ابهام در اجرا نشدن قانون ایمنی زیستی پس از 8 سال و سکوت مجلس / واردات و وابستگی محصولات تراریخته آری، تولید و توانمندی ممنوع!

نزدیک به 20 سال از تجاری سازی محصولات تراریخته یا مهندسی ژنتیک در جهان می گذرد و هر ساله صدها میلیون تن از این محصولات توسط کشورهای مختلف مصرف می شود. ایران از سال 1375 به کنوانسیون تنوع زیستی پیوست و در سال 80 پروتکل کارتاهانا را پذیرفت. قانون ایمنی زیستی نیز در سال 88 به تصویب مجلس رسید و به دولت وقت ابلاغ شد اما نزدیک به یک دهه، گویا اراده ای برای اجرای آن در کشور وجود ندارد و قانونگذاران و مجلس نشینان نیز در دوره های بعدی در مقابل آن سکوت اختیار کرده اند. 

به گزارش فرصت امروز، روز گذشته، سه شنبه 23 خردادماه، نشستی با عنوان« آخرین وضعیت جهانی محصولات تراریخته» توسط مرکز اطلاعات بیوتکنولوژی ایران(irbic) برگزار شد و دانشمندان و صاحب نظران در این بخش به بررسی دلایل اجرا نشدن قانون ایمنی زیستی پس از گذشت نزدیک به یک دهه از ابلاغ آن، پرداختند.

در این نشست، محمدعلی ملبوبی، نایب رییس انجمن بیوتکنولوژی ایران، بابک ناخدا، مدیر گروه فیزیولوژی مولکولی پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی ایران، قاسم محمدی نژاد، مدیر قطب تنش های غلات کشور و سمیرا کهک، دبیر شورای مشورتی مرجع ملی ایمنی زیستی حضور داشتند.

ممانعت از اجرای قانون ایمنی زیستی به نفع واردات!

ملبوبی با بیان تاریخچه مختصری از تولید پژوهشی و تجاری محصولات تراریخته در جهان، به اهمیت این محصولات در آینده ایران و جهان اشاره کرد و از فعالان، متخصصان و مجلس نشینان خواست تا نسبت به اجرای قانون ایمنی زیستی توسط سازمان حفاظت محیط زیست واکنش نشان دهند و سکوت نکنند.

وی تصریح کرد: چرا واردات محصولات تراریخته و مهندسی ژنتیک به کشور مجاز است و وزارت بهداشت و جهاد کشاورزی سالانه ده ها مجوز وارداتی برای اینگونه محصولات صادر می کنند اما از تولید محصولات تراریخته در کشور در راستای قانون ایمنی زیستی زیر نام مشکلات آیین نامه ها و شیوه نامه ها به ناحق، جلوگیری می شود.

نایب رییس انجمن بیوتکنولوژی ایران، ادامه داد: این در حالی است که واردات با استقلال کشور رابطه مستقیم دارد اما دست های پنهانی و خیانتکاری در کار هستند و با وجود قانون تولید محصولات مهندسی ژنتیک در کشور، آن را با بهانه های مختلف مانند ایرادات آیین نامه و شیوه نامه محدود می کنند.

1.6 میلیون دلار بودجه بیوتکنولوژی در جیب سازمان حفاظت محیط زیست

وی با بیان این که از سال ۱۳۸۸ قانون ایمنی زیستی ابلاغ شده است ولی ما همچنان در این حوزه با چالش هایی مواجه هستیم، گفت: از سوی سازمان بین المللی یونیجف اعتباراتی برای توانمندسازی کشورها در حوزه بیوتکنولوژی اختصاص می یابد. در سال ۱۳۹۱ بخشی از این اعتبارات به ایران که در این پروژه مشارکت دارد، اختصاص یافت و سازمان حفاظت محیط زیست مبلغ 1.6 میلیون دلار دریافت کرد اما تاکنون هیچ بودجه ای در این زمینه صرف نکرده است و به کسی هم پاسخگو نیست.

ملبوبی ادامه داد: از این مبلغ از سوی سازمان یونیجف و نیمی دیگر از منابع دولتی تامین شد و این طرح باید ۳۶ماه اجرایی می شد که تاکنون این مبلغ برای اجرای این طرح اجرایی نشد.

واردات سالانه بیش از 5 میلیون تن محصولات تراریخته

وی به صدور 39 مجوز برای واردات محصولات تراریخته در بخش خوراک دام و طیور و انسان اشاره و اظهار کرد: این میزان مجوز برای واردات ۴.۵ میلیون تن خوراک دام و طیور و ۷۰۰ هزار تن واردات خوراک انسان توسط وزارت بهداشت و جهاد کشاورزی صادر شده است.

نایب رییس انجمن بیوتکنولوژی با بیان این که قیمت محصولات تراریخته در بازارهای دنیا ۲۰ درصد نسبت به محصولات عادی ارزان تر است، تصریح کرد: در حالی که محصولات تراریخته وارداتی به کشور به قیمت محصولات غیر تراریخته به مردم عرضه می شود. البته ما به این جنبه کلاهبرداری کاری نداریم و به مردم اطمینان می دهیم که محصولات تراریخته در صورت مجوز داشتن، هیچ مشکلی برای سلامت انسان ایجاد نمی کنند.

وی دستکاری در متن قوانین را از دیگر چالش های تولید محصولات تراریخته و اجرا نشدن قانون ایمنی زیستی در کشور نام برد و افزود: در بند «ز» ماده ۳۰ برنامه ششم عبارت «بدون مجوز مراجع قانونی» حذف شده که این امر خدشه در اجرای این قانون ایجاد کرده است.

فناوری تراریخته، مقبول کشاورزان جهان

بابک ناخدا، عضو هیات علمی پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی ایران، در ادامه این نشست، گزارشی از آخرین وضعیت کشت گیاهان تراریختهدر دنیا و وضعیت کشاورزی محصولات حاصل از فناوری مهندسی ژنتیک ارایه و اظهار کرد: فناوری مهندسی ژنتیک سریعترین فناوری پذیرفته شده از سوی کشاورزان در جهان است که از سال ۱۹۹۶ به صورت تجاری وارد سبد محصولات غذایی دنیا شد.

وی افزود: برمبنای آخرین آمارهای جهانی تا سال ۲۰۱۶ بیش از ۱۸۵.۱ میلیون هکتار سطح زیر کشت دنیا به کشاورزی تراریخته اختصاص یافته است. در سال ۱۹۹۶ سطح زیرکشت محصولات تراریخته در دنیا ۱.۷ میلیون هکتار بود و این نشان می دهد که سطح زیرکشت این محصولات در ۲۰ سال اخیر به بیش از ۱۱۰ برابر رسیده و هم اکنون ۲۶ کشور با ۱۸ میلیون کشاورز در سراسر دنیا، گیاه تراریخته کشت می کنند.

امریکا پیشتاز تولیدکنندگان محصولات تراریخته در جهان

ناخدا ادامه داد: از میان ۲۶ کشور دنیا که در حال کشت محصولات تراریخته هستند ۱۹ کشور در حال توسعه حدود ۹۹.۶ میلیون هکتار از سطح زیرکشت این محصولات و ۷ کشور پیشرفته نیز ۸۵.۵ میلیون هکتار را به خود اختصاص داده اند.

عضو هیات علمی پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی ایران با بیان اینکه ۵ کشور آمریکا، برزیل، آرژانتین، کانادا و هند عمده تولید محصولات تراریخته را در اختیار دارند، گفت: سطح زیرکشت محصولات تراریخته در آمریکا ۷۲.۹ میلیون هکتار، در برزیل ۴۹.۱ میلیون هکتار، در آرژانتین ۲۳.۸ میلیون هکتار، در کانادا ۱۱.۶ میلیون هکتار و در هندوستان ۱۰.۸ میلیون هکتار برآورد می شود.

وی در مورد انواع محصولات تراریخته که در دنیا کشت می شود نیز گفت: بیش از ۵۰ درصد این محصولات را انواع دانه سویا به خود اختصاص داده است که در نوع کنجاله سویا برای غذای دام و در نوع روغن سویا برای مصرف انسانی، کاربرد دارد. در همین حال رتبه دوم کشت این محصولات به ذرت با ۳۳ درصد، رتبه سوم به پنبه با ۱۲ درصد و رتبه چهارم به کلزا با ۵ درصد، اختصاص دارد.

مقاومت به آفات، مهم ترین مزیت محصولات تراریخته

ناخدا تحمل گیاه در برابر سم علف کش و مقاومت به آفات گیاهی را از جمله صفات بارز محصولات تراریخته اعلام و اظهار کرد: برمبنای گزارش نیچر، تولیدکنندگان گیاهان تراریخته درصدد افزایش خصوصیات کیفی این محصولات هستند. براساس بررسی ها مشخص شده که می توان با انتقال ژن در گیاهان، عملکرد آنها از جمله جذب ویتامین ها و عناصر مغذی مانند آهن، روی و ویتامین E و مقاومت آنها در برابر خرابی را افزایش داد.

مدیر گروه فیزیولوژی مولکولی پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی ایران، افزایش سود کشاورزی حاصل از تولید و کشت محصولات تراریخته را از دیگر مزایای استفاده از مهندسی ژنتیک و زیست فناوری در کشاورزی بیان کرد و گفت: بررسی ها حاکی از افزایش ۶۸ درصد سود کشاورزان، کاهش ۳۶ درصدی مصرف آفت کش ها و افزایش ۲۱ درصدی عملکرد در این محصولات است.

اتحادیه اروپا در ردیف مصرف کنندگان محصولات تراریخته

ناخدا با تاکید بر اینکه تمامی کشورهای عضو اتحادیه اروپا به مصرف محصولات تراریخته مجوز داده اند، اضافه کرد: اثر مثبت دیگر کشت این محصولات، بهره وری و تامین امنیت غذایی و حفظ تنوع زیستی و منابع محیط زیست است.

عضو هیات علمی پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی ایران با بیان اینکه صرفه جویی در مصرف گاز گلخانه ای یکی دیگر از مزایای استفاده از این محصولات است، اظهار کرد: کشت این محصولات، باعث صرفه جویی در ۲۶.۷ میلیارد کیلوگرم ( ۲۶.۷ میلیون تن) گاز CO۲ شده که این رقم معادل گازی است که ۱۲ میلیون اتومبیل سالانه در جاده ها تولید می کنند.

تامین امنیت غذایی در سایه توسعه بیوتکنولوژی

در ادامه این نشست، قاسم محمدی، با تاکید بر ضرورت توجه به امنیت غذایی گفت: برای تولید محصولات مقاوم به تنش ها، دیگر روش های سنتی و مولوکولی پاسخگو نیست از این رو چاره ای جز حرکت به سمت بیوتکنولوژی و تولید محصولات تراریخته نداریم.

وی با تاکید رشته و حوزه تحقیقاتی اش که در زمینه به نژادی مولکولی است، افزود: این حوزه تحقیقاتی درست نقطه مقابل مهندسی ژنتیک قرار دارد اما امنیت غذایی از همه چیز مهم تر است و هدف اصلی ما تامین مواد غذایی با بهترین کیفیت است که از هرگونه معضل به دور باشد.

چاره ای جز استفاده از محصولات تراریخته نداریم

مدیر قطب تنش های غلات کشور با اشاره به وضعیت کم آبی و بحران آب افزود: ژن مقاوم به خشکی در محصولاتی مانند گندم تنها باید از یک گندم به گندم دیگر منتقل شود که این امر هرگز با روش های کلاسیک و مولکولی پاسخگو نیست.

محمدی نژاد با بیان این که در این زمینه ناچار هستیم به سمت فناوری بیوتکنولوژی و تولید محصولات تراریخته حرکت کنیم، اضافه کرد: با استفاده از این فناوری می توانیم ارقام متحمل به خشکی در محصولاتی چون گندم یا سایر محصولات را با رعایت قوانین تولید کنیم.

حمایت دانشمندان برگزیده نوبل از محصولات تراریخته در جهان

سمیرا کهک، دبیر شورای مشورتی مرجع ملی ایمنی زیستی نیز با اشاره به بررسی ۹۰۰ پژوهش از سال ۱۹۹۶ تا سال ۲۰۱۶ گفت: نتایج این مطالعات نشان می دهد محصولات تراریخته از لحاظ سلامت غذایی تفاوتی با محصولات غیر تراریخته ندارد.

وی با اشاره به اهمیت و سلامت محصولات تراریخته اظهار کرد: در سال ۲۰۱۶ از سوی دانشمندان برگزیده نوبل نامه ای در راستای حمایت از محصولات تراریخته منتشر شد و این دانشمندان حمایت خود را از تولید گسترده این محصولات اعلام کردند

دبیر شورای مشورتی مرجع ملی ایمنی زیستی به افزایش سطح زیر کشت محصولات تراریخته در دنیا اشاره کرد و ادامه داد: این امر موجب شده است که امروزه با محصولات متنوع تراریخته مواجه شویم که در سطح گسترده این محصولات صادر می شود.

کهک همچنین با اشاره به اجرای پروژه توانمندسازی یونیجف یادآور شد: از سوی این سازمان ۷۴۹ هزار دلار به ایران اختصاص یافت که این مبلغ صرف اجرای این پروژه در ایران نشد.