گزارشی از سرمایه‌ گذاری در نهال‌ کاری / به جای سپرده‌ گذاری ، نهال بکارید

تولید نهال از ارکان پایه‌ای و بسیار مهم در احداث باغ‌هاست که همواره مورد توجه کارشناسان، موسسات علمی، دانشکده‌های کشاورزی و به‌‌ویژه ایستگاه‌های تحقیقات کشاورزی به مرکزیت مؤسسه تحقیقات، اصلاح و تهیه نهال و بذر (واقع در کرج) بوده که مورد آخر متولی توسعه باغ‌های مدرن با توصیه ارقام برتر تجاری میوه دنیا در کشور فعالیت می‌کند.

دکتر محمدجواد کرمی، عضو هیأت علمی گروه باغبانی ایستگاه تحقیقات اصلاح بذر و تهیه نهال زرقان و محقق سابق مرکز تحقیقات کشاورزی استان کردستان که در زمینه به‌نژادی و به‌زراعی انگور فعالیت دارد، در گفت‌وگو با «فرصت امروز» با بیان این جملات بر اهمیت اقتصادی تولید پایه و نهال تأکید می‌کند و آن را فرصت خوبی برای سرمایه‌گذاری و کارآفرینی می‌داند: اشتغال‌زایی نهالستان‌ها و به‌صورت کلی تولید پایه و نهال حدودا 800 تا 1100 روز نفر‌کار در هکتار به‌صورت مستقیم است (پنج نفر کارگر به‌صورت دائم) و مسلما چندین نفرهم (مانند راننده، نگهبان و...) به‌صورت غیرمستقیم در چرخه تولید سهیم خواهند شد. از دیدگاه اقتصادی، سود سرشاری نصیب کارآفرینان می‌شود که بسیار بالاتر از سود 18درصد برای سپرده‌گذاری یک‌ساله در بانک‌هاست.

او میزان سود‌آوری نهالستان را حدود 5 تا 10برابر هزینه‌های تولید تخمین می‌زند و با محاسبه میزان سود و سرمایه لازم تشریح می‌کند: در هر هکتار به طور متوسط امکان تولید 150 هزار نهال وجود دارد. برای تولید این تعداد نهال، با لحاظ کردن هزینه‌های کارگری و نهاده‌ها در حدود 35 تا 45 میلیون تومان هزینه می‌شود و در صورت فروش تمام تولید در یک دوره تقریبا یک‌ ساله بیش از 300 میلیون تومان بازگشت سرمایه وجود خواهد داشت.

استانداردسازی نهال‌ها برای صادرات

وی که سابقه طولانی (از سال 1369) در تولید پایه و نهال به روش علمی داشته و با تعدادی از تولیدکنندگان تجاری نهال در این زمینه همکاری دارد، وضعیت کلی تولید نهال در کشور را پایین‌تر از استانداردهای بین‌المللی ارزیابی کرده و می‌گوید: در سال‌های اخیر تولید نهال توسط بخش‌خصوصی انجام می‌شود که به دلایل مختلفی مانند سطح دانش علمی ناکافی، تولید در زمین‌های کوچک و بی‌کیفیت و نبود باغ‌های مادری برای تولید پیوندک استاندارد (دارای اصالت رقم) و سالم (عاری از ویروس)، نوعی آشفتگی در بازار نهال وجود دارد.

او در ادامه درباره این مشکلات و تبعات آنها بیشتر توضیح می‌دهد و می‌گوید: نتیجه تمام این موارد تولید نهال‌هایی تا حدودی بی‌نام و نشان است که خریدار از اصالت یا سالم بودن آنها اطمینان ندارد و نصب برچسب روی نهال‌ها توسط تولیدکنندگان نهال فقط براساس خود اظهاری آنها است. به بیان دیگر زمانی که نهالی مانند گیلاس سیاه مشهد خریداری می‌شود و چون منشا تهیه پیوندک یا قلمه این نهال مشخص نیست احتمال اینکه این نهال رقم دیگری غیر‌از گیلاس سیاه مشهد باشد، زیاد است.

از طرف دیگر بیش از 98درصد نهال تولیدی کشور فاقد برچسب سلامت نهال هستند. این برچسب نشانه عاری بودن نهال تولیدی از بیماری‌های ویروسی است. کرمی در ادامه می‌افزاید: نتیجه نهایی موارد یاد شده این است که تولید نهال و وضعیت توسعه باغ‌ها در کشور به اندازه بیشینه پتانسیل ژنتیکی ارقام تجاری موجود در کشور نیست. به‌صورت کلی تولید نهال از رویه و پروتکل‌های توصیه شده پیروی نمی‌کند و فقط تأکید بر تولید نهال با اندازه استاندارد است. در حالی که در کشور به‌ویژه برای صادرات نیازمند تولید نهال استاندارد و سالم هستیم.

این عضو هیات علمی گروه باغبانی ایستگاه تحقیقات کشاورزی زرقان بر ضعف قانونی درتولید نهال تأکید می‌کند و ادامه می‌دهد: قوانین موجود که ناظر بر فرآیند تولید نهال و پایه هستند یا ناقص هستند یا در مرحله اجرایی به خوبی و با دقت اجرا نمی‌شوند.

وی بزرگ‌ترین مشکل حال حاضر صنعت تولید نهال ایران را نبود باغ‌های مادری استاندارد ذکر می‌کند و می‌افزاید: در کل کشور حتی یک باغ مادری براساس پروتکل‌های استاندارد نداریم که به‌صورت سیستماتیک فعال باشد و بتواند پیوندک مرغوب، گواهی شده و با ضمانت از لحاظ اصالت نهال و سلامت نهال (عاری از ویروس) را به نهالستان‌ها تحویل دهد. لازم است که این مسئله مورد توجه نهادهای تصمیم‌گیرنده در سطح دولت و وزارتخانه‌ها قرار گیرد.

پیشنهادی که نباید رد شود

او برای بهبود وضعیت تولید نهال در کشور پیشنهاداتی ارائه می‌کند و توضیح می‌دهد: نخستین و مهم‌ترین قدم، ایجاد زمینه مناسب و برنامه‌ریزی علمی و عملی برای احداث باغ‌های مادری در مناطق و استان‌های مختلف کشور است. سیستم‌های حمایتی جهاد کشاورزی با اعطای تسهیلات مناسب و کافی به متقاضیان احداث باغات مادری باید برای اجرایی شدن این اولویت تلاش کنند.

دومین پیشنهاد کرمی برای فارغ‌التحصیلان رشته کشاورزی و علاقه‌مندان به تولید نهال است: کسانی که مایلند در این حرفه وارد شوند باید در ذهن داشته باشند که لازمه موفقیت، استفاده از روش‌های تولید محصولات متمایز از انواع سنتی رایج در کشور است. افراد با تحصیلات در رشته کشاورزی باید سعی کنند بین علم وعمل ارتباط ایجاد کنند و دانسته‌های علمی خود را به محصولاتی با ارزش‌تر از آنچه دیگران و رقبا عرضه می‌کنند، تبدیل کنند.

در این زمینه علاقه‌مندان به خلاقیت در روش بسته‌بندی و نگهداری و حمل‌و‌نقل نهال‌های تولیدی توصیه می‌شوند، زیرا این جنبه تولید هم نیاز به کار زیادی دارد و وضعیت فعلی آن در کشور نامناسب است.

به‌عنوان مثال برای خرده فروشی، نهال در جعبه‌های مقوایی نیز می‌تواند به فروش برسد که به راحتی می‌توان آنها را روی هم چید و به این ترتیب نهال‌ها سالم و بدون کمترین آسیب به مقصد می‌رسند و علاوه بر سهولت حمل‌و‌نقل برای خریداران به دلیل قیمت بالاتر این گونه نهال‌ها نسبت به نهال‌های عمده‌فروشی، سود خوبی برای تولیدکنندگان نیز به همراه خواهد داشت.

***

راهنمایی برای احداث نهالستان

برای احداث نهالستان نخستین قدم تهیه زمین برای احداث آن است. حتما در نظر داشته باشید که نباید برخلاف جهت آب شنا کرد. به عبارت دیگر تولید نباید در مکانی صورت گیرد که خیلی سرد یا بسیار گرم باشد زیرا هزینه‌‌های مصرف انرژی برای غلبه بر شرایط اقلیمی از سودمندی تولید نهال می‌کاهد. جنس و بافت خاک را بررسی کنید، خاک بیش از حد قلیایی یا اسیدی نباشد، مشکلاتی مانند تجمع نمک در منطقه سبب خسارت به نهال‌ها می‌شود.

دسترسی به آب با کیفیت با شوری کمتر از 1/5 دسی‌زیمنس بر متر از پیش نیازهای تولید اقتصادی است. متراژ نهالستان در صورت امکان یک هکتار باشد، به‌صورت کلی تولید کشاورزی در سطح کوچک سودآوری بالایی ندارد. همچنین باید اطمینان داشت که زمین مورد استفاده از دیدگاه حقوقی باید دست‌کم برای سه سال در اختیار تولیدکننده قرار بگیرد، زیرا با انجام کارهای ابتدایی، عرضه نخستین سری نهال‌ها به حدود دو سال زمان احتیاج دارد.

قدم بعدی انجام کارهای اداری و دریافت مجوز‌های لازم برای تولید نهال و احداث نهالستان است که برای این منظور باید به سازمان جهادکشاورزی استان مراجعه و تقاضایی را به قسمت معاونت برنامه‌ریزی و امور اقتصادی، مدیریت صدور پروانه‌ها و مجوزها تسلیم کرد.

این سازمان شرایط اختصاصی برای صدور مجوز را به این صورت بیان می‌کند؛ داشتن زمین با مساحت حداقل یک هکتار، در صورت بهره‌برداری از چاه آب، امکان تامین آب به میزان 15 لیتر در ثانیه برای هر هکتار زمین، تجربه باغبانی توسط متقاضی و مشخص بودن نوع تولید.

همراه با درخواست کتبی موارد زیر را باید برای صدور مجوز به سازمان جهادکشاورزی ارائه داد؛ سند مالکیت یا اجاره‌نامه، نقشه UTM زمین و پلان محل اجرای طرح، طرح توجیهی فنی اقتصادی، نتیجه آزمایش‌های خاک و آب، تعهدات مربوط به تامین آب، زمین‌های مشاع، عدم تغییر کاربری و… و استعلام از شورای اسلامی در خصوص حق آب. پس از تشکیل پرونده و انجام بررسی‌های لازم و بازدید کارشناسان مجوز بهره‌برداری صادر و در اختیار متقاضی قرار می‌گیرد.

اگر تمام مراحل بدون هیچ مشکلی پیش رود زمان لازم برای صدور مجوز روی کاغذ، حدود یک ماه تخمین زده می‌شود. با دریافت موافقت اصولی سازمان جهادکشاورزی می‌توان برای دریافت تسهیلات به بانک‌های مختلف مراجعه کرد.

بانک کشاورزی در این زمینه تسهیلاتی با سود زیر 20درصد ارائه می‌دهد اما در دسترس بودن منابع مالی بانک پیش شرط پذیرفته شدن درخواست متقاضی است. بانک‌های خصوصی (البته با در نظر گرفتن بهره بالاتر) هم گزینه دیگری برای علاقه‌مندان است.