.

در این راستا طرح تثبیت پالایشگاه آبادان تعریف شده و متعاقب گشایش فضای سرمایه گذاری در کشور پس از برجام، برای تامین منابع مالی مورد نیاز آن موافقت نامه ای با شرکت های چینی امضا و مقرر شده منابع مالی لازم از محل خط اعتباری چین تامین شود.

بر این اساس هم اکنون طراحی پایه انجام و طرح در مرحله مهندسی است و عملیات اجرایی آن در نیمه دوم سال جاری آغاز خواهد شد. با اجرای این طرح میزان تولید نفت کوره پالایشگاه آبادان که هم اکنون حدود 38-37 درصد است به کمتر از 25درصد کاهش خواهد یافت و محصولات آن نیز به سطح استانداردهای یورو 4 ارتقا خواهد یافت.

همچنین طرح تصفیه نفت سفید و گازوییل پالایشگاه اصفهان - که عملیات اجرایی آن پس از وقفه چند ساله مجددا از سال 93 آغاز شده- در جریان است و تا پایان سال 97 به بهره برداری خواهد رسید. با بهره برداری از طرح مزبور 18میلیون لیتر گازوییل تولیدی پالایشگاه مزبور به استاندارد یورو 4 و یورو 5 خواهد رسید.

همین طور طرح دیگری با هدف کاهش تولید نفت کوره پالایشگاه نیز تعریف شده که موافقت نامه آن با شرکت دایلم کره جنوبی به ارزش 2میلیارد دلار به امضا رسیده و بهره برداری از آن از سال 99 آغاز خواهد شد.

در پالایشگاه های تهران و بندرعباس نیز مراحل مطالعاتی و متعاقبا عملیات اجرایی برای کاهش تولید نفت کوره به کمتر از 10درصد در جریان است.

به اقدامات مزبور باید واحدهای جدید پالایشی را نیز افزود که مراحل مذاکراتی و اجرایی به خصوص در مورد سه طرح پالایشگاهی 150هزار بشكه ای آناهیتا کرمانشاه، پالایشگاه 120هزار بشکه ای میعانات گازی پارس در شیراز و مجتمع پالایشگاهی 480هزار بشکه ای سیراف با سرعت بیشتری در جریان است.

به این ترتیب، با احتساب طرح های قطعی شده موجود، ظرفیت پالایش نفت کشور به زودی به 3میلیون بشکه در روز خواهد رسید که دستیابی به این رقم را باید تحقق یکی از مهم ترین راهبردهای صنعت نفت کشور در توقف خام فروشی نفت دانست و بدین ترتیب ایران به بزرگ ترین پالایشگر نفت خام منطقه خاورمیانه و ششمین پالایشگر بزرگ جهان تبدیل خواهد شد.

معاون شركت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی