آیا ایران‌ خودرو در زنجیره توزیع جهانی پژو قرار می‌گیرد؟

یكی از مهم‌ترین بندهای قرارداد ایران‌خودرو – پژو عبارت است از امکان استفاده از بازارهای صادراتی محصولات شركت پژو در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا (MENA)؛ شرطی كه تحقق آن نیازمند جهش قابل توجهی در بسیاری از زیرساخت‌های شركت ایران‌خودرو است چرا كه واگذاری چنین امتیازی به ایران‌خودرو از سوی پژو مستلزم آن است كه شركت پژو از تولید محصولاتی متناسب با سقف استانداردهای كیفی خود در سایت شریك ایرانی‌اش اطمینان حاصل کند و به همین دلیل باید نهایت تلاش و همكاری خود را در جهت توسعه و ایجاد زیرساخت‌های ضروری برای انجام تولیدی در این سطح در شركت ایران‌خودرو بکند. به همین دلیل می‌توان این‌گونه تحلیل کرد كه اگر شركت پژو برای تحقق این بند مهم قرارداد جدی باشد قطعاً این جدیت دارای نشانه‌هایی است كه نگارنده قصد دارد در این نوشتار به برخی از آنها اشاره کند.

در‌ صورتی‌كه شركت ایران‌خودرو توانایی تولید محصولاتی را مطابق استانداردهای شركت پژو داشته باشد، می‌توان این شركت را به‌عنوان یك تولیدكننده خودرو در كلاس جهانی نامید حتی اگر این توانایی به‌واسطه بهره‌مندی از پلتفرم و نشان یك شركت بزرگ خودروساز دیگری چون پژو نمود پیدا كرده باشد، چرا كه برای دستیابی به همین سطح از توانایی نیز، شركت ایران‌خودرو نیازمند اعمال تغییرات بزرگی در زیرساخت‌های تولیدی و انسانی خود است.

در واقع برای تولید یك خودرو دركلاس جهانی، در مرحله نخست استقرار یك سیستم تولید منسجم و یكپارچه در تمامی سطوح و زیرساخت‌های مربوط به تولد تا تولید و نهایتاً فروش محصول، ضروری است و شركت پژو برای اطمینان از دستیابی به كیفیت مورد تأیید محصولات خود، چاره‌ای ندارد جز اینكه، سیستم تولید خود را به‌طور متوازن در تمامی سطوح ساختاری شركت ایران‌خودرو پیاده‌سازی کند، درست همان كاری كه تویوتا در FAWچین یا فولكس واگن در اشكودا انجام دادند. در واقع تویوتا مهم‌ترین دستاورد علمی و تجربی خود یعنی سیستم TPS را به‌طور متوازن در تمامی ساختارهای این شركت چینی مستقر کرد. این شاید یكی از مهم‌ترین نشانه‌های تمایل پژو به عملیاتی كردن این بند قرارداد باشد كه برای تحقق آن لازم است سطوح مختلفی از نیروی انسانی ایران‌خودرو دوره‌های تخصصی مختلفی را فراگرفته و آمادگی لازم برای انجام وظایف تحت این سیستم را كسب کنند. 

فراموش نمی‌كنیم حدود یك دهه پیش زمانی كه شركت پژو تنها قصد داشت تولید 206 را در خطوط ایران‌خودرو راه‌اندازی کند كارشناسان و كارگران زیادی از شركت ایران‌خودرو متناسب با رده و عنوان شغلی خود آموزش‌های سطح بالایی را در سایت‌های مختلف پژو در اروپا گذراندند درحالی‌كه مطابق این بند قرارداد، قرار است از سه خودروی تولیدی تقریباً یكی به بازارهای هدف پژو صادر شود كه بسیار مهم‌تر از تولید یك محصول آن‌هم برای مصرف داخلی است. بنابراین لازم است متخصصان ویژه‌ای از شركت پژو برای استقرار سیستم تولید این شركت در ایران‌خودرو، حضور شبانه‌روزی داشته باشند.

تجهیز خطوط تولید شركت ایران‌خودرو برای امكان مونتاژ مجموعه‌ها و محصولات تولیدی با سطوح كیفی مورد نظر شركت پژو و استقرار مدل توسعه یافته‌ای از سیستم Survey Plan، نشانه دیگری از اهمیت داشتن این بند قرارداد برای پژویی‌هاست. همچنین تجهیز و آماده‌سازی شركت‌ها و مجموعه‌های قطعه‌سازی نیز كه در دامنه شمول این شراكت هستند باید در دستور كار قرار گیرد. توسعه سیستم‌ها و ساختارهای لجستیك، تامین و تغذیه قطعات، جریان مواد و محصول، فروش و مالی و هر آن چیزی كه تولید با استانداردهای كیفی پژو را محقق می‌سازد چه در سایت‌های اصلی و چه در سایت قطعه‌سازان منتخب نیز باید قبل از شروع تولید صورت پذیرد. در واقع سال 2016 به لحاظ ساختاری و آموزشی سال پركاری برای دو شركت پژو و ایران‌خودرو به‌علاوه مجموع قطعه‌سازان شامل طرح مشاركت خواهد بود، اگر پژو واقعاً تمایل به اجرای این بند داشته باشد.

نشانه مهم دیگری كه می‌تواند میزان تمایل فرانسوی‌ها را به پذیرفتن شركت ایران‌خودرو در زنجیره توزیع جهانی خود محك بزند، تعداد كلاس‌های خودرویی و به‌روز بودن مدل‌هایی است كه برای تولید در سایت ایران‌خودرو انتخاب شده یا می‌شوند. در واقع اگر خطوط تولید ایران‌خودرو در هر كلاس خودرویی دستكم یك محصول از پژو را تولید کند، می‌توان اطمینان بیشتری را نسبت به حصول اهداف صادراتی تولیدات پژو در ایران كسب کرد. با توجه به اینکه در حال حاضر پژو تنها برای تولید سه تا پنج مدل خودرو كه البته برخی از آنها نیز در یك كلاس ارائه شده‌اند با ایران‌خودرو مذاكره کرده، لذا تنها در یك صورت می‌توان به عزم پژو برای تحقق این بند قرارداد اعتماد کرد و آن اینكه شركت پژو برای بازارهای خاصی در شمال آفریقا و آسیای میانه این مدل‌ها را به‌صورت هدفمند برای تولید در سایت ایران خود انتخاب كرده باشد.

علاوه بر نشانه‌ها، ضمانت اجرایی عمل به تعهد بند صادراتی قرارداد با پژو نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. به‌خصوص وقتی تجربه تلخ مشاركت با فرانسوی‌ها در قرارداد ال 90 را مرور می‌كنیم این موضوع بیشتر اهمیت پیدا می‌كند. در واقع چه تضمینی وجود دارد كه شركت پژو به بهانه كیفیت پایین محصولات تولیدی در سایت ایران‌خودرو، از صدور خودروهای تولیدی جلوگیری نكند، كاری كه این شركت فرانسوی در مورد قطعات تولید شده داخلی پژو 206 مثل شاتون در سال‌های گذشته كرد؛ سطح كیفیتی را برای پذیرش و تأیید این قطعات تعریف کرد كه حتی قطعه‌سازان فرانسوی نیز امكان دستیابی به آن سطح را نداشتند و به این ترتیب، امكان داخلی‌سازی قطعات این محصول كه قرار نبود صادر هم بشوند در زنجیره تامین شركت ایران‌خودرو میسر نشد.

* کارشناس صنعت خودرو