اصلاح ساختار بازار سهام

باید تدابیری جهت اصلاح ساختار بازار سهام اتخاذ شود تا توافق هسته‌ای به‌عنوان نسخه‌ای برای درمان مشکلات موجود نقش‌آفرینی کند. بازار سهام تحت تاثیر مذاکرات ایران و گروه 1+5، هیجانی شده لذا تا زمانی که نتواند مانع افزایش نقدینگی در جامعه شود یا سرمایه‌گذاری خارجی را جذب کند، اقتصاد با وضع موجود ادامه خواهد یافت. کارگزاران بورس تهران در راستای کسب بالاترین سود، هم خریدار و هم معامله‌گر هستند، هم قیمت‌ها را بالا می‌برند و هم قیمت‌های حبابی ایجاد می‌کنند، ضمن آنکه عرضه‌های اول، دوم و سوم را برای خود و شرکت‌های صوری خریداری می‌کنند.

بازار سهام یکی از مهم‌ترین ارکان سیاست پولی بانک مرکزی در تمام جهان محسوب می‌شود. بخش اعظمی از حجم پول این بازار صرف خریدوفروش سهام می‌شود و سهامداری با 1000 سهم، کارگزاران را به رقابت وامی‌دارد. خریدوفروش سهام باید روی فرم مخصوصی باشد که ساعت و روز دستور سهامدار را منعکس ‌کند و همزمان در سیستم اطلاعاتی بورس تهران و شهرستان‌ها در بخش Monitoring ثبت شود اما سیستم MIS درستی در بورس وجود ندارد تا اختصاص سهام دقیقا مشخص شود. اگر از بورس تهران سوال شود که فردی چه تعداد سهام خریده یا فروخته، اطلاعاتی در این زمینه وجود ندارد بنابراین چگونه باید مشخص شود که عرضه‌های اول، دوم و سوم بورس به چه کسانی تخصیص داده شده است. با توجه به افزایش نقدینگی در سال‌های بعد از انقلاب که فعلا 100 درصد نسبت به نقدینگی واقعی آن افزایش یافته و این بازار می‌تواند نقدینگی اضافی را تا حدودی جمع‌آوری کند،

سوال اینجاست که کمبود نقدینگی بازار از کجاست و چرا سهام خریدار ندارد؟ به نظر می‌رسد مشکل جای دیگری است و اگر قرار باشد، سهامداران مرتب از بازار خارج شوند، جایی به غیر‌از بانک‌های دولتی نیست که سهام را خریداری کنند و در نهایت سهامداران اصلی بانک‌ها خواهند بود نه مردم. کارگزار در تمام دنیا بازاریاب است نه معامله‌گر، بنابراین در نخستین اقدام باید کارگزاران از معامله‌گران تفکیک شوند و معامله‌گران از ارکان سازمان بورس باشند. البته معامله‌گران در آمریکا، کانادا و انگلیس اجازه تاسیس شرکت ندارند بلکه فقط در تالار معامله می‌کنند و با شماره‌ای که دارند، شناسایی می‌شوند لذا دستکاری قیمت‌ها امکان‌پذیر نیست. ضمن آنکه وجود هزاران چارتیست (Chartist)و شرکت‌هایی که فقط کارشان کشف قیمت است، امکان دستکاری در قیمت‌ها را نمی‌دهند. در حالی‌که عدم وجود چارتیست‌ها در بازار سهام ایران قیمت‌های حبابی شدید ایجاد می‌کند و تفاوت زیادی با قیمت ذاتی سهم و قیمت بازار به وجود می‌آورد،

در نهایت کسب ثروت بادآورده برای عده‌ای به‌خصوص مانند کارگزاران، بعضی سهامداران و مدیران شرکت‌های سرمایه‌گذاری خواهد شد. برای از بین بردن این معضل باید سازمان بورس چند شرکت را به‌عنوان چارتیست انتخاب کند تا کشف قیمت کرده و قیمت ذاتی و واقعی و حبابی سهم را مرتبا برای خریداران مشخص کنند. همان‌طور که در تمام کشورهایی که بورس فعال دارند، فعالان و دست‌اندرکاران بورس که اطلاعات شرکت‌ها را دارند، حق معامله ندارند، در بورس تهران نیز همین شرایط حاکم شود. شاخص‌های بورس باید مورد تجدیدنظر قرار گرفته و علاوه بر شاخص لاسپیرز از شاخص‌های دیگر مانند پاشه، بولی، فیشر و... استفاده شود. خرید نرم‌افزار Smart نیز مناسب بورس اوراق بهادار تهران نیست و باید نرم‌افزاری مناسب وضع موجود بازار طراحی شود.

ضمن آنکه بسیاری از مسائل ناشی از زد و بندهای خصوصی و دولتی در بورس باید حل و فصل و آمار اسامی خریداران سهام سازمان بورس اعلام شود تا از این طریق افرادی که سهام ارزان خریداری و با قیمت بالاتر به فروش می‌رسانند، شناسایی شوند که با طراحی سیستم اطلاعاتی مدیریت می‌توان به آسانی بعضی از شرکت‌های بورسی که پول‌های کثیف به‌دست می‌آورند و با خرید سهم بالایی از سهام، پول‌های فوق را پاک می‌کنند، شناسایی کرد و در نهایت تشکیل اتاق فکر در بورس و شفاف کردن همه مسائل از ضروریات است.

* دکترای مدیریت سیستم از دانشگاه شهیدبهشتی