طرح ملی‌شدن زمین؛ آری؟ یا نه؟

مشکل تامین مسکن مشکلی است که انگار حل‌شدنی نیست. در یک سالی که از روی کار آمدن دولت یازدهم می‌گذرد، طرح‌های مختلفی از سوی دولت برای رفع مشکلات بازار مسکن مطرح شد. به‌نظر می‌رسد که هنوز دولت به سیاست مشخص و راهکار تثبیت‌شده‌ای برای حل مسائل بازار مسکن دست نیافته است. در این میان طرح ملی‌شدن زمین برای حذف قیمت زمین و کاهش قیمت ساختمان از سوی یکی از نمایندگان مجلس مطرح شد. در این باره گفت‌وگوی کوتاهی با علیرضا خسروی، عضو کمیسیون عمران مجلس انجام داده‌ایم که در زیر می‌خوانید.
درباره این طرح توضیح می‌دهید؟
در حال حاضر حدود 50 درصد قیمت ساختمان در کشور به قیمت زمین برمی‌گردد که البته این رقم در تهران حدود 63 در صد است، بنابراین اگر دولت بخواهد در کوتاه‌مدت کاری انجام دهد باید بتواند قیمت زمین را به نوعی حذف کند. بهترین راه ملی کردن زمین است، یعنی همان کاری که در صنعت نفت انجام دادیم و صنعت نفت را ملی کردیم. در واقع این کار باعث می‌شود این بار از دوش مردم برداشته شود و طبقه متوسط و پایین هم بتوانند صاحب خانه شوند. منفعت این کار هم در نهایت به جامعه خواهد رسید.
این طرح شامل چه زمین‌هایی می‌شود؟ آیا زمین‌های شهری را هم دربر می‌گیرد؟
بله، زمین‌های شهری را هم شامل می‌شود. در حال حاضر زمین‌هایی در داخل شهرها هستند که قیمت‌های گزافی دارند و بخشی از سهم قیمتی ساختمان را به خود اختصاص داده‌اند که اگر دولت بتواند این هزینه را از قیمت ساختمان حذف کند کار بزرگی انجام داده است.
این زمین‌ها به هر حال مالک خصوصی دارد. دولت چطور می‌تواند این مالکان را مجاب کند؟
می توان با برگزاری یک همه‌پرسی این کار را انجام داد. در برخی از کشور‌ها مانند سوئیس اگر بخواهند پلی بسازند ممکن است این پل آثار مخرب زیست‌محیطی بر جای بگذارد. از سوی دیگر منافعی نیز برای مردم دارد. بنابراین با برگزاری یک رفراندوم مشخص می‌شود که مردم چه می‌خواهند. ممکن است مردم سختی این تردد را بپذیرندیا به نفع حفظ محیط‌زیست از بخشی از رفاه خود چشم‌پوشی کنند.
فکر نمی‌کنید با این کار مالکان زمین‌ها آسیب ببینند؟ به هر حال قیمت زمین‌شان به یکباره به صفر تنزل می‌یابد.
در حال حاضر هزینه ساخت هر متر مربع ساختمان در تهران بین 1 تا 5/1 میلیون تومان است و این در حالی است که این قیمت برای شهرستان‌ها بین 300 تا 500 هزار تو مان است، بنابراین حذف قیمت زمین می‌تواند به اقشار کم‌درآمد برای خرید مسکن کمک شایان توجهی کند. در حذف صفر از اسکناس هم همین اتفاق می‌افتد. از سوی دیگر وقتی در یک جامعه با هم زندگی می‌کنیم باید این را بپذیریم که این کار به نفع جامعه است و مشکلی پیش نخواهد آمد. توجه داشته باشیم که افراد ثروتمند این ثروت را در سایه افرادی به دست آورده‌اند که در حال حاضر قدرت خرید بسیار پایینی دارند و توان خرید مسکن مناسب برای خانواده خود را ندارند.

آیا این مسئله ظلم به مالکان نیست؟
ببینید، در جامعه ما جوانانی هستند که در سن ازدواج هستند و توان خرید مسکن را ندارند. این در شرایطی است که افرادی از احتکار زمین و ساختمان سود می‌برند. ما در فقه هم داریم که ظلم به سبیه عدالت است. از طرف دیگر افرادی که زمین‌های خود را از دست می‌دهند در نهایت یک منفعت بزرگ‌تر به دست می‌آورند و آن رفاه اجتماعی بیشتر برای همه افراد جامعه است. از طرف دیگر این فرمول در کشور‌هایی نظیر انگلستان دو بار انجام شده بنابراین ما یا باید به تجربه‌های جهانی احترام بگذاریم و دموکراسی را بپذیریم یا باید یک فرمول جدیدی از خودمان ابداع کنیم.
چه تمهیداتی باید اندیشیده شود تا این طرح را بتوان اجرایی کرد؟
به هر حال باید قانونی وجود داشته باشد که در آن نظرهای کل مردم تامین شود. اگر قرار باشد به مردم وام داده شود، آثار تورمی خواهد داشت یا اینکه باید روند ساخت‌و‌ساز مسکن مهر را ادامه دهیم یا اینکه ساخت‌و‌ساز‌های جدیدی را شروع کنیم که 2 تا 3 سال به طول می‌انجامد یا اینکه همین شرایط رکود فعلی را بپذیریم و همین روند را ادامه دهیم، اما اگر بخواهیم این مشکل را در کوتاه‌مدت مرتفع کنیم، بهترین راه این است که قیمت زمین را به طریقی حذف کنیم برای اجرایی‌شدن آن هم می‌توانیم یک همه‌پرسی بگذار کنیم تا ضمانت اجرایی آن تامین شود.
فکر نمی‌کنید این امر با حقوق مالکیت منافات داشته باشد و انگیزه افراد را برای کار و تلاش کاهش دهد؟
به نظر نمی‌رسد این مسئله خیلی اثر‌گذار باشد، شاید به ظاهر ضرری را به مالکان زمین تحمیل کند اما در باطن منافعی حاصل می‌شود که در نهایت به نفع همه افراد جامعه است.
آیا این طرح در مجلس مطرح شده است؟
خیر، این طرح پیشنهادی برای دولت است.
به نظر شما آیا دولت با این طرح موافقت خواهد کرد؟
بستگی دارد که دولت از کدام طبقه باشد؛ طبقه ثروتمند یا طبقه ضعیف و متوسط جامعه.
اگر دولت با این طرح موافقت نکند چطور؟
 به هر حال دولت طرح‌هایی نظیر مسکن اجتماعی، مسکن حمایتی، لیزینگ مسکن، سکونتگاه‌های غیر‌رسمی، طرح جامع مسکن و وام‌های 80 میلیونی را ارائه داده و این طرح هم از سوی ما ارائه شده که قابل بررسی است.