نقاط قوت و ضعف طرح تجمیع کارت ها / کارت های هوشمند یکی می شوند؟

فرصت امروز: طرح تجمیع همه کارت ها در یک کارت علاوه بر اینکه طرحی جذاب به نظر می رسد، به همان نسبت گران و هزینه بردار نیز هست؛ کارت های هوشمند ملی که از سوی وزیر ارتباطات به عنوان بستر عملیاتی تجمیع کارت ها پیشنهاد شده از تکنولوژی تراشه ای استفاده می کند و همین باعث می شود دستگاه های کارتخوان فعلی نتوانند کارت های جدید را خوانش کنند. البته استفاده گسترده از کارت های هوشمند برای تجمیع کارت ها نیازمند زیرساخت های خاصی در کشور است و برای استفاده از این کارت های تراشه دار ابتدا باید دستگاه های پذیرنده زیادی تهیه شود، اما اینکه هزینه این عملیات گسترده را چه نهادی باید بر عهده بگیرد و بر روند انجام آن نظارت کند، پرسش مهمی است که باید پاسخ داده شود.

از طرفی علت اصلی تعدد کارت ها نزد مردم کارت های بانکی است که البته تجمیع آنها از نگاه برخی کارشناسان عملی تقریبا غیرممکن است، استدلال آنها هم این است که به دلیل ذی نفع بودن بانک ها در صدور و استفاده مردم از کارت های شان، هیچ وقت حاضر نخواهند بود تن به تجمیع کارت های شان با کارت های دیگر بانک ها بدهند؛ چراکه در آن صورت ممکن است منافع حاصل از انجام تراکنش های مالی از حساب بانک ها نادیده گرفته شود.

خبرگزاری ایسنا در گزارشی به ایده تجمیع همه کارت ها در یک کارت هوشمند پرداخته و آن را بررسی کرده است؛ مسئله ای که به تازگی مورد تاکید وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات نیز قرار گرفته است.

کارت های بانکی بهتر است تجمیع نشوند

به اعتقاد کارشناس بانکداری الکترونیکی، تجمیع کارت های بانکی در کشور نیازمند الزامات خاص مالی است و در حال حاضر در کشور در حدود ۲۰ بانک و موسسه مالی داریم که هر کدام برای مشتریان خود کارت هایی صادر کرده اند که اگر قرار باشد این کارت ها تجمیع شوند، باید مبدا و حساب هایی که مشتریان از آن برای تراکنش های خود استفاده می کنند مشخص باشد، چراکه بانک ها در مورد تراکنش ها ذی نفع هستند.

سیدمحمدامین حسینی با بیان اینکه بهتر است کارت های بانکی در طرح تجمیع کارت ها گنجانده نشوند، گفت: اینکه بتوانیم کارت ها را تجمیع کنیم عملی است، اما اینکه بتوانیم سود بانک ها را در آن در نظر بگیریم سخت به نظر می رسد. بهتر است کارت های مربوط به سلامت، تامین اجتماعی و حتی کیف پول خرد را در کارت هوشمند ملی تجمیع کنیم، اما اینکه همه کارت ها را تجمیع کنیم عملی نیست.

به نظر می رسد تفکیک کارت های بانکی از کارت های مربوط به احراز هویت ایده بهتری از تجمیع همه کارت ها باشد، چراکه به این شکل دیگر از معضلات مربوط به حسابرسی حساب های بانک ها و دردسرهای هرروزه آنها فارغ شده و می توان با تجمیع دیگر کارت های صادره توسط نهادهای حاکمیتی به خدمت رسانی بهتر به شهروندان اقدام کرد. این گونه دولت از هزینه نصب دستگاه های پرتعداد کارتخوان کارت های تراشه دار برای بانک ها نیز فارغ می شود.

زیرساخت ها برای تجمیع کارت ها وجود دارد؟

البته استفاده گسترده از کارت های هوشمند برای تجمیع کارت ها نیازمند زیرساخت های خاصی در کشور است. اگر قرار باشد سیستم کارت های موجود در کشور به کارت های هوشمند تغییر یابد، آنگاه باید همه دستگاه های کارتخوان و مراکزی که پذیرنده کارت ها هستند، سیستم پذیرش خود را تغییر دهند که این هزینه بسیار زیادی را می طلبد.

اما جعفر پشامی، دیگر کارشناس بانکداری الکترونیکی در نهایت با تاکید بر اینکه بهتر است کارت های مربوط به مسائل اداری حاکمیتی از کارت های بانکی جدا باشد، گفت: کارت هایی مانند گذرنامه، گواهینامه، کارت پایان خدمت یا کارت های دیگر را می توان در کارت ملی تجمیع کرد، اما تجمیع کارت هایی مانند کارت های بانکی به دلیل مسائل خاص بانکی مثل ضرورت تعیین ذی نفع برای هر تراکنش خاص امری بسیار سخت و هزینه بردار به نظر می رسد.

اگر قرار است استفاده از کارت های شهروندی برای تجمیع همه خدمات و کارت ها در جامعه رواج یابد ابتدا باید یک بستر سخت افزاری برای آن تعریف شود، همانند دستگاه های کارتخوان که برای کارت های بانکی به وجود آمده است، در مورد کارت های شهروندی نیز به همین گونه باید دستگاه های پذیرنده فراهم شود و تمام تاکسی ها، میادین تره بار و دیگر حوزه های شهری قادر به پذیرندگی کارت های شهروندی شوند، در این صورت است که لفظ «کیف پول» برای کارت های شهروندی موضوعیت پیدا می کند.

خیر و شر طرح تجمیع کارت ها

عماد ایرانی کارشناس نیز با اشاره به صحبت های وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات مبنی بر تجمیع همه کارت های اعتباری و خدماتی در کشور در قالب کارت هوشمند ملی می گوید: این اتفاق در دو قالب امکان تکنولوژیکی و امکان اجرایی قابل بررسی است که به لحاظ تکنولوژیکی این امکان وجود دارد که یک کارت هم برای احراز هویت و هم برای دیگر مسائل بانکی یا خدماتی مورد استفاده قرار بگیرد. ما می توانیم تمام کارت های فعلی که در دست مردم است اعم از کارت های مغناطیسی و هوشمند را در تنها یک کارت هوشمند تجمیع کنیم. 

اما به لحاظ اجرایی واقعیت این است که هر کدام از این کارت های موجود در دست مردم، متعلق به یک سازمان یا شرکت خاص است و در حال حاضر مدیریت یکپارچه ای که بتوان از طریق آن تجمیع کارت ها را انجام داد، فعلا در کشور وجود ندارد. وقتی همه کارت ها در یک کارت تجمیع شوند زمانی مشکل به وجود می آید که صاحب کارت، کارتش را گم کند. او برای سوزاندن و صدور دوباره کارت باید با تک تک سازمان هایی که در آن کارت خدماتی ارائه می دهند تماس برقرار کرده، مراحل اداری را طی و تاییدیه بگیرد.

ایرانی با اشاره به مشکل مدیریت خدمات یکپارچه در طرح تجمیع کارت ها پیشنهاد کرد: یک پیشخوان واحد می تواند این مسئله را حل کند به این صورت که به همه ارگان ها اعلام کند که فلان شهروند کارتش را گم کرده و درخواست صدور دوباره کارت را انجام دهد که متاسفانه این مرکز هم در کشور وجود ندارد و همین مسئله باعث می شود تا به لحاظ اجرایی و فرآیندی امکان اجرای طرح تجمیع کارت ها در کشور وجود نداشته باشد.

تجمیع همه کارت ها یا خدمات روی یک کارت خاص موجب می شود تا علاوه بر صرفه جویی در هزینه های ملی برای صدور کارت های مختلف در سهولت دسترسی شهروندان به خدمات شهری و بین شهری نیز اتفاق بزرگی بیفتد. در این راستا لازم است که وزارت ارتباطات، وزارت کشور، سازمان شهرداری ها و نمایندگان بانک با هم مشورت کنند و استاندارد واحدی را برای ارائه خدمات به شهروندان توسط بانک ها تدوین کنند تا دیگر شاهد جزیره ای عمل کردن سازمان ها نباشیم.

پیش از این بانک مرکزی طرح پروژه سپاس (سامانه پرداخت الکترونیک سیار) را در همین راستا در دستور کار خود داشت، اما از آنجایی  که این طرح را هر بانکی و به صورت جزیره ای برای مشتریان خود اجرا کرد، همین موضوع باعث شد تا این پروژه عملا گسترش پیدا نکند، ضمن اینکه به دلیل یکپارچه نبودن این خدمات استقبال چندانی هم از آن نمی شود و آن چنان هم نمی تواند درآمدزا باشد.

به نظر می رسد که زیرساخت های اجرای طرح تجمیع کارت ها و خدمات در کشور وجود دارد. مسئله مهم در این باره هم افزایی بانک ها و نهادهای مختلف با یکدیگر است. قوانین یکپارچه کننده در این زمینه می تواند از جزیره ای عمل کردن در این حوزه جلوگیری کند.

کارت های شهروندی؛ تجمیع خدمات مختلف در یک کارت

در کنار طرح تجمیع کارت ها مسئله کارت های شهروندی نیز اهمیت می یابد، چراکه این کارت ها در واقع یک کیف پول الکترونیکی هستند که می توانند خدمات مختلف را در خود تجمیع کنند. حوزه خدمات دهی کارت های شهروندی بسیار فراتر از کارت های اتوبوس یا متروی فعلی است. اهمیت این کارت ها علاوه بر سرعت بیشتر و بدون نیاز به پول کاغذی پرداخت ها در دادن آمارها به برنامه ریزان است، به این صورت که مدیران شهری یا کشوری با رصد میزان استفاده از خدمات مختلف در ساعات مختلف روز می توانند برای خدمات رسانی بهتر برنامه ریزی کنند.

کارت های هوشمند قابلیت پذیرش اپلیکیشن های مختلف و متنوعی را دارند که می توان از آنها برای اهداف خاص استفاده کرد، اما آن چیزی که مانع از تجمیع کارت ها در یک کارت واحد در کشور می شود، بحث هماهنگی نهادها در کنترل یک کارت مخصوص است. چراکه بانک ها خود را ملزم به حراست و حفاظت از اعتبار و سپرده های افراد در نزد خود می دانند.

در پایان اما مسئله مهم در ارتباط با تجمیع کارت ها قبل از هرچیز قدرت ایجاد هماهنگی بین ارگان های مختلف صادر کننده کارت های مختلف اعم از کارت پایان خدمت، کارت های بیمه درمانی شناسایی ملی، گواهینامه و سایر کارت های دیگر است. که اگر از قضا روزی یکی از شهروندان کارت خود را گم کرد در دالان بزرگ بوروکراسی سازمان های مختلف گرفتار نشود و تنها از طریق یک نهاد نسبت به صدور دوباره کارت یا سایر مشکلات احتمالی پیش آمده اقدام کند.