بز حیوان عجیبی است!

«یکی از کارخانه‌های بزرگ لبنیات کشور اعلام کرده که چنانچه فرد یا افرادی در زمینه پرورش بز شیرده سرمایه‌گذاری کنند، به مدت پنج سال شیر تولید شده را با دو برابر قیمت بازار از واحد مربوطه خریداری خواهد کرد.» این دقیقا سخنی بود که از طرف معاون وزیر جهادکشاورزی در نشستی که هفته گذشته با خبرنگاران برگزار کرد، بیان شد، اما متاسفانه رسانه‌ها آن‌طور که باید و شاید به آن نپرداختند و این موضوع در لابه‌لای خبرهای دیگر پنهان ماند.

از آنجا که رسالت و خط مشی این صفحه، معرفی فرصت‌های سرمایه‌گذاری و چگونگی مدیریت آن است، بر آن شدیم تا موضوع را از کارشناسان و متولیان امر پیگیری کنیم بلکه بتوانیم به‌عنوان یکی از نخستین روزنامه‌ها در این راستا پیش قدم باشیم. به این ترتیب، اکنون می‌خواهیم درباره پرورش بز، آن هم از نوع شیری با شما صحبت کنیم.

دامپروری، تنها گاوداری نیست

شاید وقتی کلمه دامپروری به گوش می‌رسد، بلافاصله تنها تصویر یک گاوداری در ذهن نقش می‌بندد، اما امروز دیگر دامپروری به روش صنعتی تنها در دام سنگین خلاصه نمی‌شود و می‌تواند دام‌های سبک از جمله بز و گوسفند را نیز دربر بگیرد. بز، حیوانی است که شاید تا دو، سه سال اخیر تنها می‌شد آن را در مراتع آزاد یافت. ولی به دلیل مزایا و برتری که شیر این حیوان نسبت به گاو دارد، کم‌کم کارشناسان اصلاح‌نژاد به فکر تولید نژادی افتادند که بتوان شیر بیشتری از آن گرفت؛ در این صورت است که پرورش بز، توجیه اقتصادی پیدا می‌کند. البته هنوز هستند عشایری که به پرورش سنتی بز اکتفا کرده و حتی چادر اسکانشان را از موی این حیوان تامین می‌کنند.

شاید بیش از هشت ‌نژاد از این حیوان در کشور وجود داشته باشد. در این میان بز سانن بیشترین قابلیت را برای تولید شیر داراست. به جرأت می‌توان گفت کشور فرانسه در اصلاح ‌نژاد این نوع، پیشتاز دنیاست و دام‌های خود را به کشورهای دیگر صادر می‌کند. ایران هم از واردات این ‌نژاد مستثنا نبوده و اکنون حدود 15 واحد صنعتی در کشور وجود دارد که البته نوع سانن و آلپاین را پرورش می‌دهند.

طریقه سرمایه‌گذاری

مانند هر کسب‌وکار دیگری گرفتن مجوزهای لازم از ملزومات اولیه است. سیاست‌های وزارت جهادکشاورزی طبق نیازها و امکاناتی که در مناطق مختلف کشور وجود دارد، به سازمان‌های متولی و زیرمجموعه ابلاغ می‌شود. سازمان‌هایی که سرمایه‌گذاران این حوزه باید با آنها در تعامل باشند، نظام مهندسی کشاورزی و نظام دامپزشکی است.

سرمایه‌گذار تقاضای خود را ابتدا به سازمان نظام مهندسی کشاورزی اعلام می‌کند. اگر طرح موردنظر، با سیاست‌های وزارتخانه همخوانی داشته باشد، تقاضا در سامانه مربوطه ثبت و به سازمان نظام دامپزشکی اعلام می‌شود. سازمان اخیر هم طی مدت یک ماه موظف است نظر نهایی خود را نسبت به قبول یا رد طرح اعلام کند. اگر طی یک ماه، خبری از سازمان نظام دامپزشکی نشد، نظام مهندسی وارد عمل شده و از 11 سازمان دیگر (مانند منابع طبیعی، گردشگری، آب، برق و...) برای مکان مورد‌نظر استعلام می‌کند. در صورت موافقت این سازمان‌ها پروانه تاسیس صادر می‌شود. 

البته زمان آن هم بستگی به پیگیری متقاضی دارد. اما معمولا تا سه ماه جواب خواهد گرفت. لازم به ذکر است طبق قانون، تعرفه کارشناسی برای سازمان نظام مهندسی کشاورزی، 113هزار تومان و برای سازمان نظام دامپزشکی، 131هزار تومان است. در مجموع 200 تا 300هزار تومان برای اخذ موافقت اصولی، پروانه تاسیس و پروانه بهره‌برداری از حساب سرمایه‌گذار کم می‌شود.

به گفته کارشناسان، برای شروع کسب وکار حداقل یک گله 50 رأسی نیاز است تا توجیه اقتصادی داشته باشد. برای همین، با در نظر گرفتن تمام جزییات، سرمایه‌گذار به فضایی دست‌کم 300متری احتیاج دارد. زیرا هر رأس بز، حدود چهار متر مساحت اعم از مسقف و غیرمسقف می‌خواهد. از طرفی باید به فکر اسکان کارگران، دفتر مدیریت، راهرو بین بهاربندها و غیره هم بود.

کشت در کنار صنعت

اغلب پرورش‌دهندگان معتقدند که در اختیار داشتن یک زمین کشت، در کنار واحد دامپروری ضروری است. گفته می‌شود یک هکتار زمینی که علوفه می‌دهد برای 60 رأس کفایت می‌کند. بنابراین می‌توان سرمایه‌گذار را مدیری دانست که با تلفیق کشت و صنعت، واحدی را تاسیس می‌کند تا بتواند از آن سود ببرد.

جالب اینجاست که برخلاف گاو، چندقلوزایی در این حیوان امری عادی است و دوره آبستنی آن هم پنج‌ماه طول می‌کشد. با توجه به اینکه سه‌ماه هم برای بازگشت رحم بعد از زایمان نیاز است، با یک حساب سرانگشتی می‌توان نتیجه گرفت که در هر دو سال، سه مرحله زایمان خواهد داشت. سرمایه‌گذار می‌تواند از تسهیلات مختلف هم استفاده کند. از آنجا که بخش کشاورزی با مشکلات کمبود نقدینگی مواجه است، بعید به نظر می‌رسد بتوان از تسهیلات آن‌که سودی کمتر از 17درصد دارد، استفاده کرد. بنابراین به ناچار باید به تسهیلات بانکی که اغلب سود آن بالای 23درصد است، قناعت شود.

نگهداری گله بز، طبق گفته کارشناسان بسیار راحت‌تر از دام‌های دیگری مانند گاو است. زیرا این حیوان می‌تواند از دمای منفی 25 تا مثبت 45 درجه را تحمل کند. از طرف دیگر انعطاف‌پذیری آن نسبت به خوراک بسیار زیاد است و حتی می‌توان از برخی ضایعات کشاورزی در تغذیه بز استفاده کرد. گذشته از اینها مقاومت بز در برابر بیماری‌ها و مشکلات بهداشتی مثال‌زدنی است. ناگفته نماند که قیمت هر رأس بز مولد، بیشتر از دو میلیون تومان نیست و سرمایه‌گذار می‌تواند آن را از مراکز اصلاح‌نژاد یا دامداری‌هایی که مشغول پرورش آن هستند، تامین کند. بز سانن معمولا در شش‌ماهگی به سن بلوغ می‌رسد و از آن به بعد توانایی تولید مثل دارد.

آینده ای روشن

هم‌اکنون پرورش صنعتی این حیوان بیشتر در مناطق مرکزی، روندی رو به رشد دارد؛ مناطقی مانند یزد، اصفهان و اراک. پرورش بز همان‌طور که گفته شد از قدیم‌الایام به‌صورت سنتی و چرای مرتعی وجود داشته و طبق کاوش محققان، قدیمی‌ترین گله پرورشی در منطقه اندیمشک پیدا شده است. اما یکی از محدودیت‌هایی که ممکن است در سرمایه‌گذاری خلل ایجاد کند، بحث تامین منابع آب است. طبق اطلاعات موجود، هر رأس بز حداقل در هر روز به 5/9 لیتر آب احتیاج دارد. بنابراین بسیار مهم است که سرمایه‌گذاران بیش از هر چیز به فکر تامین مایه حیات باشند. اگر مشکلی در این زمینه نبود، باقی مسائل به مرور حل خواهد شد.

بنابراین با توجه به سخنان معاون وزیر جهادکشاورزی درباره مشوقی که یکی از کارخانه‌های کشور برای خرید شیر در نظر گرفته، پرورش بز می‌تواند یکی از فرصت‌های ناب سرمایه‌گذاری باشد. زیرا هم‌اکنون نوع اصلاح‌نژاد شده آن تا روزی پنج کیلوگرم شیر تولید می‌کند و هر کیلوگرم آن به قیمت 2500 تا 3000هزار تومان به فروش می‌رسد. البته به جز شیر، گوشت، مو، پوست، کرک و حتی شاخ آن نیز سودآور است و پتانسیل تجارت در بازار را دارد. از شیر بز، پنیر و ماست بسیار مرغوب تولید می‌شود که قیمتی بالاتر از نرخ همین اقلام توسط شیر گاو برای آن تعیین می‌شود. حمایت‌های دولتی نیز شامل حال سرمایه‌گذاران خواهد شد که از آن جمله می‌توان به تامین مایه ژنتیکی به‌صورت رایگان تا دو نسل متوالی برای گله مورد‌نظر اشاره کرد.