دوران نوجوانی، یکی از دوران طلایی برای آموزش مالی نوجوانان محسوب می شود. معمولا بسیاری از افراد بعد از پشت سر گذاشتن دوران نوجوانی، به سمت زندگی مستقل می روند. پرواضح است اگر افراد در دوره نوجوانی تجربه یا آموزش های مالی لازم را نداشته باشند، در دوران جوانی و بعد از آن با مشکلات زیادی مواجه می شوند. بنابراین مسئولیت والدین برای آموزش مالی نوجوانان، اهمیت زیادی دارد. اما مشکل اینجاست که بسیاری از والدین، خود نیز با روش های آموزش مالی آشنا نیستند. با این حال این موضوع جای نگرانی ندارد. روش های آموزش مالی بسیار متعدد و در عین حال ساده هستند. ما در اینجا ضمن ارائه تعریفی کلی از آموزش مالی، به برخی از این روش های کاربردی اشاره کرده ایم.
آموزش مالی، تعاریف زیادی دارد. اما به طور کلی می توان آن را به معنای انتقال آموزش ها و اطلاعات کلی در مورد مسائل مالی مانند نحوه به دست آوردن پول، سرمایه گذاری و هزینه کردن آن تعریف کرد. با توجه به این تعریف، آموزش مالی را می توان به روش های مختلفی انتقال داد:
اولین گام برای آموزش مالی نوجوانان این است که به آن ها اجازه دهید کسب درآمد کنند. بسیاری از والدین با کار کردن یا پول درآوردن فرزندان خود در دوره کودکی و نوجوانی مخالف هستند. آن ها معتقدند هر گونه فعالیتی برای پول درآوردن به درس و یا تفریح آنان لطمه می زند؛ اما اولا این طور نیست، ثانیا منظور از کسب درآمد لزوما به معنای کار کردن نیست. کسب درآمد می تواند به شیوه های مختلفی انجام شود. مثلا تعیین دستمزد یا پاداش مالی در ازای انجام برخی از کارهای خانه. مانند پختن غذا، یا تمیز کردن خانه و... این قبیل از کارها باعث مسئولیت پذیری فرزند شما می شود.
ایجاد حساب اعتباری، گام بعدی برای یادگیری برخی از اصول مالی اولیه مانند نحوه پس انداز کردن، کارت به کارت کردن و یا یاد گرفتن عملیات بانکی است. حساب اعتباری، به فرزند شما اشتیاق لازم جهت پس انداز کردن پول را می دهد. او یاد می گیرد که پول اضافی خود را کجا قرار دهد و چگونه از آن برای خریدهای مختلف استفاده کند. البته می توانید برای تشویق بیشتر از حساب های سرمایه گذاری استفاده کنید تا فرزند شما با برخی از اصولی مهم مالی مانند سود مرکب نیز آشنا شود.
برای این کار به عنوان نمونه یک حساب اعتباری در بانک شهر برای فرزندتان افتتاح کنید. در گام بعدی نحوه کارت به کارت بانک شهر با موبایل، نحوه واریز کردن پول و... را آموزش دهید. سپس به او نشان دهید که میزان سود سرمایه او با توجه به مبلغ اولیه چقدر است. در صورت افزایش آن، چه تغییری در سود سرمایه به وجود می آید.
درگیر کردن نوجوان در مسائل مالی خانواده، باعث آگاهی او از جزئیات مالی خانواده مانند میزان درآمد و هزینه های خانواده می شود. این موضوع علاوه بر معقول کردن انتظارات مالی نوجوان، منجربه آشنایی او با عملکردهای مختلف مالی نیز می شود. مثلا متوجه می شود والدینش چگونه بودجه خانواده را به مسائل مختلف تخصیص می دهند. این کار را می توانید به روش های دیگری نیز انجام دهید. مثلا از فرزند خود بخواهید یک بار قبض گاز را او پرداخت کند. پرداخت قبض گاز اینترنتی شاید اقدام چندان بزرگی نباشد، اما به فرزند شما احساس بالای مسئولیت پذیری و شراکت در امور مالی خانواده را می دهد.
پرداخت هزینه های شخصی نیز از دیگر گام های مهم مالی در کسب استقلال مالی است. این کار نیز به روش های مختلفی قابل انجام است. با این حال قبل از هر روشی، لازم است محدوده هزینه های شخصی را مشخص کنید مثلا اینکه آیا هزینه های شخصی فقط شامل خریدن لباس و پوشاک است یا می تواند شامل مسائل دیگر نیز باشد، سپس ماهانه مبلغی را برای فرزند خود تعیین کنید و به او گوشزد کنید که آن مبلغ مربوط به تمام هزینه های شخصی او در یک ماه است. در روش دوم می توانید بخشی از مبلغ هزینه های شخصی را به فرزندتان بدهید و از او بخواهید که بخشی از مبلغ (مثلا یک چهارم) را خودش پرداخت کند.
نوجوانان، به دلیل شرایط سنی خود تمایل خاصی به ولخرجی و خوش گذارانی دارند. تا جایی که حتی اگر پول تو جیبی یکسال آن ها را یکجا بدهید، می توانند چندساعته آن را خرج کنند. عادت کردن به این وضعیت، می تواند آینده مالی نوجوان را با خطرات جدی مواجه کند. بنابراین فرزند شما باید با نحوه پس انداز کردن و ضرورت آن آشنا شود. برای آنکه انگیزه لازم برای این کار ایجاد کنید، به فرزند خود بگویید که این پس انداز در پایان ماه یا سال، صرف مسافرت یا خریدهای شخصی خود او می شود.
در حال حاضر بازارهای مالی زیادی برای سرمایه گذاری وجود دارد. بورس، خرید اوراق مشارکت، ارز دیجیتال و... این بازارها یا مکانیسم های مالی گرچه ترکیبی از سود و زیان هستند، اما باعث می شوند که فرزند شما با مفهوم ریسک پذیری آشنا شود. ریسک پذیری و فهم آن، یکی از ماهیم عمده در سواد مالی است. چنانچه موسسه FinLit از موسسات مالی معتبر در آمریکا، در تعیین سواد مالی بر 4 مولفه اشاره دارد که مدیریت ریسک یکی از آن هاست. اگر خودتان سواد و مهارت کافی در این زمینه را ندارید، می توانید از طریق تهیه کتاب های مربوطه و یا ثبت نام فرزند خود در کلاس های آموزشی، به این کار اقدام نمایید.
برخی از نوجوانان، از همان دوران نوجوانی با کارهایی متناسب با سن خود وارد بازار کار می شوند و دارای منبع درآمد هستند. اگر فرزند شما نیز منبع درآمد دارد؛ اما اهداف مالی مشخصی ندارد، به او در تعیین اهداف مالی کمک کنید. علاوه بر این می توانید به او در تحقق بخشیدن به اهدافش نیز کمک کنید. مثلا به او بگویید که با پس انداز کردن پول خود می تواند در دوران دانشجویی یک ماشین برای خود بخرد و شما نیز می توانید بخشی از این مبلغ را به او کمک کنید.
آموزش استقلال مالی به نوجوانان کار ساده ای نیست. اما شدنی است. شاید لازم باشد روزها و ماه ها زمان صرف کنید تا در نهایت به چیزی که می خواهید برسید. اما در مقابل فرزند شما در بزرگسالی با مشکلات مالی کمتری مواجه خواهد بود و وابستگی کمتری به شما خواهد داشت. برای آنکه بتوانید عملکرد خوبی در این زمینه داشته باشید می توانید توصیه های بزرگان مالی دنیا را نیز مطالعه کنید و آن توصیه ها را در مورد فرزندان خود به کار بگیرید.