7هزار و 500 میلیارد تومان ارزش تولیدات سالانه فرش ماشینی

به جرأت می‌توان گفت كه رشته صنعتی تولید فرش ماشینی در كشور از معدود رشته‌هایی است كه در دهه اخیر توانسته رشد و توسعه مناسبی داشته باشد و از نظر كیفیت تولیدات، طرح و نقشه از موقعیت ممتاز و تنوع قابل قبولی برخوردار باشد و به خوبی خود را به آخرین پیشرفت‌های تكنولوژیكی دنیا مجهز کند و شاید نسل جدید ماشین‌های قالیبافی كه در حال حاضر در ایران مشغول به كار است یا اینكه در حال حمل به كشور است در جای دیگری از دنیا نمونه‌اش وجود نداشته باشد، حتی در كشور سازنده این ماشین‌آلات!  كیفیت این تولیدات نیز در سطح قابل قبول و مطابق با استانداردهای جهانی است و اگر كشور تركیه در صادرات فرش ماشینی وضعیت بهتری از ما دارد و توانسته بازارهای بیشتری را به‌دست آورد، نه فقط به دلیل كیفیت تولیدات، بلكه به‌خاطر روابط و مناسبات بهتر تجاری و سیاسی خود در سطح بین‌المللی است، وگرنه در این رشته صنعتی و به لحاظ کیفیت، كشورهای تركیه و چین قادر به رقابت با محصولات ایرانی نیستند. 

وجود بیش از یك هزار و 200 واحد صنعتی دارای پروانه بهره‌برداری در كشور كه حدود یك هزار واحد آن در منطقه كاشان، آران و بیدگل مستقر هستند، نشان از توسعه مناسب آن طی سال‌های اخیر دارد و منطقه كاشان را به قطب تولید فرش ماشینی در ایران و یكی از مناطق عمده تولیدكننده این محصول در جهان تبدیل کرده است. از مجموع 9هزار واحد صنعتی در بخش نساجی و پوشاك، 1200 واحد آن یعنی معادل 13 درصد اختصاص به این رشته صنعتی دارد. همچنین از حدود 300هزار نفر شاغل در صنعت نساجی و پوشاك، حدود 31هزار نفر یعنی 10 درصد در این رشته فعالیت می‌كنند. صادرات این بخش در سال 1393 بالغ بر حدود 330 میلیون دلار بوده كه 43 درصد از صادرات 774میلیون دلاری كل صنعت نساجی را به خود اختصاص داده است. با یك حساب ساده می‌توان فهمید كه این صنعت با در اختیار داشتن 13 درصد از واحدهای صنعت نساجی و 10 درصد از شاغلان این صنعت، دارای سهمی معادل 43درصد از صادرات آن است كه نشان‌دهنده ارزش‌افزوده تولید شده در این صنعت و قدرت بالای ارزآوری آن است، البته این فقط بخشی از توان این صنعت است.

مجموع ظرفیت نصب شده این صنعت در كشور بالغ بر حدود 120 میلیون مترمربع در سال است كه تولید عملی آن در سال 93 حدود 87 میلیون مترمربع بوده و به عبارتی حدود 35 میلیون مترمربع یا معادل 30درصد ظرفیت خالی آماده به تولید در كشور وجود دارد كه در صورت ایجاد رونق در بازار، تامین نقدینگی، اصلاح مناسبات تجاری بین‌المللی و رفع تحریم سیستم بانكی قابل دسترسی خواهد بود. رشته فرش ماشینی یکی از پنج رشته منتخب وزارت صنعت برای رشد و توسعه بین رشته‌های نساجی است و هدفگذاری تولید آن برای سال‌جاری 88 میلیون مترمربع و برای سال‌های 95 و 96 به‌ترتیب 90 و 95 میلیون مترمربع است که از توان این صنعت برای تامین نیازهای داخلی و همچنین توسعه صادرات حکایت دارد.

همچنین برنامه تولید این صنعت در سال 1404 و در سند چشم‌انداز 20 ساله بالغ بر 150 میلیون مترمربع است. که قطعا بیش از نیمی از آن صادر خواهد شد. ارزش فعلی تولیدات این صنعت بالغ بر 75هزار میلیارد ریال یا حدود 2. 2میلیارد دلار است. از مجموع 87 میلیون مترمربع تولیدات سالانه این صنعت، بالغ بر حدود 57 میلیون مترمربع آن به ارزش تقریبی 50000 میلیارد ریال در داخل كشور مصرف می‌شود که به این ترتیب می‌توان متوسط مصرف سالانه هر خانوار در كشور را اندكی كمتر از سه مترمربع در نظر گرفت و حدود 30میلیون مترمربع از این تولیدات به ارزش25هزار میلیارد ریال آن نیز به خارج از كشور صادر می‌شود. البته به علت شرایط تحریم بازارهای متنوعی برای صادرات این محصول مهیا نیست و عمده صادرات به کشورهای همجوار و از محصولات با ارزش کمتر انجام می‌شود.

قابل ذکر است که در صورت استفاده كامل از ظرفیت‌های نصب شده، ارزش تولیدات سالانه این صنعت به حدود 100 هزار میلیارد ریال یا حدود 2.8 میلیارد دلار خواهد رسید كه در آن صورت صادرات سالانه یك میلیارد دلاری دور از دسترس نخواهد بود؛ صادراتی كه در حال حاضر عمدتا به كشورهای افغانستان، عراق، تركمنستان و عربستان انجام می‌گیرد، اما با توجه به كیفیت مطلوب این محصولات و در صورت رفع تحریم‌ها به سایر بازارها از جمله بازارهای اتحادیه اروپا نیز راه پیدا خواهد کرد.

* کارشناس صنعت نساجی